نسخه قابل چاپ

مجتبا یوسفی‌پور – در اروپا نمایش عمومی فیلم «جانگوی رهاشده»، تازه‌ترین ساخته کوئنتین تارانتینو، فیلمساز آمریکایی به شکل گسترده آغاز شده است. این فیلم روایتی متفاوت از «وسترن اسپاگتی» است.

تارانتینو در «جانگوی رها شده» هم با رویکرد به خشونت یکی از سیاه‌ترین فصل‌های تاریخ آمریکا را در پیش‌زمینه داستانی که بر محور «انتقام» شکل می‌گیرد، مضمون قرار می‌دهد. یک برده سیاه‌پوست از اربابان سفیدپوستش انتقام می‌گیرد.

«جانگوی رها شده» نخستین‌بار ۲۵ دسامبر سال ۲۰۱۲ در سینماهای آمریکا و کانادا به روی پرده رفت، با استقبال خوب تماشاگران هم روبرو شد و به‌سرعت در فهرست پنج فیلم پرفروش سینماهای آمریکا قرار گرفت. سپس نام آن در فهرست نامزدهای مهم‌ترین جوایز سینمایی سال آمد. این فیلم تاکنون نامزد پنج جایزه بفتا شده است و همچنین نامزد پنج جایزه گلدن گلوب در رشته‌های بهترین فیلم، بهترین کارگردانی، بهترین فیلمنامه و بهترین بازیگر نقش مکمل مرد و نیز نامزد پنج جایزه اسکار در رشته‌های بهترین فیلم، بهترین فیلمنامه، بهترین بازیگر نقش مکمل مرد، بهترین فیلمبرداری و بهترین تدوین صدا.

کوئنتین تارانتینو در این تازه‌ترین ساخته‌اش داستانی در غرب وحشی را در ژانر وسترن روایت می‌کند. داستان فیلم در سال ۱۹۵۸ میلادی (دو سال پیش از شروع جنگ داخلی آمریکا) اتفاق می‌افتد. جانگو (با بازی جیمی فاکس) برده‌ای است که به همراه چند برده دیگر توسط برادران اسپک در تگزاس جابجا می‌شود. در راه آن‌ها با دکتر کینگ شولتز (با بازی کریستوفر والتس) برخورد می‌کنند و در یک درگیری، دکتر کینگ یکی از برادران اسپک را می‌کشد و جانگو را آزاد می‌کند. دکتر کینگ از جانگو می‌خواهد او را در یافتن برادران بریتل یاری کند و در عوض قول می‌دهد آزادش کند و یاری‌اش دهد که همسرش را که ربوده‌اند، پیدا کند. جانگو می‌پذیرد و دو مرد با یکدیگر راهی سفری در آمریکا می‌شوند. در طی این سفر و در راه آن‌ها حوادث زیادی را از سر می‌گذرانند. 

تارانتینو فیلمنامه «جانگوی رهاشده» را هم مثل دیگر آثارش خودش نوشته است. او می‌گوید فکر ساختن یک فیلم وسترن وقتی به سرش افتاد که داشت کتابی می‌نوشت درباره سرجیو کوربوچی، فیلمساز ایتالیایی که برای ساختن فیلم‌های وسترن اسپاگتی و پر از صحنه‌های خشن شهرت دارد. نام فیلم هم به یکی از مشهور‌ترین آثار کوربوچی، یعنی فیلم «جانگو» محصول سال ۱۹۶۶ (با بازی فرانکو نرو) اشاره دارد. تارانتیو که به فیلم‌های وسترن علاقه دارد، در «جانگوی رها شده» به فیلم «سکوت بزرگ» که یکی دیگر از آثار معروف کوربوچی‌ست، ادای دین می‌کند.

تارانتینو می‌گوید ۱۳ سال روی داستان «جانگوی رها شده» کار کرد تا سرانجام  فیلمنامه این فیلم در سال ۲۰۱۱ از کار درآمد و فیلمبرداری فیلم هم به فاصله چند ماه بعد از این تاریخ در کالیفرنیا آغاز گردید و در ایالت‌های دیگری چون لوئیزیانا و نیواورلئان ادامه یافت و حدود ۱۳۰ روز به طول انجامید.

کوئنتین تارانتینو درباره انگیزه‌هایش در نوشتن فیلمنامه «جانگوی رها شده» و علاقه‌اش به فیلم‌های وسترن می‌گوید: «همیشه دلم می‌خواست یک فیلم وسترن بسازم. راستش انواع فیلم‌های وسترن را دوست دارم، اما وسترن اسپاگتی ژانر محبوبم است: فیلم‌هایی با برخورداری از مایه‌هایی از سوررئالیسمی که در فیلم‌های وسترن سراغ داریم، همراه با خشونت در دنیایی مردانه و موسیقی خاص اینجور فیلم‌ها در پیش‌زمینه. داستان، اولش ساده بود اما خیلی چیزها بعدها به آن اضافه شد. پیرنگ داستان برده‌ای بود که به یک جایزه‌بگیر شکارچی آدم تبدیل می‌شود و بعدش هم به انگیزه انتقام‌جویی کارهایی می‌کند. اما بعد‌اً این پیرنگ ساده شاخ و برگ پیدا کرد و داستان‌های دیگری مثل یک داستان عاشقانه به آن اضافه شد، اما اصل ماجرا، داستان برده‌ سیاه‌پوستی بود که به یک شکارچی آدم تبدیل می‌شود و سفیدپوست‌ها را شکار می‌کند.»

نخست گفته می‌شد که قرار است نقش اصلی فیلم یعنی شخصیت جانگو را ویل اسمیت، ستاره معروف هالیوود بازی کند، اما در ‌‌نهایت تارانتینو این نقش را به جیمی فاکس، بازیگر برنده جایزه اسکار سپرد.

تارانتینو درباره چگونگی انتخاب او می‌گوید: «راستش جیمی به خانه من آمد که درباره فیلمنامه با هم صحبت کنیم. ما در حیاط نشسته بودیم و با هم نوشیدنی خوردیم و درباره فیلمنامه صحبت می‌کردیم که آن روزها تازه  تمامش کرده بودم و هنوز برایم تازگی داشت. جیمی واقعاً فیلمنامه را دوست داشت و به داستان واکنش نشان داد. به شخصیت‌ جانگو هم علاقمند شده بود. در زندگی شخصی‌اش هم البته چیزهایی بود که به این نقش می‌خورد. او اهل تگزاس است، تقریباً با هم هم‌سن هستیم، اگرچه کمی از من جوان‌تر است و این کمک می‌کرد که تجربیات مشترک فرهنگی زیادی با هم داشته باشیم. علاوه بر این آن وقت‌ها که در تگزاس زندگی می‌کرده، تبعیض نژادی را هم تجربه کرده. احساس کردم با انتخاب او شخصیت جانگو را به بازیگر قابل اعتماد و مناسبی می‌سپرم. در ضمن جیمی مثل گاوچران‌هاست، آن ویژگی خاص گاوچران‌ها را می‌شود در او دید. در زندگی واقعی هم اسب دارد و می‌دانستم در لباس‌ گاوچران‌ها خوب جلوه می‌کند؛ به‌خصوص وقتی که کلاهش را سر بگذارد و بر اسب بنشیند.»

علاوه بر جیمی فوکس، تارانتینو گروهی از بازیگران شناخته شده را برای بازی در نقش‌های مکمل فیلمش برگزیده است. کریستف والتز، بازیگر اتریشی برنده جایزه اسکار یکی از نقش‌های اصلی «جانگو رها شده» را بازی کرده و برای بازی در این فیلم تاکنون نامزد جوایز بازیگری گلدن گلوب و اسکار شده است. همچنین لئوناردو دی‌کاپریو، ساموئل ال. جکسون و کری واشنگتن دیگر بازیگرانی هستند که در این تازه‌ترین ساخته کوئنتین تارانتینو نقش‌های اصلی فیلم را بازی کرده‌اند.

علاوه بر جشنواره‌ها، منتقدان هم «جانگوی رهاشده» را پسندیده‌اند و در بیشتر موارد فیلم نقدهای مثبتی دریافت کرده است. جیمز براردینلی، منتقد «ریل‌ویوز» با دادن سه‌ونیم ستاره از چهار ستاره خود به فیلم ضمن تعریف از بازی‌های بازیگران و ساختار فیلم، عمده قوت آن را چرخش‌های متعدد داستانی قوی و غافلگیر کردن بیننده‌اش عنوان می‌کند و بر این نکته تأکید می‌کند اگرچه «جانگو رها شده» خوشبینانه‌ترین فیلم تارنتینو است، اما بهترین فیلم او نیست.

پیتر تراورس، منتقد «رولینگ استونز» نیز سه‌ و نیم ستاره نثار فیلم کرده و چون براردینلی فیلم را سرشار از تعلیق و غافلگیری و اثری بسیار سرگرم‌کننده و هیجان‌انگیز خوانده است. اما برخی از منتقدان هم فیلم را نپسندیده‌اند و به‌ویژه از پرداختن به موضوع برده‌داری و نژادپرستی انتقاد کرده‌اند.

شاید مهم‌ترین کسی که در برابر فیلم موضع گرفته است، اسپایک لی، کارگردان سیاه‌پوست و معروف آمریکایی است. او با اعلام اینکه به تماشای فیلم تارانتینو نخواهد رفت، این فیلم را توهینی به اجدادش خوانده و در انتقاد به موضوع آن گفته است: «موضوع برده‌داری در آمریکا داستان یک فیلم وسترن اسپاگتی مانند فیلم‌های سرجیو لئونه نیست، این موضوع یک هولوکاست بود.»

در همین زمینه:

برنامه «اکران» در رادیو زمانه