مهرداد صمدزاده – جورج هولیوک (۱۸۱۳-۱۹۰۶ George Holyoake )، متفکر انگلیسی که برای نخستین بار درسال ۱۸۵۱ واژه سکولاریسم را به کار گرفت، هرگز تصورنمی کرد که واژه محصول ذهن او روزی مورد بهره‌برداری راست‌گرایان مذهبی قرار گیرد، تا بدان حد که آنان نسخه مختص به خود را از سکولاریسم عرضه دارند. این تحولی است که در دوران پس از نهرو به تدریج در جامعه هند به وقوع پیوست، تحولی که ترس و وحشت نهرو را از ظهور مجدد مذهب در کالبد و محتوایی نوین به واقعیت مبدل ساخت. شرح این تحول حاوی نکات ظریف و تجارب ارزنده‌ای از نحوه به اجرا در آوردن تفکر سکولاریستی در جامعه بغرنج و کثیرالادیان هند است که اینک به آن می‌پردازیم.