عایشه طلوعی - حسنی مبارک رئیس جمهوری مخلوع مصر سرانجام روز گذشته (دوم ژوئن) در دادگاهی در نزدیکی شهر قاهره به حبس ابد محکوم شد. مبارک ۸۴ سال سن دارد و دادستان دادگاه به علت نقش او در کشتارهای روزهای انقلاب مصر خواستار حکم اعدام برای او شده بود. در جریان انقلاب مصری‌ها حدود ۸۵۰ تن کشته شدند.

 

حسنی مبارک از روز ۱۱ فوریه ۲۰۱۱ و به دنبال تظاهرات گسترده مصری‌ها، پس از ۳۰ سال از سمت ریاست جمهوری کناره گیری کرد.

 

جریان محاکمه مبارک از ده ماه پیش آغاز شده بود که سرانجام امروز با حکم حبس ابد برای حسنی مبارک و رفع اتهام فساد از علاء و جمال، پسران مبارک به پایان رسید. حسنی مبارک اولین رهبر جهان عرب در دوران بهار عربی است که در دادگاه محاکمه شده است.

 

در اینجا نگاهی داریم به سرنوشت چند رهبر عربی دیگر.

 

 

روز چهاردم ژانویه ۲۰۱۱، زین العابدین بن علی، رهبر سابق تونس همراه با خانواده‌اش به عربستان سعودی گریخت. فرار دیکتاتور سابق تونس در پی یک ماه تظاهرات مردم این کشور بود، کشوری که اولین جرقه بهارعربی در آن زده شد. تظاهرات گسترده در تونس در ابتدا به خاطر اعتراض به بی‌کاری گسترده، فساد دولتی و افزایش قیمت مواد خوراکی برپا شد و در نهایت حکومت بن علی را هدف گرفت.

 

در تونس چندین دادگاه غیابی برای رسیدگی به اتهامات مختلف بن علی برگزار شده است. دادگاهی او را به اتهام نگهداری مواد مخدر و سلاح به ۱۵ سال حبس، و دادگاه دیگری او را به اتهام اختلاس به ۳۵ سال حکم محکوم کرد. همچنین دیگر دادگاهی در تونس، بن علی را به جرم فساد و دیگر جنایات صورت گرفته در طول ۲۳ سال حکومت دیکتاتوری‌اش به حبس ابد محکوم کرد. دولت تونس برای چند بار خواستار استرداد بن علی از عربستان شده است. اما مقامات ریاض حاضر نشدند تا بن علی ۷۴ ساله را به دست انقلابیون بسپارد.

 

 

گرچه قذافی نیز همچون بن علی قدرت را از طریق یک کودتای نظامی به دست گرفت، اما سرنوشت معمر قذافی دیکتاتور لیبی متفاوت از دیگر دیکتاتورهای بهار عرب بود.

 

او تنها دیکتاتور جهان عرب است که در جریان انقلاب‌های بهار عربی به قتل رسید. شورای انتقالی لیبی می‌گوید او پس از دستگیری در تبادل آتش کشته شده است در حالی که برخی این نظریه را مطرح می‌کنند که او توسط انقلابیون اعدام شده‌ است.

 

قذافی برای بیش از ۴۰ سال بر لیبی حکومت کرد. رفتار‌ها، سخنان، لباس‌ها و قوانین او‌گاه بسیار نامعمول بود، او گرچه خود را امیرالمومنین می‌خواند و رهبران دیگر کشورهای جهان را همواره نصیحت می‌کرد اما سرنوشت شومی در انتظار او بود. پس از ماه‌ها جنگ داخلی، درگیری‌های مسلحانه و دخالت نظامی ناتو، سرانجام دیکتاتور پیشین لیبی برای همیشه به دست تاریخ سپرده شد.

 

 

علی عبدالله صالح برای ۳۰ سال رئیس جمهوری یمن بود که سرانجام پس از یک سال تظاهرات گسترده و خونین و طبق طرحی از سوی عربستان (شورای همکاری خلیج فارس) و ایالات متحده آمریکا حاضر شد تا از قدرت کناره‌گیری کند.

 

علی عبدالله صالح بار‌ها به مخالفان خود وعده کناره‌گیری داد و هر بار آن‌ها را به گونه‌ای فریفت. تا جایی که یک‌بار مخالفان او به سوی کاخ ریاست جمهوری دو راکت شلیک کردند که منجر به سوختگی صورت و دست دیکتاتور یمن شد. او پس از آن و برای انجام معالجات راهی عربستان شد و برای مدتی طولانی در آنجا ماند تا اینک ه با طرحی برای پایان خشونت‌ها موافقت کرد.

 

با این وجود او همچنان در راس حزب خود باقی مانده است و بستگان و وفاداران به او همچنان بخش عمده‌ای از قدرت را در دست دارند. به گونه‌ای که احمد پسر او کنترل ارتش را در اختیار دارد و دیگر بستگان او در راس نهادهای امنیتی یمن قرار دارند، موضوعی که موجب شده تا همچنان یمن روی آرامش به خود نبیند و بسیاری‌ بر این گمان باشند که او می‌خواهد دوباره به قدرت بازگردد.

 

 

از زمان قیام سوری‌ها اکنون پانزده ماه می‌گذرد. بیش از ده هزار تن اکنون جان خود را از دست داده‌ند و کشور در آستانه یک جنگ داخلی تمام عیار است، موضوعی که بیم‌های زیادی را در منطقه و جهان ایجاد کرده است. بشار اسد همچنان به کرسی قدرت خود تکیه داده است و مدعی است در حالی که اصلاحات را – به عنوان خواست اولیه معترضین – به پیش می‌برد همزمان با تروریست‌ها – نظامیان مخالف اسد – در حال نبرد است.

 

ایران بزرگ‌ترین حامی منطقه‌ای سوریه، و چین و روسیه حامیان اصلی حکومت بشار اسد در صحنه بین‌الملل هستند. از چند روز پیش زمزمه‌هایی برای دخالت نظامی خارجی در سوریه در رسانه‌ها منتشر شده است اما روسیه قاطعانه اعلام کرده است که با هرگونه دخالت نظامی خارجی مخالف است. طرح آتش‌بس کوفی عنان، نماینده سازمان ملل و اتحادیه عرب در بحران سوریه نیز تاکنون موفقیت آمیز نبوده است.

 

سردرگمی‌های بین‌المللی باعث شده است تا بشار اسد دست خود را برای انجام جنایت‌های بیشتر باز ببیند. گرچه خبر‌ها و گزارش‌های زیادی مبنی بر تسلیح کردن مخلفین نظامی اسد از سوری برخی کشورهای عربی نظیر عربستان و قطر از ماه‌ها پیش منتشر شده است، موضوعی که بحران سوریه را پیچیده‌تر و خونین‌تر کرده است.

 

هنوز چشم‌انداز روشنی در خصوص اسد دیده نمی‌شود. گفته می‌شود که اسد در ماه‌های اخیر حتی به سخنان دوستان خود در تهران، مسکو و پکن نیز برای انعطاف و اصلاحات جدی‌تر نیز توجهی نشان نمی‌دهد.

 

 

تظاهرات مردم جزیره کوچک بحرین با الهام از قیام‌های عربی در دیگر کشور‌ها آغاز شد، با درخواست‌هایی مشابه برای انجام اصلاحات. اکثریت جمعیت کشور بحرین را شیعیان تشکیل می‌دهند در حالی که حکومت در این کشور در دست اقلیت سنی مذهب است (درست بر عکس وضعیت سوریه).

 

نخست وزیر این کشور خلیفه بن سلمان آل خلیفه است که بیش از ۴۰ سال است که در راس دولت قرار دارد. او عموی پادشاه است و از طرف عربستان سعودی حمایت می‌شود.

 

آل خلیفه با اعطای حق شهروندی به مهاجرین سنی از پاکستان و دیگر کشور‌ها، تلاش‌های بسیاری برای تغییر بافت جمعیتی این جزیره انجام داده است.

 

اوج گرفتن قیام بحرینی‌ها موجب شد تا عربستان سعودی به همراه چند کشور دیگر حاشیه جنوبی خلیج فارس برای سرکوب این قیام نیروی نظامی به این جزیره گسیل کنند، اما با این وجود نا‌آرامی‌ها همچنان ادامه دارد. بحرین و عربستان، ایران را متهم به دخالت در بحرین و حمایت از شیعیان ناراضی می‌کنند. اما کمیته مستقل بررسی حوادث بحرین که زیر نظر پادشاه تشکیل شد این اتهام را رد کرد. هنوز مشخص نیست که آینده آل خلیفه در بحرین چگونه رقم خواهد خورد.