با سلام وتشکر از مقاله جالب ومفیدتان.
این دو نگرش محصول دوجامعه متفاوت بودند.شاید بتوان زمینه های مادی-شرائط-این دو نظر را مورد برسی قرار داد که چرا آنها جلو تر از ما حرکت میکردند!
به لحاظ نظری از رنسانس به بعد،تدریجا مسیحیت وبینش یونانی متکی به آن مورد شک وتردید روشنفکران آن زمان قرار گرفت ودیگر مسیحیت و جاودانگی،جذابیت گذشته را نداشتند.ضمن اینکه تکنیک و سرمایه داری در حال رشد بودند!
وکانون جاذبه زیبایی جدیدی یعنی خردگرایی از دورا دور در حال برآمدن بود! جامعه مدرن در حال شکل گیری بود. بنابراین
نیاز به ایده ها ونظرات جدید بود.در حالی که ما هنوز در خواب جامعه سنتی بودیم.
نظرتان در این مورد چیست؟

دوست عزیز جناب بهزاد، با نظر شما موافقم اما از جهت عکس آن . علت عدم توفیق آرای فلسفی رازی در ایران مقداری برمیگردد به اینکه در آن زمان توحش مورد لزومی که جامعه را به سمت فلسفه طبیعی و یا عقلی سوق دهد به واسطۀ دین مداران به اندازه ای که در اروپا شاهد آن بوده اند ایجاد نشده بود و مردم هنوز امیدوار بودند به اینکه از طریق توسل به دین از ظلم رهایی یابند و پرواضح بود که در آن زمان یعنی 1200 سال پیش آرای فلسفی رازی خریداری نداشته باشد و یا نخبگانی مانند بیرونی و خیام دنباله رو عقاید آن حکیم فرزانه باشند. به قول خود ایشان خطاب به با امام فخر رازی که آخوندی جزم اندیش بود" اگر بجای مکاتب مذهبی بچه ها را از دوران کودکی به آموزش فلسفه مجاب کنند چیزی به نام عوام در جامعه بوجود نمیاید که شما بتوانید از این راه ارتزاق کنید". لذا ظهور فلاسفه ای چون جان لاک، دکارت، لایب نیتز و متفکران شوخ طبعی چون ولتر در اروپا در پی اعمال ستمگران مذهبی به وقوع پیوست که موجبات قتل عام هموطنان خود را به واسطه عقاید دینی فراهم میاوردند برای مثال در نیمه دوم قرن شانزدهم در فرانسه که هزاران نفر به خاطر عدم اشتیاق به وصول به جهنم خودکشی و یا بچه های خود را از بالای خانه ها به پایین پرت میکردند و طبیعی بود که افکار فلاسفه آن دوران خریدارانی داشته باشد که از این همه ستم و سوء استفاده خسته شده بودند. اما در مورد ایران میتوان امروز ایران را با دوران قرون وسطی مقایسه کرد و اگر آرای فلسفی تجربه گرا و نظرات متفکرینی که اصرار به زمینی بودن قوانین دارند مشتری زیادی پیدا کرده است به همین دلیل است. از آنطرف اما میتوان خوشحال بود که اگر از بعضی کشورهای اروپایی در این زمینه چند صد سال عقب هستیم در عوض از همسایگان خود حداقل 33 سال جلوتریم. و این خوش بینی را بگذارید به حساب مفهوم تاریخ کلی در غایت جهان وطنی جناب کانت.

دسترسی‌ نداشتن به بخش قابل توجه‌ایی از نوشته‌ها و ترجمه‌های یونانی،اروپایی یا آسیایی میتواند یکی‌ از کمبودهای فرهنگی‌ در ایران قدیم باشد،زیرا انحصار ترجمه، تفسیر و انتشار فلسفه و فرهنگ در دست عبری‌زبانان بود و بدلیل پراکندگی آنها در کشورهای مختلف و تسلط بر زبان قومی خود و کشور میزبان، حاملان فرهنگ در میان ملل عصر قدیم و قرون وسطی بودند. اینکه چرا و به چه دلیل، افلاطون و ارسطو شناخت شده‌تر از اپیکور،فیثاغورث،طالس، دمکراتیوس و...در میان عالمان ایرانی‌ بودند، از گره‌های کور در تاریخ ما روشن‌دلان جهان سومی‌ است. هرچند بگفته آرامش دوستدار دینخویی، یکی‌ از علل عقب‌ماندگی ما هست ولی شرایط اقلیمی ایران، خشونت سیاسی، اتوریته مذهب و طبقه روحانی آن، را از نظر نباید دور داشت.

عدم آموزش صحیح در فرهنگ ایران زمین، چه در کودکی و در سطح خا نواده و چه در اجتماع و آموزش، ایرنیان را شدیدا در منطق و علم ضعیف کرده، و نتیجتاً از تفکر و اندیشه، مخصوصا در هزاره گذشته، بی‌ بهره. آین بی‌ بهرگی تا جاییست که حتا تحصیل کرده‌های آین سرزمین اغلب عاجز از شناخت و بکار گیری از شیوه‌های تحلیلی و تجربی‌ هستند، و اغلب ذات -گرا و مطلق‌گرا هستند---- و اکثرا بی‌ اطلاع از آین دو خصلت. مزید بر این مشکل ریشه ای، ضدیت با فلسفه است، و گذاشتن "کالام" بجای فلسفه. حالا چرا این چند سطر، که لازم است با تحقیق و تفحص بررسی شود، گفتم؟ بطور کوتاه، برای اینکه این مقاله فارسی تطبیقی و گزارشی چنان برای بعضی از ایرنیان نامانوس میشود که لازم به ترجمه میشود. آنچه مسلم است، نااشنأیی با مفاهیم انتزایی و زبانی قسمتی از موانع فهم است.