نسخه قابل چاپ

مجتبا یوسفی‌پور-در هفته‌های گذشته، پخش گسترده و رایگان فیلم مستندی با عنوان «ظهور بسیار نزدیک است» در ایران، بحث‌های فراوانی برانگیخت. جمعی با عنوان «گروه مبشران ظهور» با جمع‌آوری روایات اسلامی مرتبط با آخرالزمان، سعی کردند مصادیق و نشانه‌های ظهور در ساله‌ای اخیر را بیابند و نشان دهند که ظهور امام زمان نزدیک است.

آنچه این فیلم را در مرکز توجه قرار داده نه ساختار فیلم که بیشتر موضوع آن است: ظهور قریب‌الوقوع امام زمان که از دیر باز از نظر عاطفی و مذهبی برای شیعیان جهان موضوعی بسیار حساس بوده است.
سازندگان فیلم با گزینش برخی روایات و با استناد به نظرات مراجعی چون «آیت الله بهجت»، نشانه‌های زمان ظهور آخرین امام شیعیان را برمی‌شمرند و در ‌‌نهایت به این نتیجه می‌رسند که بنا به گفته‌ی «آیت الله خمینی»، ظهور در راستای انقلاب اسلامی ایران و در زمان رهبری «آیت الله خامنه‌ای» روی خواهد داد.

نشانه‌های ظهور امام زمان

بنا به روایات اسلامی برای تعیین زمان ظهور امام زمان چندین نشانه‌ی مهم مشخص شده است؛ نشانه‌هایی که روی دادن آن‌ها دلیل بر نزدیکی زمان ظهور امام غایب شیعیان است. از دید سازندگان فیلم، مهم‌ترین این نشانه‌ها پیدا شدن شخصیت‌هایی مانند «سیدخراسانی»، «سید یمانی»، «شعیب ابن صالح» و «سفیانی» است.

در ادامه، سازندگان فیلم سعی می‌کنند برای این شخصیت‌ها مصداق‌هایی بیابند. بر این اساس «سید یمانی»‌‌ همان «شیخ حسن نصرالله» رهبر شیعیان لبنان است. «سفیانی» عمده‌ترین دشمن شیعیان «ملک عبدالله» پادشاه اردن و «محمود احمدی‌نژاد» همان «شعیب ابن صالح»، سردار «سید خراسانی» است. در این میان تمامی مشخصات «سید خراسانی» با آیت‌الله خامنه‌ای تطبیق دارد: در خراسان متولد شده، از مادر، سید حسنی و از پدر، سید حسینی‌ست، بر دست راست او خللی وارد آمده و از چهره‌ای نورانی برخوردار است و همچنین حتی در سالخوردگی نیز بانشاط و باتحرک است.

البته این تمامی نشانه‌ها نیست. سازندگان فیلم، اعتراضات پس از انتخابات ریاست جمهوری ایران را نیز به عنوان نشانه‌ای از نزدیکی ظهور معرفی می‌کنند.

این نخستین بار نیست که گروهی سعی می‌کنند با استناد به روایاتی از این دست و استفاده از باورهای عوام، برای حکومت خویش مشروعیت به‌دست بیاورند. معروف‌ترین مورد مشابه، تلاش «علامه محمدباقر مجلسی» برای یافتن این مصادیق و مشروعیت دادن به حکومت صفویه بود در رساله‌ای با عنوان «رساله اثبات رجعت».

اما اکنون، شرایط کمی متفاوت است. این فیلم با اینگونه مصداق‌یابی‌ها مخالفان و موافقان نظام جمهوری اسلامی را بر اساس روایات ظهور از یکدیگر تفکیک می‌کند و به این ترتیب چنین وانمود می‌کند که مخالفان «آیت الله خامنه‌ای» و «محمود احمدی‌نژاد» مخالفان امام زمان هستند و دشمن دین به‌شمار می‌آیند و بر اساس قوانین اسلامی، دشمن امام و دین، حکمی جز مرگ ندارد.

انتقادات کار‌شناسان حدیث و روایت

با وجود آنکه محتوای فیلم در جهت تأئید نظام حاکم در ایران است، اما باز مورد انتقاد مراجع و کار‌شناسان اسلامی قرار گرفته است. گروهی از منتقدان با اشاره به عدم تحصیلات حوزوی سازندگان فیلم، ورود آن‌ها را به این عرصه نکوهیده و مورد سؤال قرار دادند. یکی از این منتقدان، «مهدی یوسفیان» از «بنیاد فرهنگی حضرت مهدی» بود که در مقاله‌ای از ساخت این فیلم با عنوان «شکستن مرز علما» نام برد.

سخنگوی «مرکز تخصصی مهدویت حوزه‌ی علمیه‌ی قم» نیز، درجلسه‌ی نقد مستند «ظهور نزدیک است» گفت: «ما اعتقاد داریم که بحث‌های پیرامون حضرت با توجه به دو هزار روایتی که داریم بحث‌های اجتهادی است و جایگاه این بحث در حوزه است. بنا به رصدی که ما کردیم، سازندگان این فیلم حتی از ادبیات اولیه دانشگاهی نیز عاجز هستند، چه برسد به ادبیات علمی و حوزوی.»

البته اینگونه انتقادات از سوی سازندگان فیلم بی‌پاسخ نماند. «علی اصغر سیجانی» کارگردان و مجری فیلم در جلسه‌ی نقدی در مشهد تلاش کرد به برخی انتقادات پاسخ دهد. او گفت: «گروه‌هایی هستند که خود را مالک عرصه‌ی مهدویت می‌دانند. فکر می‌کنند که ما هستیم، پس هر کسی که می‌خواهد حرفی بزند بیاید از ما اجازه و تأیید بگیرد و حرف بزند.»

اما مهم‌ترین انتقاد منتقدان به مستند «ظهور نزدیک است» بر محور سندیت نداشتن منابع و مصداق‌های فیلم شکل گرفت.

از مراجعی که با قاطعیت در رد این مستند سخن گفتند، «آیت الله ناصر مکارم شیرازی» بود که صریحاً تعیین زمان برای ظهور را کذب و تعیین‌کنندگان را کذاب اعلام کرد.

«مرکز تخصصی مهدویت حوزه‌ی علمیه قم» نیز در اطلاعیه‌ای اعلام کرد که با تحقیق کار‌شناسان این مرکز در ارتباط با این مستند «روشن شد این فیلم و مشابه آن بر اساس روایت ضعیف و مردود تهیه شده است و از کتاب‌هایی استفاده شده که اعتبار لازم را ندارند و در موارد متعدد نیز مطالب بدون سند و مدرک مطرح شده است. (...) لذا این‌گونه فیلم‌های مستند و فعالیت‌هایی مانند آن، از نظر مرکز تخصصی مهدویت حوزه علمیه قم مردود بوده و مطالب آن اعتبار ندارد.»

«آیت الله طبسی» از اعضاء و مدرسین این مرکز در جلسه‌ی نقد این فیلم گفت: «این روایاتی که می‌بینیم هم از نظر سند مشکل دارند و هم متون، متونی نیستند که ما به آن‌ها ملتزم شویم.»

«آیت الله جعفری» از دیگر اعضای این مرکز نیز در رد سندیت داشتن منابع این فیلم افزود: «آخر این چه وضعی است؟ شما سید خراسانی بودن مقام رهبری را با حدیثی اثبات می‌کنید که اهل سنت خود نیز آن را قبول ندارند.»

به‌نظر می‌آید سازندگان فیلم گمان می‌کنند برای در امان ماندن از گزند انتقادات می‌بایست در سایه‌ی آیت‌الله خامنه‌ای پناه بگیرند.

«علی اصغر سیجانی» مجری و کارگردان این فیلم، در جلسه‌ی پرسش و پاسخ مستند «ظهور نزدیک است» که در مشهد برگزار شد، اعلام کرد که انگیزه‌ی ساخت این فیلم، فرازهایی از سخنان «آیت الله خامنه‌ای» بوده است. او با اشاره به بی‌پاسخ ماندن سؤالات و استفتا‌ها از سوی «آیت الله خامنه‌ای» در موضوع مصداق‌یابی گفت: «در مورد رهبری که عنوان سید خراسانی عصر ظهور به ایشان اطلاق شده، عملکرد ایشان برای ما ملاک بود. رهبری بار‌ها در مقابل عنوان سید خراسانی که به ایشان نسبت داده شده، سکوت کرده‌اند (...) چون قطعاً با اعلام چنین چیزی از سوی ایشان، ممکن است تخریب‌ها و تهمت‌هایی به ایشان بزنند؛ به این جهت سکوت ایشان، برای ما کافی است.»

انگیزه‌های پنهان در به دست آوردن باور عوام

بعد از بالا گرفتن انتقاد‌ها از فیلم، «محمود احمدی‌نژاد» اظهار ناخرسندی کرد که از او در این فیلم نام برده شده است. اما «آیت الله خامنه‌ای» هنوز به روشنی نظرش را درباره‌ی مستند «ظهور نزدیک است» و نام بردن از او به‌عنوان «سید خراسانی» اعلام نکرده است. اگر مانند سازندگان فیلم، سکوت را نشانه‌ی رضایت آیت‌الله خامنه‌ای از این موضوع بدانیم، می‌توانیم نتیجه بگیریم که «آیت الله خامنه‌ای» تنها کسی است که از ساخته شدن این فیلم رضایت دارد و ظاهراً مایل است با چنین تبلیغاتی خود و حکومتش را در هاله‌ای مقدس بپیچد و به این ترتیب در دل عوام نفوذ کند و در مواقع مقتضی از حمایت‌های مردمی برخوردار شود. بی‌شک با قوت گرفتن این‌گونه اندیشه‌ها در میان عوام، می‌توان هر تغییر و تحول سیاسی در آینده را مصداقی از پیش‌بینی‌ها دانست.

در مستند «ظهور نزدیک است» به حمله‌ی «سفیانی» به ایران با حمایت یهود و غرب و جنگ با «سید خراسانی» اشاره می‌شود. آیا این موضوع سکوت رهبری را توجیه نمی‌کند؟ به این ترتیب شاید در هنگام بروز تهدیدی خارجی رهبری بتواند بهره‌ی لازم را برد و باز با رنگی مذهبی آتش جنگی دگر را برافروزد.
برای یافتن انگیزه‌های پنهان در ساخت این فیلم، می‌توان سؤالات بسیاری را طرح کرد. پرسش‌هایی که تنها زمان پاسخ آن‌ها را مشخص خواهد کرد.

در همین زمینه:

::مستند «ظهور نزدیک است» در سایت یوتیوب::