زنان مصر در «رویای یک بهار عربی»

سه شنبه, 1389-11-19 00:58

فروغ.ن.تمیمی

فروغ.ن.تمیمی- پترا استینن، در کتاب «رویای یک بهار عربی»درباره زنان مصر می‌نویسد: «حضور مسلط مردان در خیابان‌های قاهره و حتی در محله‌های شیک و مدرن این شهر حضوری تعیین کننده است. به خصوص شب‌ها، بندرت می‌توان زنی را در سینما‌ها و یا کافه‌های این شهر دید.»

پترا که در سال ۲۰۰۸ کتاب «رویای یک بهار عربی» را منتشر کرده، این‌طور ادامه می‌دهد: «در مرکز شهر قاهره خیابانی به نام «هدا شعراوی» نام گذاری شده است. «هدا» بنیان‌گذار جنبش فمینیستی در مصر بود که در زمان خود یک شبه شهره آفاق شد. «هدا» در سال ۱۹۲۳ پس از بازگشت از یک کنفرانس زنان در رم پایتخت ایتالیا، در ایستگاه قطار قاهره کشف حجاب کرد. هشتاد سال پس از عمل انقلابی «هدا» تقریبا هیچ نشانی از آن حرکت تکان‌دهنده برجای نمانده و اکثر زنانی که از این خیابان عبور می‌کنند باحجابند.»

پترا استینن دیپلمات هلندی که بیش از دو دهه در مصر و سوریه به تحصیل و کار اشتغال داشت، در کتابش تصویری واقعی از زندگی روزمره مردم در قاهره و دمشق را در کنار نقش و عملکرد مذهب، سیاست و فرهنگ در این دو کشور را ارائه می‌کند.

او با طرح دیدگاه‌های عرب‌زبانان درباره مفاهیمی مانند پیشرفت، حقوق بشر و دموکراسی به معضلات و مشکلات متعددی که شهروندان، ژورنالیست‌ها، مدافعان حقوق بشر و فمینیست‌ها با آن درگیرند، پرداخته است.

نویسنده در بخش‌هایی از کتابش وضعیت زنان درمصر، تبعیضات روا شده برآنان و فعالیت‌های نهادهای مدافع حقوق برابر را نیز بررسی کرده است. مشاهدات وی از این جامعه، زنان مصری را این‌گونه تصویر می‌کند:

زنان در مصر مانند اکثر کشورهای عرب زبان از منزلت اجتماعی و فرهنگی یکسان با مردان برخوردار نیستند. درصد اشتغال زنان در این کشور بسیار پایین است. سالانه هفتصد هزار زن و مرد از دانشگاه‌های مصر فارغ التحصیل می‌شوند و تنها دویست هزار نفر از آنان که تقربیا همگی مرد هستند، می‌توانند شغلی برای خود بیابند. بیشتر جوانان مصری به علت بیکاری نمی‌توانند ازدواج کنند و تشکیل خانواده دهند.

درصد مشارکت زنان در حوزه سیاست هم بسیار ناچیز است. تنها دو یا سه درصد از اعضای پارلمان و یا شورای شهرداری‌ها را زنان تشکیل می‌دهند. دختران در مقایسه با پسران از فرصت‌های برابر تحصیلی برخوردار نیستند. بخش بزرگی از دانش‌آموزان دختر مدرسه ابتدایی یا متوسطه را تمام نمی‌کنند. زنان مصری با کمبود شدید مراقبت‌های بهداشتی و پزشکی روبرو هستند. بیش از نود درصد از زنان این کشور در معرض آسیب‌های ناشی از زایمان، انواع بیماری‌های دستگاه تناسلی قرار دارند.

مدافعان حقوق زنان اغلب در رسانه‌ها و پارلمان این کشور به ترویج فرهنگ غرب متهم می‌شوند. در مصر موضوعاتی از قبیل دموکراسی، حقوق بشر، برابری زنان، و حتی مبارزه با ایدز مسائلی حساسیت برانگیزند.

سیاست دولت فعلی در برابر تبعیض جنسیتی سیاستی دو پهلو است. بعضی از سازمان‌های زنان با نظارت دولت کار می‌کنند و حساسیت زیادی نسبت به «ان جی او ‌های» زنان وجود دارد. تنها تعداد معدودی از سازمان‌های غیر دولتی در حوزه زنان فعال هستند و انتقاد از عدم کارایی سیاست‌های دولت در زمینه بهبود شرایط زندگی زنان آن‌ها را با مشکلات و محدودیت فعالیت روبرو می‌کند.

در بسیاری از موارد شبکه‌های زنان برای پیش‌برد کار خود ناچار به کسب اجازه از سازمان امنیت کشور هستند. فعالیت‌های زنان باید در چارچوب سیاست رسمی و نه انتقاد از مراجع دولتی و یا مذهبی باشد. انتشار هرگونه انتقاد علیه دین و دولت هم ممنوع است.

ختنه دختران در مصر یک سنت رایج و قدیمی مربوط به دروران قبل از اسلام و در تمام اقشار مردم میان مسلمانان و مسیحیان رایج است. بر طبق آمار موجود بیش از هشتاد درصد دختران در این کشور ختنه می‌شوند. کنترل سکسوالیته دلیل اصلی ختنه زنان است که در قوانین شرعی اسلامی هم مشروعیت یافته، مبارزه با ختنه زنان یکی از حوزه‌های اصلی در مبارزه کنشگران مسائل زنان است.

فعالیت در مورد ممنوعیت ختنه کردن دختران در سال ۱۹۹۴ با پخش فیلمی در شبکه خبری «سی، ان، ان» امریکا سروصدای زیادی برپا کرد. مقامات دولتی اما به جای دفاع از حقوق دختربچه قربانی در فیلم، تمام کسانی را که در تهیه این فیلم شرکت کرده بودند راهی دادگاه کردند. تخریب چهره ملی، مذهبی و فرهنگ مصر به عنوان یک کشور بزرگ و تاریخی یکی از دلایل شکایت سازمان‌های مذهبی از این افراد بود. مفتی بزرگ مصر «ال تنتاوی» هم از این اتهامات پشتیبانی کرد.

با فعالیت گسترده علیه ناقص کردن بدن زنان براثر ختنه، سرانجام وزارت بهداری انجام این عمل را در بیمارستان‌های دولتی ممنوع اعلام کرد. امروزه ختنه دختران در کلینک‌های خصوصی انجام می‌شود و کنترلی هم در این مورد وجود ندارد.

فعالان زن در مصر با مشکلات زیادی روبرو هستند. در شرایطی که فقر و کمبود امکانات پزشکی زندگی هزاران زن در این کشور را تهدید می‌کند. آن‌ها هم چنین با درصد بالایی از زنان آسیب دیده از خشونت خانگی، تجاوز و مزاحمت‌های جدی خیابانی روبرو هستند. خشونت خانگی در مصر بخشی از فرهنگ رایج زناشویی و تابوی مهمی نیست. اگر مردی روی زنش دست بلند کند مجازات نمی‌شود و زنان اغلب به صبر و تحمل بیشتر تشویق می‌شوند.

یکی از دلایل بالا بودن تجاوز به محارم در این کشور که در بعضی از نواحی روستایی به سی درصد می‌رسد، فقر و زندگی یک خانواده پرجمعیت در یک اطاق است. در آمار رسمی دولتی گزارش‌های دقیقی از تجاوز به زنان وجود ندارد. از آنجا که زنان مورد تجاوز واقع شده اغلب به برانگیختن و تحریک مردان متهم می‌شوند، بسیاری از قربانیان تجاوز به دلیل عدم حمایت مراجع قانونی از شکایت صرف نظر می‌کنند.

پترا استینن علاوه بر نوشتن از وضعیت زنان مصری، به تلاش‌های زنان فمینیست این کشور برای بهبود وضع زنان نیز می‌پردازد. از دیدگاه وی فقدان یک جنبش فمینیستی پرقدرت باعث عدم گستردگی و هم انعکاس فعالیت‌های مدنی برای دفاع از حقوق زنان است.

«سمر» زن جوان روشنفکری که با کوشش بسیار موفق به ایجاد یک مرکز حقوقی برای ارائه مشاوره و خدمات رایگان به زنان محروم در اموری مانند طلاق، اخراج از کار و غیره شد و مرکز «کانون حقوق زنان» در محله دارالسلام قاهره که مستقلا به وسیله شبکه‌ای از زنان روزنامه نگار، پزشک و حقوقدان اداره می‌شود، از جمله مثال‌هایی هستند که وی در ارائه تصویری از فعالیت‌های زنان فمینیست مصر ارائه می‌کند.