بیژن روحانی - بحث در مورد اقتصاد سبز و توسعه پایدار، اکنون از سطح محافل دانشگاهی و تحقیقاتی خارج شده و به سطح تصمیم‌گیری‌های کلان ملی و بین‌المللی رسیده است. گرچه راه دراز و دشواری تا پذیرفتن و به کار بستن تمام ملزومات توسعه پایدار و در نظر گرفتن جنبه‌های اصولی حفاظت از محیط زیست در تصمیم‌های اقتصادی باقی مانده است، اما لااقل چنین گفت‌وگوهایی میان کشورهای جهان در جریان است.

 

 

سازمان ملل متحد از هم اکنون در تدارک برگزاری یک کنفرانس بین‌المللی بزرگ در خصوص توسعه پایدار در سال ۲۰۱۲ است. این نشست جهانی که قرار است در ماه ژوئن آینده در شهر ریودوژانیرو در برزیل برگزار شود،Rio +20 نامگذاری شده است.

 

هدف این کنفرانس اطمینان یافتن از تعهدات سیاسی کشورها برای حرکت در جهت توسعه پایدار، بررسی دستاوردهای کنونی آنها و بحث در خصوص موانعی است که دستیابی به اقتصاد سبز و توسعه پایدار را با دشواری رو‌به‌رو کرده است. به همین منظور دو موضوع بنیادی برای این نشست انتخاب شده است: اول "اقتصاد سبز در بستر توسعه اقتصادی" و ریشه کردن فقر و دوم چارچوب‌های رسمی برای توسعه پایدار.

 

گزارشی که توسط "ابتکار اقتصاد سبز" وابسته به برنامه محیط زیستی ملل متحد تهیه شده است، نشان می‌دهد حرکت کشورها به سمت دستیابی به اقتصاد سبز، نه تنها به طور عمومی باعث کند شدن رشد اقتصادی و توسعه آن‌ها نمی‌شود، بلکه می‌تواند به عنوان عامل محرک و موتوری برای رشد به حساب آید. اقتصاد سبز می‌تواند فرصت‌های شغلی جدیدی ایجاد کند و کمک مهمی برای زدودن فقر از بسیاری از جوامع باشد.

 

پرسش اساسی برای توسعه پایدار آن است که چگونه می‌توان نیازهای نسل‌های کنونی را برطرف کرد، بدون آن که مانع از تحقق توسعه و پیشرفت برای نسل‌های بعدی باشد. به بیان دیگر چگونه می‌توان در جهانی که منابع طبیعی آن محدود است و با خطرات مختلفی تهدید می‌شود، هم به فکر نسل‌‌های امروز و هم به فکر نسل‌های فردا بود؟ بنابراین این برعهده جوامع امروزی است تا نسبت به چگونگی مصرف سرمایه‌های خود اعم از سرمایه‌های انسانی و زیست محیطی تصمیم بگیرند.

 

روند شتابان استفاده از منابع طبیعی در حال حاضر به این معناست که رفاه و توسعه جوامع انسانی در حال و به خصوص در آینده به شدت تحت تاثیر کمبود یا تمام شدن این منابع قرار می‌گیرد و آن‌گاه رشد اقتصادی متوقف شده ومیزان رفاه در جوامع انسانی در جهت معکوس حرکت می‌کند.

 

مطابق گزارشی که با نام "برآورد زیست محیطی هزاره" در سال ۲۰۰۵ و با مشارکت بیش از هزار پژوهشگر برجسته منتشر شد، حدود شصت درصد از منابع اکوسیستم‌های بزرگ جهان بیش از ظرفیت خود مورد استفاده قرار گرفته و کاهش یافته‌اند. در میان برخی منابع طبیعی که برای جوامع انسانی اهمیتی حیاتی دارند و اکنون با کمبود آن روبه‌رو شده‌اند، ذخایر آب شیرین، ذخایر آبزیان و ماهی‌ها، ذخایر ژنتیک، ذخایر چوبی، گرده‌افشانی گل‌ها و گیاهان و موارد دیگری از این دست قرار دارد.

 

بیشتر کشورهای در حال توسعه جهان به طور مستقیم به منابع طبیعی وابسته هستند. زندگی صدها میلیون نفر انسان که در مناطق روستایی زندگی می‌کنند نیز ارتباط مستقیمی با این منابع و پایداری آن‌ها دارد. بیش از ۶۰۰ میلیون نفر از ساکنان مناطق فقیر و روستایی در مناطقی زندگی می‌کنند که در معرض فرسایش خاک و کمبود منابع آبی قرار دارد. به این‌ها باید در خطر قرار گرفتن منابع جنگلی را نیز افزود.

 

از سوی دیگر تغییرات آب و هوایی نیز زندگی انسان‌ها به خصوص مردمان فقیر را مورد تهدید جدی قرار داده است. بر اثر تغییرات آب و هوایی سطح آب دریاها در بسیاری از مناطق جهان بالا آمده، مناطق ساحلی بسیاری دچار فرسایش شده و میزان توفان‌ها و سیل‌ها افزایش پیدا کرده است. مطابق آمارها ۱۴ درصد جمعیت جهان و ۲۱ درصد از شهرنشینان در مناطقی زندگی می‌کنند که در معرض چنین خطراتی قرار دارد؛ خطراتی که زندگی، اقتصاد و توسعه را در زیستگاههای آنها تهدید کرده است.

 

گزارش "ابتکار اقتصاد سبز" تاکید می‌کند که گذار از ساختارهای کنونی اقتصادی به اقتصاد سبز نقش مهمی در ریشه کن کردن یا کاهش سطح فقر در جهان خواهد داشت. بخش‌های اقتصادی که به‌طور مستقیم زندگی مردمان فقیر به آن‌‌ها وابسته است شامل کشاورزی، ماهیگیری، جنگل‌داری، و مدیریت منابع آبی است. این بخش‌ها با سرمایه‌گذاری بیشتر قادر است هم نیازهای شغلی این مردمان را برطرف کند و هم امنیت زندگی و محیط زیست رابرای آنها به ارمغان بیاورد.

 

در نشست سال آینده در ریو، مسائل مختلف یک اقتصاد سبز و پایدار مورد بررسی قرار خواهد کرد. ازجمله آن که از هم اکنون پیش‌نویس طرحی در خصوص حفاظت از اقیانوس‌ها و مناطق ساحلی در جهان تهیه شده است که قرار است میان تمام کشورهای شرکت‌کننده در اجلاس ریو به بحث گذاشته شود. این طرح که زنگ خطر و هشدار را در مورد وضعیت این زیستگاه‌‌‌های مهم به صدا در می‌آورد به ارزش‌های مهم اقتصادی این زیستگاه‌های دریایی نیز اشاره کرده است و جایگاه آن‌ها را در طرح پیشنهادی اقتصاد سبز بررسی خواهد کرد.

 

ادامه دارد

 

در این همین زمینه:

 

بخش اول: آیا اقتصاد سبز امکان پذیر است؟