نسخه قابل چاپ

داده‌های حاصل از پژوهشی با پشتیبانی مالی بنیاد ملی علوم ایالات متحده (NSF) روی یخچال‌های جنوبگان و گرینلند، حاکی از آن است که سطح گسیل گازهای متان و اتان که دو نمونه از هیدروکربن‌های فراوان جو زمین به شمار می‌روند، در اواخر قرن بیستم میلادی دچار کاهش شده است.

دلایل کاهش سطح گسیل گاز متان به جو زمین که یک گاز گلخانه‌ای قوی به حساب می‌آید و به رشد دمای میانگین سیاره‌مان سرعت می‌بخشد، تا مدت‌ها برای دانشمندان لاینحل مانده بود. این پژوهش جدید اما نشان می‌دهد که بروز تغییراتی در فعالیت‌های صنعتی انسان را شاید بتوان تا حد زیادی مسئول این واقعه دانست. «مورات آیدین» (Murat Aydin) از دانشگاه کالیفرنیا-ایروین (UCI)، سرپرست نویسندگان مقاله‌ای است که با همین مضمون در شماره اخیر نشریه علمی نیچر انتشار یافته است. سایر پژوهشگران این تیم عبارتند از «کریستال ورهولست» (Kristal Verhulst)، «اریک سالتزمن» (Eris Saltzman)، «دونالد بلیک» (Donald Blake)، «کی تانگ» (Qi Tang)، «مایکل پارتر» (Michael Parther) از دانشگاه UCI، «مارک بتل» (Mark Battle) از کالج بودوین و «استفان مونتزکا» (Stephan Montzka) از سازمان پژوهش‌های جوی-اقیانوسی ایالات متحده (NOAA).

گروه مزبور، با کمک محاسباتی روی حباب‌های گاز اتان به دام افتاده در صفحات یخی گرینلند و جنوبگان، دست به بررسی تاریخچه گسیل گاز گلخانه‌ای معروف‌تری به نام متان زدند. ترکیبات باستانی هوای سیاره‌مان را در عمق نه چندان زیادی از سطح یخ‌های دائمی این منطقه می‌توان استخراج کرد و بدین‌وسیله پی به دگرگونی‌های جوی رخ‌داده در قرن بیستم برد. آیدین در این زمینه می‌گوید:

«سوخت‌های فسیلی، منبع معمول گاز اتان و متان [پراکنده در جو زمین] هستند. البته منابع دیگری را هم برای متان می‌توان برشمرد، اما اتانی که امروزه در جو زمین یافت می‌شود فقط از سوخت‌های فسیلی نشئت گرفته است. پس اگر مقادیر اتان دچار هرگونه دگرگونی‌ای شود، راحت‌تر می‌توان به دلیلش پی برد. متان، پس از دی‌اکسید کربن دومین گاز مهم گلخانه‌ای به شمار می‌رود. این پژوهش، با هدف ردگیری اتان جوی و بررسی اطلاعاتی که می‌تواند از مقادیر متان موجود در جو به دست‌مان بدهد، صورت گرفت. ما متوجه شدیم که نشر گاز اتان، با کاهش چشمگیر سرعت رشد انتشار متان همزمان بوده است.»
در اواخر قرن بیستم، متان و اتان به‌عنوان منابع باارزش انرژی پنداشته می‌شدند و لذا جمع‌آوری و با مصرف شدن‌شان به‌عنوان گاز طبیعی، به دی‌اکسیدکربن بدل می‌شدند. نتایج حاصل از پژوهش این دانشمندان در این بازه زمانی نشان از این می‌دهد که افت تراز متان موجود در جو زمین طی سال‌های اخیر احتمالاً مربوط به تغییر در روش‌های مصرف انرژی می‌شود. سالتزمن می‌گوید: «این پژوهش، به توصیف دلیل ثبات سطح متان جوی در اواخر قرن بیستم می‌پردازد. سطح متان نقش مهمی را در اقلیم زمین و فهم نحوه تأثیر فعالیت‌های صنعتی انسان بر آن، ایفا می‌کند. متان، کلید پیش‌بینی مقدار گرمایی است که در آینده انتظارش را می‌کشیم.»

«جولی پالایس» (Julie Palaise)، مدیر برنامه NSF نیز در این زمینه می‌گوید: «هنوز بایستی پژوهش‌های بیشتری را صورت دهیم اما این کشف از حیث تعیین ارتباط مابین گازهای اتان و متان، با آن‌چه درباره دگرگونی‌های اقلیمی به ما می‌گویند، حائز اهمیت است. باید به کشف راه‌های گسترش‌بخشی پژوهش‌های‌مان بر این موضوع مهم، ادامه دهیم.»

منبع: بنیاد ملی علوم آمریکا

توضیح تصویر:

پژوهشگران، در حال نمونه‌گیری از یخ‌های جنوبگان/ منبع: بنیاد ملی علوم ایالات متحده (NSF)