نسخه قابل چاپ

اکبر فلاح‌زاده - دیدبان حقوق‌بشر یک سازمان جهانی مدافع حقوق بشر است و در بیش از ۴۰ کشور نمایندگی دارد. این سازمان سه‌شنبه، سوم ژوئیه (۱۳ تیر ماه ۱۳۹۱) گزارش تکان‌دهنده‌ای از شکنجه‌گاه‌های حکومت بشار اسد در سوریه منتشر کرد. این گزارش که در ۸۱ صفحه تنظیم شده، از روی نقشه ۲۷ مرکز شکنجه مخالفان را علامت‌گذاری کرده و با قربانیان و شاهدان گفت‌وگو کرده است.

بنا بر این گزارش، زندان‌هایی که زندانیان در آن شکنجه می‌شدند، درشهرهای دمشق، حمص، حلب، درعا و لاذقیه تحت پوشش‌های مختلف قرار دارند.

تقریباً تمام زندانیان سابق این شکنجه‌گاه‌ها در گفت‌وگو با دیده‌بان حقوق بشر گفته‌اند که در جریان بازجویی شکنجه شده یا اینکه ناظر شکنجه دیگران بوده‌اند. انواع روش‌های شکنجه از زدن با کابل، آویزان کردن از سقف، کشیدن ناخن‌ها، سوزاندن با اسید و تعرض جنسی اعمال شده است. دیده‌بان حقوق بشر مشخصاً ۲۰ روش شکنجه را برشمرده است.

یک زندانی شکنجه‌شده در شهر ادلب گفته است: «مجبورم کردند لخت شوم. بعد انگشت‌هایم را با انبردست فشردند. به انگشتان، سینه و گوشم سوزن منگنه زدند که به خصوص در ناحیه گوش خیلی دردناک بود. فقط موقع به حرف آمدن اجازه داشتم منگنه‌ها را درآورم. علاوه بر این‌ها شوک برقی هم وارد می‌کردند و دو بار هم به آلت تناسلی‌ام شوک وارد کردند. حال عجیبی داشتم و فکر نمی‌کردم دیگر روزی خانواده‌ام را ببینم. آن‌ها مرا در ظرف سه روز هر بار سه بار به این روش‌ها شکنجه کردند.»

یکی از روش‌های بسیار رایج شکنجه در سوریه

افراد را بدون حکم قضایی نمی‌شود بازداشت کرد، اما در «وضعیت فوق‌العاده» هر کاری مجاز است. طبق قوانین بین‌الملی محاکمه عادلانه باید بعد از دستگیری فوراً آغاز شود. اما مطابق گزارش دیده‌بان حقوق بشر موارد فراوانی دیده شده که افراد بیش از ۶۰ روز بدون محاکمه زندانی بوده‌اند.

بنا به این گزارش «خلیل» سی و یکساله در جریان تظاهرات ضد دولتی در ۲۹ ژوئن ۲۰۱۱ در شهر ادلب دستگیر شده. او را اول به پاسگاه پلیس محلی برده و شبانه سه بار بازجویی کرده و کتکش زده‌اند. روز بعد نیروهای امنیتی او را به زندان مرکزی ادلب منتقل کرده‌اند. آنجا ۱۶ روز در طبقه سوم زندان شکنجه شده. بعد او را به زندان اطلاعات ارتش برده و ۱۳روز نگه داشته‌اند. سپس به مدت پنج روز منتقلش کرده‌اند به شعبه ۲۱۵ امنیتی، و آنگاه او را به شعبه ۲۹۱ برده و بعد از شش روز به شعبه ۲۴۸ فرستاده‌اند و بعد از مجموعاً دو ماه بازداشت آزادش کرده‌اند. بنا به گزارش‌ها از آغاز ناآرامی‌ها در ماه مارس سال ۲۰۱۱ بیش از ۲۵ هزار نفر دستگیر شده‌اند که فقط یک پنجمشان آزاد شده‌اند.

الیاس، زندانی شعبه ۲۸۵ تعریف می‌کند:

«مرا از مچ دستانم از سقف آویزان کردند. بعد از چند روز معلق بودن و بی‌خوابی کشیدن احساس می‌کردم مغزم از کار افتاده. درد شدیدی در تمام بدن بود که غیر قابل وصف است. انگار به صلیب کشیده شده بودم. فریاد می‌زدم مرا به بیمارستان ببرند، اما مأموران فقط می‌خندیدند.»

به نوشته نشریه آلمانی‌زبان «اشترن» محور اصلی این گزارش بیش از ۲۰۰ گفت‌وگو با زندانیان و شهود و افراد ذی‌ربط است که از آغاز سرکوب اعتراض‌های مردم در ماه مارس ۲۰۱۱ تا امروز انجام شده است.

بیشتر کسانی که مورد گفت‌وگوی دیده‌بان قرار گرفته‌اند، مردان جوان بین هجده و سی و پنج ساله بوده‌اند، اما در بین آنها تعدادی قربانی خردسال و زنان و افراد مسن نیز وجود داشته‌اند.

بر اساس گزارش دیدبان حقوق‌بشر بد‌ترین شکنجه‌ها توسط چهار دستگاه امنیتی انجام شده که به مجموعه آن‌ها «مخابرات» می‌گویند. این دستگاه‌ها که غالباً مجزا از هم و سر خود عمل کرده‌اند، عبارتند از: اداره اطلاعات ارتش (شعبة المخابرات العسکریة)؛ اداره امنیت سیاسی (إدارة الأمن العام‎)؛ اداره کل امنیت (جهاز المخابرات العامة)؛ و اداره اطلاعات نیروی هوایی (إدارة المخابرات الجویة).

 یکی دیگر از روش‌های شکنجه در سوریه که دیده‌بان حقوق بشر گزارش داده است

بنا به استانداردهای کمیته اروپایی منع شکنجه، یک سلول پنج در چهار که در مجموع فقط ۲۰ متر مربع مساحت دارد، جای پنج نفر است، اما در زندان شعبه ۲۹۱ دمشق ۷۰ نفر را در چنین سلولی حبس کرده بوده‌اند. یک قربانی به نام «حوزی» (Hawzi) ۴۰ روز در چنین سلولی بوده. به گفته او کسی در سلول نمی‌توانسته بخوابد و همه به هم تکیه می‌داده‌اند.

به گفته اوله سولوانگ (Ole Solvang) از مسئولان دیده‌بان حقوق بشر، سازمان‌های امنیتی، شبکه‌ای از مراکز شکنجه در سراسر سوریه ایجاد کرده‌اند. به گفته وی شناسایی و افشای مراکز شکنجه و انتشار نام رؤسای این مراکز وحشتناک به منظور پاسخگو کردن آنها صورت گرفته است.

بنا بر این گزارش، شکنجه در سوریه به طور سیستماتیک اعمال می‌شود و آشکارا یک سیاست دولتی است و از این لحاظ مصداق بارز جنایت علیه بشریت است.

دیده‌بان حقوق بشر با استناد به اسناد منتشر شده از تمام طرف‌های درگیر از جمله دولت سوریه، اتحادیه عرب، روسیه و چین، و شورای امنیت خواسته به حل این مشکل کمک کنند. دیده‌بان از جمله از روسیه خواسته که از حمایت بیشتر از حکومت اسد دست بردارد. همچنین از شورای امنیت سازمان ملل خواسته است که تحریم‌هایی علیه سوریه وضع کند تا به کشتار مردم خاتمه بدهد. به نوشته نشریه آلمانی‌زبان «اشترن» تعداد دقیق کشته‌شدگان معلوم نیست، چون حکومت از ورود ناظران بی‌طرف به سوریه جلوگیری می‌کند. اما مطابق تخمین سازمان ملل از آغاز سرکوب اعتراض‌های مردم در ماه مارس ۲۰۱۱ تا امروز دست‌کم ۱۲هزار نفر، که اکثرشان غیر نظامی‌ بوده‌اند، کشته شده‌اند.

همزمان با انتشار این گزارش مصاحبه‌ای از بشار اسد با روزنامه «جمهوریت» ترکیه منتشر شده که در آن اسد از سقوط هواپیمای ترک «صد در صد» اظهار تأسف کرده. اما هیچ‌جا از اظهار تأسف او نسبت به شکنجه مخالفان خبری نیست.

به گفته لاوروف وزیر خارجه روسیه که از پشتیبانان اصلی حکومت سوریه است، بشار اسد اشتباهاتی کرده، اما «نصیحت‌پذیر» است.

منابع:
فیلم شکنجه افراد در سوریه
گزارش کامل دیده‌بان حقوق بشر درباره شکنجه‌گاه های حکومت سوریه