نسخه قابل چاپ

مازیار مهدوی‌فر - بعضی‌ها وقتی اسم بیماری دیابت را می‌شنوند فوراً تصویر یک مرد یا زن مسن و چاق جلوی چشمانشان ظاهر می‌شود که مدام توسط اطرافیانش از خوردن قند و شکر و شیرینی منع می‌شود، اما واقعیت این است که بیماری دیابت نه مختص افراد چاق است و نه لزوماً آدم‌های پا به سن گذاشته به آن دچار می‌شوند.

در مورد بیماری دیابت یا به قول ایرانی‌ها مرض قند و مسائلی که در پیوند با آن قرار داد، باورهای غلط زیادی در میان مردم رواج دارد که در این برنامه به چند نمونه از این باورها می‌پردازیم.

یکی از باورهای نادرست این است: "بیماری دیابت مخصوص افراد مسن است." این باور کاملاً غلط است.

این باور که دیابت را مخصوص افراد مسن می‌داند باید به این صورت اصلاح کرد که احتمال بروز نوع خاصی از دیابت با نام دیابت نوع دوم که مخصوص بزرگسالان است با افزایش سن بیشتر می‌شود. این درحالی است که شروع بیماری در این افراد معمولاً به دهه‌های سوم و چهارم زندگی برمی‌گردد.

برای توضیح لازم است ابتدا مرور کوتاهی بر دلایل بروز و انواع بیماری دیابت داشته باشیم. دیابت انواع مختلفی دارد که دو نوع اصلی آن با نام‌های دیابت نوع اول و نوع دوم شناخته می‌شوند. دیابت نوع اول در افرادی ایجاد می‌شود که به سبب بروز واکنش‌های خودایمنی در بدن، توانایی تولید هورمون انسولین را که تنظیم‌کننده اصلی قند خون است از دست می‌دهند. این بیماری معمولاً زمینه ژنتیکی دارد و عمدتاً کودکان و نوجوانان را درگیر می‌کند.

دیابت نوع دوم اما مربوط به افرادی است که معمولاً مشکل خاصی در تولید هورمون انسولین ندارند. بلکه ایراد اصلی در این بیماران از بین رفتن تدریجی حساسیت سلول‌های بدن نسبت به انسولین است که سبب می‌شود این هورمون نتواند عملکرد خود را به درستی انجام دهد. این بیماری عمدتاً مربوط به بزرگسالان است و با توجه به سیر تدریجی آن می‌توان گفت هرچقدر سن بالاتر رود احتمال بروز و آشکار شدن عوارض بیماری نیز بیشتر خواهد شد.

پس این باور که دیابت را مخصوص افراد مسن می‌داند باید به این صورت اصلاح کرد که احتمال بروز نوع خاصی از دیابت با نام دیابت نوع دوم که مخصوص بزرگسالان است با افزایش سن بیشتر می‌شود. این درحالی است که شروع بیماری در این افراد معمولاً به دهه‌های سوم و چهارم زندگی برمی‌گردد.

باور نادرست: دیابتی‌ها به هیچوجه نباید شیرینی بخورند

اگر یک بیمار مبتلا به دیابت در یک وعده غذایی از مواد غذایی با کربوهیدرات پایین مانند مرغ و سبزیجات استفاده کند به راحتی می‌تواند پس از صرف غذا، تکه‌ای کیک یا شیرینی را به عنوان دسر نوش جان کند. بدون آنکه مشکل خاصی برای قند خونش ایجاد شود. توجه داشته باشید محدودیت‌های رژیم غذایی برای فرد مبتلا به دیابت دقیقاً همانند سایر افرادی است که تمایل دارند یک رژیم غذایی سالم داشته باشند.

باور نادرست: "دیابتی‌ها به هیچ وجه نباید شیرینی بخورند." این اعتقاد نیز یک دیدگاه کاملاً نادرست است. چون بیماران دیابتی در صورت کنترل روی رژیم غذایی خود این امکان را خواهند داشت که از همه انواع مواد غذایی حتی انواع کیک و شیرینی استفاده کنند.

به عنوان مثال اگر یک بیمار مبتلا به دیابت در یک وعده غذایی از مواد غذایی با کربوهیدرات پایین مانند مرغ و سبزیجات استفاده کند به راحتی می‌تواند پس از صرف غذا، تکه‌ای کیک یا شیرینی را به عنوان دسر نوش جان کند. بدون آنکه مشکل خاصی برای قند خونش ایجاد شود. توجه داشته باشید محدودیت‌های رژیم غذایی برای فرد مبتلا به دیابت دقیقاً همانند سایر افرادی است که تمایل دارند یک رژیم غذایی سالم داشته باشند.

همه آدم‌ها برای آنکه سالم بمانند لازم است میزان کالری دریافتی روزانه خود را کنترل کنند تا دچار اضافه وزن نشوند. ضمن اینکه باید مصرف روزانه غذاهای چرب، نمک و قندهای ساده مانند انواع کیک و شیرینی را کاهش دهند و بر مصرف سبزیجات و میوه‌ها اضافه کنند. این دقیقاً نکته‌ای است که افراد مبتلا به بیماری دیابت باید رعایت کنند و لازم نیست محدودیت‌هایی فراتر از آنچه گفتیم برای خود قائل شوند. باید بگوییم برچسب "غذای مخصوص دیابتی‌ها" که روی بعضی از مواد غذایی مشاهده می‌شود بیش از آنکه جنبه پزشکی داشته باشد دارای جنبه تجاری و در جهت افزایش فروش محصول است.

باور نادرست: بیماری دیابت مسری است

باور نادرست: "بیماری دیابت مسری است." این هم از آن اعتقادات عجیب و غریب است که البته خوشبختانه به مرور در حال حذف از باورهای عمومی است.

یک بیماری زمانی واگیردار و مسری می‌شود که عامل ایجادکننده آن یک موجود زنده مثل باکتری، ویروس، قارچ، انگل یا مانند این‌ها باشد.

یک بیماری زمانی واگیردار و مسری می‌شود که عامل ایجادکننده آن یک موجود زنده مثل باکتری، ویروس، قارچ، انگل یا مانند این‌ها باشد، اما همانطور که گفتیم در ایجاد بیماری دیابت هیچکدام از این عوامل دخیل نیستند. دیابت بر اثر مجموعه‌ای از عوامل ژنتیکی و مرتبط با شیوه زندگی انسان ایجاد می‌شود. شاید دلیل اصلی این باور غلط به همین زمینه ژنتیکی بیماری برگردد. معمولاً می‌توان در میان اطرافیان نزدیک فامیل فرد مبتلا به دیابت مانند پدر و مادر یا خواهر و برادر، افراد دیگری را یافت که دیابتی هستند، اما همانطور که گفتیم عامل ژنتیک است که باعث بروز بیشتر دیابت در افراد یک خانواده می‌شود نه همنشینی و یا همسفرگی آنان. 

باور نادرست: فقط افراد چاق به دیابت مبتلا می‌شوند

اگرچه چاقی یکی از مهم‌ترین فاکتورهای خطرساز بروز بیماری دیابت است، اما برخلاف تصور عمومی تنها افراد چاق به این بیماری مبتلا نمی‌شوند.

اگر فردی لاغر هستید فراموش نکنید به خصوص در صورت وجود زمینه ژنتیکی بیماری در خانواده و یا وجود فاکتورهای خطرسازی مثل کمی تحرک روزانه، مصرف دخانیات و تغذیه ناسالم، شما هم در معرض ابتلا به دیابت قرار دارید و باید هر چه زودتر تلاش کنید تا با تغییر شیوه زندگی خود بر این عوامل غلبه کنید و احتمال بروز بیماری دیابت را در خود کاهش دهید.

باور نادرست: عوارض بیماری دیابت قبل پیشگیری نیست

خیلی‌ها تصور می‌کنند دیابت یک بیماری لاعلاج است و همه مبتلایان به آن پس از مدتی دچار عوارض این بیماری مانند زخم‌های دیابتی، عوارض کلیوی و مشکلات چشمی می‌شوند و بر اثر یکی از این عوارض از دنیا می‌روند، اما واقعیت این است که اگرچه تا امروز درمان قطعی برای بیماری دیابت به دست نیامده است، اما روش‌هایی وجود دارد که در صورت پیش گرفتن آن‌ها می‌توان به صورت کامل بر بیماری دیابت غلبه کرد.

بسیارند کسانی که علی‌رغم ابتلا به دیابت حتی در سنین جوانی، سال‌های طولانی بدون هرگونه عارضه جانبی یا محدودیت خاصی و با توانایی و عملکرد یک فرد سالم به زندگی خود ادامه می‌دهند. آنچه اهمیت دارد این است که فرد مبتلا بتواند میزان قند خون خود را با استفاده از توصیه‌ها و تجویزهای پزشکی همیشه در حد مناسب حفظ کند. این کار در بعضی افراد تنها با تغییر شیوه زندگی یعنی روی آوردن به تغذیه سالم، افزایش فعالیت بدنی و دوری از دخانیات ممکن و در گروهی دیگر از افراد با کمک داروهای کنترل‌کننده قند خون انجام می‌شود.