راشل کافمن - هر چیز براقی لزوماً طلا نیست، اما همین فلز زرد و براق هم اصلاً نمی‌توانست در دسترس‌مان باشد اگر زمین در 3.9 میلیارد سال پیش، در معرض بارانی از شهاب‌سنگ‌های سنگین قرار نمی‌گرفت. این را پژوهشگران، به‌تازگی از طریق آنالیز برخی از کهن‌ترین سنگ‌های زمین گفته‌اند و معتقدند اگر شهاب‌باران فاجعه‌بار در اوایل عمر زمین، ترکیب شیمیایی پوسته سیاره‌مان را دگرگون نمی‌کرد، امروز نشانی از طلا و دیگر فلزات گرانبها در زمین نبود.

 

حضور فلزات گرانبهایی نظیر طلا در گوشته و پوسته زمین از آن معماهای بی‌پاسخ است، چراکه این عناصر سنگین همراه با آهن اساساً می‌بایست در اطراف هسته تجمع پیدا کنند. وقتی زمین حدود 4.5 میلیارد سال پیش از تجمع سحابی خورشیدی ایجاد شد، فقط یک گوی گدازان از ماگما بود. مواد سنگین این گوی گدازان، هنگامی که روبه‌سردی می‌رفت، غرق و بلافاصله روانه مرکز شدند تا در نهایت هسته‌ آهنین امروز آن را تشکیل دهند. این یعنی هر فلز سنگینی که در این حوض گدازان نخستین بوده است، بایستی در هسته تجمع پیدا کرده باشد. یعنی براساس آن‌چه تاکنون از شهاب‌سنگ‌های هم‌سن و سال زمین یافته‌ایم، امروزه در اطراف هسته سیاره ما بایستی آنقدر طلا وجود داشته باشد که بتوان سرتاسر سطح زمین را با لایه‌ای به ضخامت چهارمتر از طلا پوشاند!

 

«ماتیاس ویلبولد» (Mathias Willbold) از دانشگاه بریستول انگلستان در خصوص این یافته می‌گوید: «تمامی این فلزات رهسپار هسته شدند، اما هنوز هم مقادیری طلا را می‌توان در اطراف سطح زمین پیدا کرد.» یکی از احتمالاتی که می‌تواند حاکی از منشا این فلزات پراکنده باشد، اوج‌گیری سقوط شهاب‌سنگ‌ها در برهه‌ای خاص از عمر زمین، موسوم به «بمباران نهایی» است که روکشی نازک از این دسته فلزات نادر را 650 میلیون سال پس از تشکیل سیاره‌مان، به زمین می‌افزاید.

 

ویلبولد و همکارانش برای کسب شواهد پشتیبان این فرضیه، دست به بررسی نمونه‌های سنگی جمع‌آوری شده از کمربند «ایسوا گرین‌استون» (Isua Greenstone) واقع در جزیره گرینلند زدند. پیشینه این سنگ‌ها به حدود 3.8 میلیارد سال پیش می‌رسد و این نزدیک به زمان بمباران نهایی است. به‌گفته ویلبولد، «پیشینه بخشی از گوشته که میزبان این سنگ‌ها بوده، به 4.5 میلیارد سال پیش می‌رسد». یعنی به‌نظر می‌رسد سنگ‌های مزبور، پیش از وقوع بمباران سهمگین شهاب‌سنگی، نشانه‌های شیمیایی‌شان را درون خود حفظ کرده‌اند.

 

به بیان دقیق‌تر، پژوهشگران از طریق مقایسه این سنگ‌ها با نمونه‌های امروزی متوجه شدند که نسبت ایزوتوپ‌های عنصر تنگستن در هرکدام‌شان فرق می‌کند. تنگستن-182 فقط در اولین 50 میلیون سال عمر منظومه شمسی می‌توانسته به‌وجود آمده باشد. حال‌آن‌که فراوانی این ایزوتوپ در مقایسه با تنگستن-184 که غالباً در سنگ‌های جوان‌تر و امروزی به‌چشم می‌خورد، اندکی بیشتر است. ویلبولد می‌گوید: «این سنگ‌هایی که در گرینلد پیدای‌شان کرده‌ایم، تنها نمونه‌های حاکی از نسبت نامتعارف ایزوتوپ‌های تنگستن هستند» و این نشانه‌ای است از این‌که وقوع بمباران شهاب‌سنگی که- پس از تشکیل این سنگ‌ها رخ داده- ترکیب شیمیایی پوسته زمین را دستخوش تغییر کرده است.

 

به‌گفته ویلبولد، عموماً این  شهاب‌سنگ‌هایی که به زمین می‌خورند، بر اساس نرخ تخمینی وفور برخوردها در جریان رخداد «بمباران نهایی»، می‌بایست حدود نیم درصد از موادی که هم‌اکنون در پوسته به‌چشم می‌خورند را به زمین آورده باشند. شاید عدد قابل توجهی نباشد، اما حدود 20 کوئینتیلیون تن ماده می‌شود! (20 با 18 صفر در مقابلش).

 

 

درخشش چشمگیر یک شهاب جوزایی (مربوط به بارش شهابی جوزایی) بر فراز صحرای موجاوه در زمستان 2009 / عکس از Wally Pacholka / TWAN