نسخه قابل چاپ

اندی پورویس - پژوهش‌گران، با بررسی بقایای فسیلی ِ تیره‌ای از پلانکتون‌های اقیانوسی موسوم به «فورامینی‌فرا»ها (Foraminifera)، پی به بخشی از دلیل تکوین و یا انقراض گونه‌های زیستی بردند.

اینکه فرگشت‌یافتگی، یا انقراض گونه‌ها، غالباً توسط محیط کنترل می‌شود و یا اینکه تنوع گونه‌های حاضر در یک اکوسیستم آن را تعیین می‌کند؛ پرسشی‌ست که زیست‌شناسان از زمان داروین همچنان با آن کلنجار می‌روند. اما پژوهش‌گرانی از ایمپریال کالج لندن و دانشگاه کاردیف؛ در پانزدهم آوریل مقاله‌ای را در نشریه‌ی علمی ِ Science انتشار دادند که می‌گوید پژوهش‌های صورت‌پذیرفته به‌دست این گروه، بر روی فورامینی‌فراها؛ یا به‌اختصار «فورام‌»ها، نشان می‌دهد که فرگشتِ گونه‌های جدید، به‌هنگام افت جمعیت گونه‌ها زیستی، محتمل‌تر است و بالعکس، انقراض‌شان بیشتر از آنکه بسته به جمعیت گونه‌ها باشد؛ هم‌پیوند با دگرگونی‌های محیطی‌ست.

فورام‌ها، پلانکتون‌هایی دریازی‌اند که درازایشان بیشتر از تنها نیم‌میلیمتر نمی‌شود؛ به‌عبارتی کوچکتر از یک دانه شن. بالغ بر یکصد میلیون سال است که این جانداران در سرتاسر اقیانوس‌های زمین می‌زیند. هنگامی هم که می‌میرند، بر بستر اقیانوس رسوب می‌کنند و در طول زمان، لایه‌هایِ رسوبی ِ چندین‌کیلومتری از خود به جا می‌نهند؛ لایه‌هایی که دفترچه‌ی نگشوده‌ی تاریخ حیات‌شان به‌شمار می‌رود.
فورام‌ها، مجهز به غشایی از جنس کربنات کلیسم‌اند که صدف حلزون‌ها و پوسته‌ی تخم پرندگان را هم تشکیل می‌دهد و همچنین به دانشمندان، از محیط زندگی ِ جاندار اطلاعاتی می‌دهد. به‌همین‌واسطه فورام‌ها، اهداف جذابی برای پژوهش در دگرگونی‌های محیطی و فرگشتی هستند. فنون پیشرفته‌ی میکروسکوپی و ژئوشیمیایی، به دانشمندان امکان بازخوانی ِ تاریخچه‌ی فسیل فورام‌ها را با دقتی بیش از پیش، می‌دهد. این مسأله پژوهش‌گران را قادر به بازسازیِ برهم‌کنش‌های موجود مابین میزان تنوع گونه‌های متفاوت از فورام‌ها، اقلیم و همچنین اوضاع محیطی ِ زیستگاه‌شان در طول زمان می‌کند تا به‌واسطه‌اش، دانشمندان پی به وجود عواملی ببرند که بیشترین تأثیر را بر فرگشت گونه‌ها در تاریخ زمین داشته است.

این گروه، با بررسی ِ میکروسکوپی ِ غشای فسیل فورام‌ها و بهره‌گیری از داده‌های به‌دست‌آمده از آنالیز شیمیایی ِ این غشاها؛ موفق به ارائه‌ی تفسیری از محیطِ زیستِ کهن ِ این فورامینی‌فراها شد؛ مثلاً اینکه آیا آن‌ها غالباً در آب‌های سطحی زندگی می‌کرده‌اند و لذا اندام‌های فتوسنتز کوچ‌کتری داشته‌اند؛ یا اینکه در عمق صدهامتریِ اقیانوس روزگار می‌گذارنده‌اند و به‌تبع‌اش نور و گرمای شدیداً کمتری هم از خورشید دریافت می‌کرده‌اند.

پروفسور «اندی پورویس» (Andy Purvis)؛ از دپارتمان علوم زیستی ِ ایمپریال کالج لندن، سرپرستی ِ این پژوهش را عهده‌دار است. او می‌گوید: «داده‌های دیرین‌شناختی‌ای که جدیداً در خصوص فورام‌ها و اوضاع محیطی ِ پیرامون‌شان به‌دست‌ آمده؛ تازه در حال ثمردهی‌ ِ اطلاعاتِ گرانبهایی در خصوص نحوه‌ی دگرگونی‌ها و کارکرد حیات، در طول زمان است. این پژوهش، گام دیگری در مسیر اعتلای درک‌مان از پیچیدگی ِ اکوسیستم‌های منقرض‌‌گشته است و می‌تواند به دانشمندان در پیش‌بینی ِ دگرگونی‌های آتی در تنوع امروزین ِ حیات زمینی، کمک کند».

«تریسی آز» (Tracy Aze)؛ کمک‌نویسنده‌ی مقاله‌ی مزبور و دانشجوی مقطع دکترا در دانشکده‌ی علوم زمین و اقیانوسی دانشگاه کاردیف نیز می‌گوید: «پیشینه‌‌ی فسیلی، منبع تعیین‌کننده‌ای برای فهم نحوه‌ی عکس‌العمل ِ گونه‌های امروزی به اقلیم دگرگون‌شونده‌ی زمین است؛ چراکه این بررسی، تنها راه شناخت برنده و بازنده‌های فرآیند فرگشت است».

دکتر «توماس ازارد» (Thomas Ezard)؛ از دیگر کمک‌نویسندگان این مقاله که هم‌اکنون در دپارتمان ریاضیات دانشگاه «سری» ِ انگلستان مشغول به فعالیت است؛ در این پژوهش دست به ایجاد چارچوبی ریاضیاتی به‌منظور آنالیز فعل و انفعالات موجود مابین تنوع گونه‌ها، اقلیم و نیز رفتار متقابل گونه‌ها زده است. او می‌گوید: «غنای اطلاعاتی ِ پیشینیه‌ی فسیلی ِ فورام‌ها، نهایتاً معطوف به مدلی آماری و ریاضیاتی‌ست. این غنا، شواهد محکم ِ مورد نیازمان به‌منظور پیش‌بینی ِ نحوه‌ی بروز برهم‌کنش‌های پیچیده‌‌ای که محرک پویایی ِ فرگشت‌ هستند را تأمین می‌کند». دکتر ازارد، اینگونه نتیجه می‌گیرد: «اگر ما خواهان فهم کلی ِ فرگشت هستیم؛ باید بدانیم که همه‌ی گونه‌ها مشابه و واحد نیستند. وفور و تنوع شگفت‌انگیز همین فورامینی‌فراها، شواهدی محکم از وجوه تاریکِ فرگشت را به‌دست می‌دهد».

منبع: Science Daily

توضیح تصویر:
تصویری از یک پلانکتون فورامینی‌فرای اقیانوسی، در زیر میکروسکوپ الکترونی / USGS