همراهی ناگزیر ایران با طرح عنان درباره سوریه

پنجشنبه, 1391-01-24 19:43

اشکان پارسا

اشکان پارسا- آتش‌بسی شکننده میان نیروهای دولتی سوریه و مخالفان مسلح از صبح پنج‌شنبه (۲۴ فروردین) برقرار شده است. این یعنی که تلاش‌های "کوفی عنان" نماینده ویژه سازمان ملل در امور سوریه ناکام نبوده است. عنان طی روزهای اخیر با همه طرف‌های دخیل در بحران سوریه به گفت‌وگو نشست.

او طرح صلحی را در دست دارد که از حمایت شورای امنیت سازمان ملل متحد و اتحادیه عرب برخوردار است.

بر اساس این طرح لازم است پس از برقراری آتش‌بس، واحدهای ارتش همراه با جنگ‌افزارهای سنگین و تک‌تیراندازان از مناطق مسکونی خارج شوند تا معترضان بتوانند به برگزاری تظاهرات علیه حکومت مبادرت ورزند.

تا پیش از بامداد پنج‌شنبه انتظار چندانی برای به ثمر رسیدن این طرح وجود نداشت اما عنان در سفر روز چهارشنبه (۲۳ فروردین) به ایران توانست که موافقت مقام‌های جمهوری اسلامی را نسبت به این طرح جلب کند.

علی اکبر صالحی : باید فرصت لازم به حکومت دولت سوریه داده شود تا این تغییرات به طور طبیعی در داخل سوریه توسط دولت و تحت رهبری اسد صورت بگیرد

کمتر از ۱۲ ساعت بعد آتش‌بس در سوریه برقرار شد. این می‌تواند به نشانه حرف‌شنوی و تبعیت دولت بعث سوریه از تنها متحد استراتژیک منطقه‌ای‌اش یعنی جمهوری اسلامی تعبیر شود.

پیام‌های صریح تهران

مقام‌های ایران انتظار‌های‌شان درباره بحران سوریه را به شکلی نسبتا صریح با نماینده ویژه سازمان ملل در میان گذاشتند.

"علی اکبر صالحی" وزیر امورخارجه جمهوری اسلامی صبح چهارشنبه (۲۳ فروردین) در کنفرانسی مشترک با عنان ضمن حمایت از رییس جمهوری سوریه اعلام کرد:" آقای بشار اسد قول تغییرات و پاسخگویی به خواسته‌های مردم را داده است و باید فرصت لازم به حکومت دولت سوریه داده شود تا این تغییرات به طور طبیعی در داخل سوریه توسط دولت و تحت رهبری اسد صورت بگیرد."

او طرح کوفی عنان برای پایان دادن به نزاع میان دولت و مخالفان حکومت سوریه را نیز مورد تایید قرار داد و گفت: "تا زمانی که آقای عنان به شیوه کنونی رفتار کند، ایران از طرح وی برای حل بحران سوریه حمایت خواهد کرد."

منظور وزیر امورخارجه ایران به طور روشن این بود که جمهوری اسلامی تا زمانی از طرح آتش‌بس حمایت می‌کند که در آن بحثی از براندازی حکومت اسد به میان نیامده باشد.

در همین حال "محمود احمدی‌نژاد" رییس جمهوری ایران نیز در دیدار با کوفی عنان خواستار عدم دخالت قدرت‌های دیگر در امور سوریه شد. او گفت که "اجرای هر طرح و راهکاری در سوریه باید فارغ از فشار‌ها و دخالت‌های دیگران باشد و هرگونه خشونت در این کشور باید متوقف شود."

طرح کوفی عنان در راستای همه اهداف تهران قرار ندارد چرا که ایجاد آتش‌بس می‌تواند زمینه‌ساز تقویت اعتراض‌های مسالمت‌آمیز مخالفان شود. امری که در ‌‌نهایت تضعیف حکومت اسد را در پی خواهد داشت

وی ضمن ابراز نگرانی از دخالت احتمالی ناتو برای پایان دادن به خشونت‌ها در سوریه گفت که این نیرو در صدد تسلط بر شرق است و ابایی از بیان هدف خود در این باره ندارند. در عوض کوفی عنان طی دیدارهای رسمی با مقام‌های جمهوری اسلامی از آن‌ها خواست که بخشی از راه حل در بحران سوریه باشند.

او با اشاره به دغدغه‌های جمهوری اسلامی درباره طرح آتش‌بس گفت: "دولت سوریه خواسته‌های خود را در این زمینه اعلام کرده که نیروهای مخالف باید حملات را متوقف کنند و ما با آن‌ها در تماس بودیم و پاسخ مثبت آن‌ها را دریافت کردیم اما به هر حال باید تضمینی داده شود که هم دولت و هم طرف‌های درگیر آتش‌بس را رعایت کرده و به آن احترام بگذارند. "

تلاش برای تثبیت اسد

مقام‌های ایران مدعی‌اند که اعتراض‌ها علیه حکومت سوریه به صورت سازمان‌یافته و با تحریک قدرت‌های خارجی برای ساقط کردن بشار اسد انجام می‌شود و هدف از آن حذف یکی از معدود کشورهای منطقه است که در خط مقاومت علیه اسراییل قرار دارد.

منظور وزیر امورخارجه ایران از ایراد " تا زمانی که آقای عنان به شیوه کنونی رفتار کند "، به طور روشن این بود که جمهوری اسلامی تا زمانی از طرح آتش‌بس حمایت می‌کند که در آن بحثی از براندازی حکومت اسد به میان نیامده باشد

در پس این ادعای تهران، نگرانی نسبت به از دست رفتن یکی از مهم‌ترین حوزه‌های نفوذ منطقه‌ای‌اش دیده می‌شود.

دمشق تنها متحد استراتژیک ایران در حال حاضر است و سقوط دولت اسد، پیامدهای واقعی و البته روانی مهمی بر جمهوری اسلامی خواهد داشت.

ایران بر همین اساس طرفدار بی‌قید و شرط ادامه حکومت اسد است. این سیاستی است که هم به طور رسمی و هم به طور غیر رسمی در محافل سیاسی و رسانه‌ای حکومت مطرح می‌شود.

پایگاه خبری تابناک از رسانه‌های محافظه‌کاران ایران در تحلیلی همزمان با حضور کوفی عنان در ایران به "۶ پیام مهم در پاسخ به پیشنهادات عنان" اشاره کرد که در واقع رئوس دغدغه‌های ایران در بحران سوریه را بازتاب می‌دهد.

در این تحلیل آمده بود که "بشار اسد خط قرمز ایران است و جمهوری اسلامی به‌هیچ‌وجه اجازه سقوط رییس جمهور قانونی سوریه را نمی‌دهد، هر تغییری در سوریه در چارچوب اصلاحات آغاز شده از سوی رئیس جمهور قانونی این کشور و زیر نظر بشار اسد محتمل است،هر گونه برخورد غیر اصولی با موضوع سوریه آثار و تبعات مخربی در فضای منطقه‌ای و فرا منطقه‌ای خواهد داشت، هیچ کس حق ندارد حقوق مشروع مردم سوریه را نادیده بگیرد و باید فرصت لازم به بشار اسد داده شود تا اصلاحات انجام شود و مداخله خارجی در امور سوریه و ایجاد درگیری‌های مسلحانه از جانب برخی کشورهای منطقه که به‌صراحت اعلام کرده‌اند تا براندازی بشار ایستاده‌اند بلافاصله باید قطع شود."

نویسنده این تحلیل همچنین اشاره کرده بود که راه ‌حل مساله سوریه، پایبندی همه طرف‌ها به قواعد دموکراسی است اما توضیح بیشتری در این‌باره نداده بود. این گزاره‌ها روی‌هم‌رفته منطق استراتژیک جمهوری اسلامی پیرامون سوریه را نشان می دهد. منطقی که متکی به تثبیت رژیم اسد تحت هر شرایطی است.

پیامدهای شکست احتمالی طرح صلح

آتش‌بسی که از صبح روز پنجشنبه در سوریه برقرار شده است هنوز به حدی شکننده است که نمی‌توان امید چندانی به استمرار آن داشت.

در صورت شکست آتش‌بس، فضا برای طرف‌داران مداخله خارجی در سوریه هموار‌تر شود. برخی از کشورهای غربی و اعضای اتحادیه عرب از طرح ایجاد منطقه امن برای حفاظت از غیرنظامیان سوری در برابر حملات نیروهای دولتی حمایت می‌کنند

چنان که برای نمونه منابع مخالفان حکومت سوریه صبح روز پنجشنبه (۲۴ فروردین) فیلمی از شهر "زبدانی" منتشر کردند که نشان می‌داد تانک‌های ارتش در حال مخفی کردن خود در حومهٔ شهر هستند.

هم‌چنین در حالی که براساس طرح عنان، تمامی نیروهای نظامی باید از شهر‌ها خارج شوند و محاصره پایان یابد و به کمک‌های انسان‌دوستانه اجازه ورود داده شود اما بر اساس گزارش‌های رسانه‌ها، محاصره پایان نیافته و تنها آتش‌بار قطع شده و هنوز خبری از ورود کمک‌های انسان‌دوستانه نیست.

بیانیه وزارت دفاع سوریه در روز چهارشنبه (23 فروردین) نیز یکی از نشانه‌هایی است که امید به استمرار صلح را کم‌رنگ می کند.

در این بیانیه آمده بود که حکومت سوریه "به حمله گروه‌های تروریستی به نهاد‌ها و نفرات حکومتی، شهروندان و اموال دولتی و خصوصی واکنشی متناسب" نشان خواهند داد. انتظار می‌رود که در صورت شکست این آتش‌بس، فضا برای طرف‌داران مداخله خارجی در سوریه هموار‌تر شود.

برخی از کشورهای غربی و همچنین اعضای اتحادیه عرب از طرح ایجاد منطقه امن برای حفاظت از غیرنظامیان سوری در برابر حملات نیروهای دولتی حمایت می‌کنند. مخالفان حکومت سوریه نیز تاکنون بار‌ها خواهان دخالت ناتو و ایجاد منطقه پرواز ممنوع در شهرهای بحران‌زده این کشور شده‌اند.

این‌ها سناریوهایی است که جمهوری اسلامی با آن مخالفت کامل دارد چرا که در تضاد با اهداف تهران برای تثبیت حکومت اسد است.

البته طرح کوفی عنان نیز کاملا در راستای اهداف تهران قرار ندارد چرا که ایجاد آتش‌بس می‌تواند زمینه‌ساز تقویت اعتراض‌های مسالمت‌آمیز مخالفان شود.

امری که در ‌‌نهایت تضعیف حکومت اسد را در پی خواهد داشت. بنابراین همراهی کنونی تهران با طرح کوفی عنان را می‌توان یک انتخاب ناگزیر و ناشی از نگرانی نسبت به احتمال کاربرد سناریوهای دیگر در سوریه تلقی کرد.