نسخه قابل چاپ

بیژن روحانی- مقامات سازمان محیط زیست ایران می‌گویند همچنان تعدادی از تالاب‌های مهم کشور در معرض خطر خشک شدن و نابودی قرار دارند. به گفته‌ی مشاور معاون محیط طبیعی سازمان محیط زیست، اکنون هفت تالاب کشور در فهرست تالاب‌های تخریب شده‌ یا در معرض خطر کنوانسیون رامسر قرار دارند.

بر اساس اظهارات مسعود باقرزاده کریمی این هفت تالاب که منشاء تخریب آنها انسانی و طبیعی است در میان ۲۲ تالابی قرار دارند که تاکنون از طرف ایران به کنوانسیون جهانی رامسر معرفی شده‌اند.

کنوانسیون رامسر پیمانی بین‌المللی در خصوص حفاظت از تالاب‌های مهم جهان است که در سال ۱۹۷۱ در شهر رامسر ایران به تصویب رسید. این معاهده بر حفاظت و نگهداری از تالاب‌های دارای اهمیت بین‌المللی خصوصا آنها که زیستگاه پرندگان آبزی هستند تاکید می‌کند.

به گفته‌ی مشاور سازمان محیط زیست ایران علاوه بر تالاب‌هایی مانند تالاب‌ انزلی، هامون (دو تالاب)، شادگان، بختگان (یادگارلو، درسنگی، شورگل) كه تحت یك عنوان در فهرست کنوانسیون رامسر قرار دارند، دریاچه‌ی ارومیه و تالاب گاوخونی نیز با مشکلات بسیار زیادی رو به رو هستند.

باقرزاده کریمی تاکید کرده است با توجه به قطع آب بالادست تالاب گاوخونی، به دلیل افزایش مصرف و توسعه‌ی سریع در استان اصفهان، در عمل به غیر از سیلاب‌ها آب دیگری از زاینده رود به تالاب نمی‌رسد و به همین دلیل بخش زیادی از تالاب گاوخونی خشک شده است.

مشاور سازمان محیط زیست ایران همچنین گفته است ایران اصراری بر افزودن نام این دوتالاب به کنوانسیون رامسر ندارد چرا که به گفته‌ی او «چندان برای کشور خوشایند نیست».

ایران همچنین قصد دارد در نشست «مجمع جهانی تالاب‌های آینده» که به زودی برگزار می‌شود مشکلات تالاب‌های خود و به خصوص تالاب هامون، هورالعظیم، شادگان و انزلی را مطرح کند.

خشک شدن برخی از مهم‌ترین تالاب‌ها و دریاچه‌های ایران در سال‌های اخیر عوارض نامطلوب زیست محیطی، اقتصادی و اجتماعی برجای گذاشته است.

خشک شدن دریاچه‌ی هامون که در حقیقت به معنی خشک شدن بزرگ‌ترین زیست بوم آبی در جنوب شرقی ایران و سیستان و بلوچستان است باعث شده تا بسیاری از مردمانی که حیات و چرخه‌ی اقتصادی آنها به راه‌های گوناگون به این دریاچه وابسته بوده، اکنون محل اصلی زندگی خود را ترک و به شهرهای دیگر مهاجرت کنند. خشک شدن هامون همچنین تاثیر بسیار زیادی بر افزایش میزان گرد و غبار و ذرات موجود در هوا داشته است.

به گفته‌ی مدیر کل محیط‌ زیست استان سیستان و بلوچستان همواره منشأ طوفان‌های منطقه‌ی سیستان به‌ویژه بادهای ۱۲۰روزه، تالاب بین‌المللی هامون بوده است. در عین حال بررسی‌های کارشناسی و مشاهدات میدانی حاکی از آن است که تداوم خشکسالی‌های اخیر و سرعت باد و غلظت گرد و خاک، کانون‌های بحرانی جدیدی را در منطقه به‌وجود آورده است. از آن‌جا که بخشی از آب تالاب هامون می‌بایست از طریق رودخانه‌ی هیرمند که از افغانستان جاری است تامین شود، ایران همواره خواهان همکاری بیشتر افغانستان برای اختصاص دادن حق‌آب کافی به این تالاب مهم و بین‌المللی بوده است.

تالاب هورالعظیم در استان خوزستان نیز از دیگر تالاب‌های مهم ایران است که با خطرات مختلفی تهدید می‌شود. بخش وسیعی از این تالاب در کشور عراق قرار دارد. از این رو ایران برای حفاظت بهتر از این تالاب نیز خواهان مشارکت بیشتر عراق است.

مسئولان ایران ابراز امیدواری کرده‌اند در نشست آتی مجمع جهانی تالاب‌ها بتوانند با طرح مشکلات موجود همکاری و مشارکت کشورهای مختلف از جمله عراق و افغانستان را برای حفاظت از این زیست بوم‌ها جلب کنند.

وضعیت بحرانی تعدادی از تالاب‌های ایران باعث شده است تا این کشور از ژاپن نیز برای احیای این زیستگاه‌های آبی تقاضای کمک و همکاری‌های علمی کند.

«جایکا» یا آژانس بین المللی همکاری‌های ژاپن از مدتی پیش مطالعات در مورد تالاب انزلی را آغاز کرده و تاکنون شش برنامه برای مدیریت تالاب انزلی و ‪ ۳۸۰‬هزار هكتار حوزه‌ی آبریز آن پیشنهاد شده كه عبارتند از: مدیریت حوزه‌ی آبخیز بالادست، مدیریت پس‌آبها، مدیریت پسماندها، مدیریت اكولوژیک تالاب انزلی، مسائل آموزشی، جلب مشاركت‌های مردمی و توانمندسازی دستگاه‌های اجرایی.

تالاب انزلی نیز با خطرات گوناگونی روبه‌رو است که از آن میان می‌توان به ورود فاضلاب و زباله‌ی جامد از مناطق اطراف و آلودگی حاصل از فعالیت‌های كشاورزی و صنعتی اشاره کرد. همچنین به دلیل قطع بی‌رویه‌ی درختان و چرای دام‌ها در مناطق ییلاقی، رسوبات از این مناطق به درون تالاب به راحتی سرازیر شده که این امر باعث كاهش عمق آن تالاب شده است. به طوری که به گفته‌ی سازمان محیط زیست ایران عمق تالاب انزلی در بعضی قسمت‌ها از ۱۰ متر به ۴۰ سانتی‌متر کاهش یافته است.

به گفته‌ی مسئولان ایرانی، ژاپن یک میلیارد ریال اعتبار و ایران ۶۰۰ میلیون ریال اعتبار برای تحقق طرح آژانس جایکا در مورد تالاب انزلی در نظر گرفته‌اند.