نسخه قابل چاپ

 سارا روشن -  مقاله توماس اردبرینگ، روزنامه‌نگار هلندی ساکن ایران که در نقد فیلم «پل چوبی» ساخته مهدی کرم‌پور در «ان ار سی»، یکی از پر خواننده‌ترین روزنامه‌های هلند منتشر شده با این جملات آغاز می‌شود:

«برای سومین بار روی در فلزی خونه‌یی در یکی از کوچه پس‌کوچه‌‌های جنوب تهران می‌کوبم. تا حالا دو بار کار رو خراب کردم. همه دور و برم نفسشون رو حبس می‌کنن. نازیلا آروم در رو بازمی‌کنه. نگاهش قاطع و برنده‌س. نمی‌شه از چشمای حنایی‌رنگش فرار کرد. صدام رو صاف می‌کنم. می‌گم: «دلم واسه‌ت تنگ شده بود.»

در این فیلم توماس اردبرینگ به عنوان یک روزنامه‌نگار خارجی در کنار هدیه تهرانی و بهرام رادان بازی کرده ‌است.

فیلم «پل چوبی» درباره آزادی این روزنامه‌نگار از زندان و عشق همسر ایرانی‌اش به معشوق دوران دانشجویی‌اش است. به گفته توماس اردبرینگ «پل چوبی» یک درام عشقی‌ست. این فیلم به خاطر حضور صدای اعتراضات خیابانی در پیش‌زمینه و به‌خاطر روایتی که از چگونگی زندانی شدن یک روزنامه‌نگار خارجی به‌دست می‌دهد، مجوز پخش نگرفت.

البته توماس اردبرینگ به‌غیر از ابراز تأسف از عدم پخش این فیلم در ایران، از اینکه این فیلم در  فهرست فیلم‌های منتخب جشنواره جهانی فیلم روتردام در سال ۲۰۱۳ هم حضور ندارد، ابراز تأسف کرده است.

در میان فیلم‌هایی که در جشنواره رتردام شرکت می‌کنند، ۳۹ فیلم کوتاه و بلند از ایران هم به چشم می‌خورد؛ فیلم‌هایی مانند: «۱۱۱ دختر» از ناهید قبادی، «داروگ» از ابوالفضل جلیلی، «از تهران تا لندن» از مانیا اکبری، «باغبان» از محسن مخملباف، «پذیرایی ساده» از مانی حقیقی، «انقلاب دزدیده شده من» از ناهید پرسون سروستانی، «پرویز» از مجید برزگر، «کرگدن» از بهمن قبادی، «لرزاننده چربی» از محمد شیروانی و بسیاری دیگر از فیلم‌های کمتر شناخته‌شده، تجربی، داستانی و مستند. (لینک: فهرست فیلم‌های ایرانی در جشنواره فیلم روتردام)
 

دگرگونی‌های سینمای هنری ایران

جشنواره فیلم رتردام از ۲۳ ژانویه تا ۳ فوریه ۲۰۱۳ در شهر روتردام، در جنوب هلند برگزار می‌شود. جهانیان این جشنواره را به‌عنوان جشنواره‌ای می‌شناسند که استعداد‌های تازه، به ویژه در سینمای کشورهای در حال توسعه را معرفی می‌کند. بسیاری از فیلمسازان جوان مطرح دنیا نخستین فیلم‌شان را در جشنواره روتردام به نمایش گذاشته‌اند. گاهی هم سازمان «هوبرت بالس» (Hubert Bals Fund) سرمایه ساخت چنین فیلم‌هایی را به عهده گرفته است. (لینک: بنیاد هوبرت بالس)
 

در جشنواره رتردام در سال ۲۰۱۳، ۳۳ فیلم ایرانی در بخش «سیگنال‌ها» یا‌‌ «نشانه‌ها» با هم رقابت می‌کنند. طبعاً رسانه‌های هلند و دیگر کشورهای جهان هم به این آثار توجه می‌کنند و همه این‌ها باعث می‌شود که سینمای جوان ایران در جهان معرفی شود. 

اما چرا جشنواره فیلم رتردام باز پس از پنج سال به سینمای ایران تا این حد توجه‌ می‌کند؟

این پرسش را با خِرت‌یان زاولهُف (Gertjan Zuilhof) تاریخدان، منتقد سینما و برنامه‌ریز جشنواره رتردام در میان گذاشتم. گفتنی‌ست که او برای انتخاب فیلم‌ها به ایران سفر کرده است.

خِرت‌یان زاولهُف می‌گوید:

به چند دلیل پس از پنج سال تصمیم گرفتیم درباره ایران برنامه‌ای متفاوت اجرا کنیم. پنج سال پیش تمرکز روی فرهنگ جوانان ایران، موسیقی، چگونگی اجرای موسیقی، هنر معاصر در ایران و سینمای جوان ایران بود. امسال تمرکزمان روی خود فیلم‌هاست و اینکه چه تغییری در جامعه ایجاد شده که فیلمسازانی که طی ۱۵ سال گذشته، فیلم‌های زیادی ساخته‌اند، یا از کشور خارج شده‌اند و یا تعداد فیلم‌هایشان کمتر شده‌ است. پرسش ما این بود که شرایط کنونی سینمای ایران چیست؟ بسیاری از اطلاعات را از رسانه‌ها می‌گیریم. با این‌حال می‌خواستیم با خود فیلم‌ساز‌ها هم صحبت کنیم، با این امید که با فیلم‌سازهای کمتر شناخته‌شده و جوان ایرانی آشنا شویم.

در این سفر به چه چیز تازه‌ای در سینمای ایران برخوردید؟

شرایط در ایران به‌خاطر سانسور و تحریم‌ها که از نظر مالی و تأمین بودجه در روند ساخت فیلم‌ها تأثیر گذاشته‌ سخت است. البته برای دانستن این‌ها لازم نبود به ایران سفر کنیم. چیزی که در این سفر دریافتیم این بود که در چنین شرایطی هنوز فیلم‌های زیادی ساخته شده‌اند و در شرایط متفاوت به نمایش گذاشته می‌شوند. برای مثال در جمع‌های کوچک‌تر. فیلم‌سازانی را ملاقات کردیم که فیلم‌های تازه‌ای ساخته بودند و همچنین با برخی از فیلم‌سازان جوان و ناشناخته هم آشنا شدیم.

بر اساس چه معیارهایی فیلم‌ها را انتخاب کردید؟

برای ما روند انتخاب فیلم‌ها مانند جست‌وجو‌یی بود برای کشف تازه‌ها. قبل از سفر در گفت‌وگو با فیلم‌سازان ایرانی ساکن خارج از ایران درباره سینمای ایران اطلاعاتی به‌دست آورده بودم و با اسامی بسیار از فیلم‌سازان جوان آشنا شده بودم. می‌دانستم باید با چه کسانی صحبت کنم. برایم جالب بود که بدانم سینماگران و کارگردانان تآثر یا آن‌ها که ویدیوهای هنری می‌سازند چه نوآوری‌هایی دارند. 

شما به کشور‌ها و قاره‌های مختلف سفر می‌کنید با این قصد که بهترین فیلم‌ها راً مخصوصاً فیلم‌‌های کمتر شناخته‌شده را معرفی کنید. در فهرست فیلم‌های ایرانی جشنواره روتردام کدام فیلم‌ها برای شما به منزله یک کشف بود؟

فکر می‌کنم برای کسانی که سینما را چندان از نزدیک دنبال نمی‌کنند، «لرزاننده چربی» از محمد شیروانی حتماً یک کشف تازه است. محمد شیروانی البته غیر از فیلم‌سازی کارهای هنری دیگری هم انجام می‌دهد. او فیلم‌سازی است که از بقیه کسانی که ما می‌شناسیم، (فیلم‌سازانی مانند کیارستمی یا مخملباف) سبکی متفاوت‌تر دارد. ما سینمای ایران را به‌عنوان سینمایی واقع‌گرا می‌شناسیم. کارهای شیروانی اما سوررئال و تخیلی‌اند.

بله البته کسانی که سینمای ایران را از نزدیک دنبال کردند با کارهای قبلی او مثل «ناف» یا «رئیس‌جمهور میرقنبر» آشنا هستند. در بین فیلم‌های کوتاه چی نظر شما را گرفت؟

نکته جالب و بامزه‌ای که کشف کردیم این بود که تعداد زیادی از فیلم‌های ایرانی در ماشین، در حال رانندگی ساخته می‌شوند. یک نمونه از این فیلم‌ها، فیلمی است با عنوان «امان، امان» از احسان امانی که در آن یک زوج و دوستشان را می‌بینیم که با هم در گفت‌وگو هستند.

●

جشنواره فیلم رتردام ۲۳ ژانویه ۲۰۱۳ (۴ بهمن)، با فیلم «استاد» از پل تامس اندرسون گشایش یافت و تا ۱۰ روز آینده، یعنی تا سوم فوریه (۱۴ بهمن) با به نمایش گذاشتن فیلم‌هایی متنوع از سراسر جهان ادامه دارد.

برخی از این فیلم‌ها در بخش‌های مختلف طبقه‌بندی شده‌اند. افزون بر فیلم‌های ایرانی در بخش «نشانه‌ها»، دو کارگردان دیگر هم در این بخش حضور دارند؛ دومنیک گراف، کارگردان فیلم‌های آلمانی‌زبان و کیرا موراتاوا، فیلم‌ساز روسی.

آخرین ساخته برناردو برتولوچی، کارگردان سر‌شناس ایتالیایی هم در این جشنواره به نمایش در‌می‌آید. این فیلم «من و تو» نام دارد و پس از ۹ سال سکوت برتولوچی ساخته شده و پس از ۳۰ سال در کشور ایتالیا فیلم‌بردای شده‌ است.

در بخش «آینده درخشان» هم فیلم «زیبا» از بنی خشنودی پخش می‌شود.

در بخش اصلی جشنواره رتردام که فاطمه معتمدآریا و آی وای وای، هنرمند و از کوشندگان حقوق مدنی در چین از داوران آن هستند، فیلم «لرزاننده چربی» ساخته محمد شیروانی شرکت دارد.