نسخه قابل چاپ

بیژن روحانی - گرمای بی‌سابقه در بخش‌هایی از جهان به‌خصوص در آمریکا، محصولات کشاورزی را نابود کرده و اکنون نگرانی‌هایی برای کمبود شدید مواد غذایی در برخی نقاط جهان به وجود آمده است.

این موج گرما به‌خصوص بر محصول ذرت تاثیر گذاشته است. ذرت به همراه گندم و برنج جزو غلات اصلی است که بخش مهمی از تغذیه انسان‌ها به آن وابسته است. آمریکا بزرگترین تولیدکننده و صادرکننده ذرت است و میزان تولید محصول ذرت در این کشور به‌تنهایی بیش از مجموع تولید برنج و گندم در چین است. همچنین در میان ذرت، گندم و برنج، اکنون محصول ذرت در دنیا پیشتاز است و تولید آن بیشتر از گندم و تقریبا دو برابر برنج است.

نابود شدن محصول ذرت در آمریکا می‌تواند به شدت بر امنیت مواد غذایی در کشورهایی که واردکننده این محصول هستند تأثیر منفی بگذارد. گرمای بی‌سابقه امسال را که باعث نابودی محصولات ذرت در آمریکا شده است با تغییرات آب و هوایی و گرم شدن هوای کره زمین مرتبط می‌دانند.

بیش از ۷۶ درصد کل محصول ذرت در شرایطی بسیار بد یا غیر قابل استفاده قرار دارد. 

در پی از میان رفتن بخش وسیعی از محصول ذرت آمریکا، مؤسسه Earth Policy Institute که یک مؤسسه محیط زیستی آمریکایی است، نسبت به وقوع یک بحران مواد غذایی در جهان هشدار داد. به گفته‌ی محققان این مؤسسه، بحران مواد غذایی خیلی نزدیک‌تر از آن چیزی است که بسیاری از مردم تصورش را می‌کنند. این بحران می‌تواند با بالا رفتن قیمت مواد غذایی آغاز شود و در برخی نقاط جهان منجر به بروز اعتراضات و بی‌ثباتی اجتماعی نیز بشود. سازمان خوارو‌بار و کشاورزی ملل متحد، «فائو»، نیز هشدار داده است قیمت مواد غذایی ممکن است به بیش از میزان ثبت شده در سال ۲۰۱۱ برسد.

کشاورزان آمریکایی امسال امیدوار بودند بتوانند رکوردی تاریخی در زمینه کشت محصول ذرت به‌دست آورند. تمام پیش‌بینی‌ها نیز حاکی از این امر بود و جهان در انتظار محصول فراوان و ارزان ذرت نشسته بود. اما با آغاز موج گرمایی که کسی آن را پیش‌بینی نکرده بود، محصول حساس ذرت هفته به هفته از میان رفت و اکنون بیش از ۷۶ درصد کل محصول ذرت در شرایطی بسیار بد یا غیر قابل استفاده قرار دارد. اکنون آمریکا به جای آن‌که بتواند رکوردی برای تولید این محصول به دست آورد، صاحب یک رکورد تاریخی در مورد محصول ذرت از میان‌رفته شده است. انتظار می‌رود ذخیره غلات در انبارهای جهان تا آخر فصل برداشت امسال به شدت کاهش پیدا کند و از این رو وضعیت امنیت غذایی از آن‌چه هست نیز وخیم‌تر شود. قیمت مواد غذایی که اکنون نیز بالا رفته است، مطمئناً به دنبال افزایش بهای ذرت دوباره بالا خواهد رفت.

آن‌چه که در حال حاضر امنیت مواد غذایی در دنیا را به خطر انداخته نه فقط از میان رفتن محصولات کشاورزی، بلکه ساختار ناکارآمد تولید و توزیع مواد غذایی در کل جهان نیز هست. نشانه‌های این بحران به طور مثال در سال ۲۰۰۸ به روشنی ظاهر شد. زمانی که قیمت غلات در بازارهای جهانی بالا رفت، کشورهای صادرکننده، میزان صادرات خود را بسیار محدود کردند تا بتوانند قیمت مواد غذایی را در کشورهای خود پایین نگه دارند.

 ذخیره غلات در انبارهای جهان تا آخر فصل برداشت امسال به شدت کاهش پیدا کند

در پاسخ به این حرکت، کشورهای واردکننده دچار شوک و وحشت شدند و برخی از آن‌ها به سیاست جدیدی برای تولید غذا روی آوردند. یعنی از آن زمان زمین‌هایی را در کشورهای دیگر برای تولید غلات و مواد غذایی برای خود خریدند. این وضعیت به شکل‌گیری یک ژئوپلتیک جدید مبتنی بر نحوه تولید مواد غذایی منجر شده است که به نوبه خود می‌تواند باعث مشکلات و بی‌ثباتی‌های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی دیگر نیز بشود.

تمام شواهد نشان می‌دهد که مسأله امنیت مواد غذایی و تولید و توزیع آن یکی از بحران‌های مهم جهانی است اما به نظر نمی‌رسد که رهبران سیاسی چندان آن را جدی گرفته باشند. تلاش‌هایی که در چند دهه گذشته برای کاستن از میزان گرسنگی و کمبود مواد غذایی در جهان صورت گرفته و به موفقت‌هایی نیز دست یافته بود، اکنون به‌نظر می‌رسد روندی معکوس را در پیش گرفته و دوباره به سمت افزایش گرسنگی در جهان پیش می‌رود.

آمارهای سال ۲۰۱۰ نشان می‌دادند که بیش از ۹۲۵ میلیون نفر در جهان با سوء‌تغدیه مواجه هستند. اما اکنون جدیدترین آمارهای بانک جهانی که در ماه مه سال ۲۰۱۲ منتشر شده نشان می‌دهد این رقم به یک میلیارد نفر رسیده است و بیشتر آن‌‌ها را نیز کودکان تشکیل می‌دهند.

در همین زمینه:

ارتباط جدید میان فعالیت‌های انسانی و تغییرات آب و هوایی
نقشه امنیت غذایی و گرسنگی در جهان