نسخه قابل چاپ

فرهمند علیپور - در سومین روز از حملات گسترده هوایی و دریایی ارتش اسرائیل به نوار غزه، احمد قندیل نخست وزیر مصر روز جمعه برای دیداری سه ساعته وارد غزه شد تا از نزدیک شاهد اتفاقات سه روز گذشته باشد. ایالات متحده امریکا مصر را تحت فشار قرار داده است تا با میا‌نجیگری این کشور هر چه زود‌تر آتش درگیری‌‌ها در نوار غزه و اسرائیل فروکش کند و فلسطینی‌ها از ادامه موشک پراکنی به اسرائیل خودداری کنند.

سخنگوی ارتش اسرائیل اعلام کرده که از زمان آغاز این حملات تاکنون، بیش از ۴۵۰ نقطه از نوار غزه که فقیر‌ترین منطقه جهان و نسبت به مساحت، پرجمعیت‌ترین سرزمین جهان به شمار می‌رود، بمباران شده است. از سوی دیگر، تاکنون صد‌ها موشک از نوار غزه به سمت شهر‌ها و شهرک‌های اسرائیلی پرتاب شده‌اند. موشک‌هایی که اغلب آن‌ها دست‌ساز هستند و در دشت‌های خالی از سکنه اطراف نوار غزه سقوط می‌کنند. در این تبادل خونین اما تاکنون دست‌کم ۲۱ فلسطینی و از آن جمله ۶ کودک، جان خود را از دست داده‌اند در اسرائیل نیز تاکنون ۳ تن قربانی جنگ تازه شده‌اند.

روز چهارشنبه (۱۴ نوامبر/۲۵ آبان) ارتش اسرائیل در عملیاتی «احمد سعید خلیل الجعبری» فرمانده تیپ عزالدین قسام، شاخه نظامی جنبش حماس را در خودرو او ترور کرد. پس از این عملیات حملات موشکی از سوی نوار غزه و حملات هوایی و دریایی از سوی ارتش اسرائیل آغاز شد. در رویدادی بی‌سابقه برای اولین بار موشک‌های فلسطینی توانستند تل‌آویو را تهدید کنند.

پرسشی که مطرح می‌شود این است که چرا اسرائیل باید در مقطع زمانی خاص کنونی دست به حمله‌ای گسترده علیه نوار غزه بزند؟ در اینجا نگاهی داریم به چند احتمال از اهداف این حمله.

تا کمتر از چند هفته دیگر اسرائیلی‌‌ها باید اعضای پارلمان تازه این کشور را انتخاب کنند. نتیجه این انتخابات تعیین کننده دولت آتی اسرائیل خواهد بود. اسرائیل در یکی دو سال اخیر با بحران‌های اقتصادی نیز روبرو بوده که موجب اعتراض‌های فراوان از جمله چندین تظاهرات عمومی بزرگ و خودسوزی‌های اعتراضی شده است. یکی از بهترین راه‌ها برای انحراف افکار عمومی از مشکلات داخلی کشور می‌تواند دستاویز "امنیت ملی" و "مقابله با تروریست‌های عرب" باشد.

الف) انتخابات پیش روی اسرائیل؛ تا کمتر از چند هفته دیگر اسرائیلی‌‌ها باید اعضای پارلمان تازه این کشور را انتخاب کنند. نتیجه این انتخابات تعیین کننده دولت آتی اسرائیل خواهد بود. اسرائیل در یکی دو سال اخیر با بحران‌های اقتصادی نیز روبرو بوده که موجب اعتراض‌های فراوان از جمله چندین تظاهرات عمومی بزرگ و خودسوزی‌های اعتراضی شده است. یکی از بهترین راه‌ها برای انحراف افکار عمومی از مشکلات داخلی کشور می‌تواند دستاویز "امنیت ملی" و "مقابله با تروریست‌های عرب" باشد.

بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل و ایهود باراک وزیر دفاع این کشور هر دو تلاش دارند تا چهره‌ای قدرتمند و مستحکم از خود به نمایش بگذارند، کشور را در آستانه تهدید قلمداد کنند و راه‌حل مقابله با خطرات پیش روی اسرائیل را پیروزی خود در انتخابات آتی نشان دهند. تاکتیکی که حداقل تاکنون، و به رغم کشته شدن سه شهروند اسرائیلی جواب داده است. شائول موفاز و یاکومویچ شلی رهبران احزاب کادیما و کارگر، که اپوزیسیون و مهم‌ترین رقبای دولت بنیامین نتانیاهو را تشکیل می‌دهند حمایت خود را از دولت اسرائیل در حمله به غزه اعلام کرده‌اند. این امر می‌تواند یک پیروزی زودهنگام برای دولت نتانیاهو و ایهود باراک تفسیر شود.

ب) پیامی برای ترک‌ها و عرب‌ها ؛ خیزش‌های عربی موسوم به بهار عرب فرصتی بود برای روی کارآمدن و قدرت گرفتن احزاب اخوان‌المسلمین در برخی از کشورهای عربی و از آن جمله در مصر. حماس که شاخه جنبش جهانی اخوان‌المسلمین در فلسطین است برخلاف گذشته مورد اقبال و استقبال بیشتر کشورهای عربی واقع شد. بحران سوریه موجب شد تا نزدیکی حماس سنی به ایران شیعی - که همواره یکی از دلایل سرزنش‌ حماس توسط کشورهای عربی بود - کمرنگ‌تر شود، امری که با استقبال کشورهای عربی رخ داد.

 امیر قطر چند هفته پیش سفری به غزه داشت و وعده صدها میلیون دلار کمک برای بازسازی این منطقه فقیر و پرجمعیت را داد. سفر امیر قطر موجب ارتقای جایگاه حماس و به نوعی شکسته شدن محاصره پنج ساله غزه شد. پس از سفر امیر قطر به غزه، رجب طیب اردوغان نخست وزیر دولت اخوان‌ا‌لمسلمینی ترکیه نیز که از دو سال پیش چند بار قصد سفری به غزه را اعلام داشته، تصمیم خود را جدی‌تر مطرح کرد. دولتمردان تل‌آویو نمی‌خواهند که غزه و حماس دارای مشروعیت و پشتیبانی بین‌المللی باشند و از این طریق اسرائیل را تحت فشار قرار دهند. اسرائیل با این حمله می‌خواست این پیام را بدهد که کشورهای عربی، ایران و ترکیه نمی‌توانند با حمایت از غزه خللی در موضع سرسختانه اسرائیل در قبال نوارغزه ایجاد کنند.

چهار سال پیش و زمانی که باراک اوباما تازه به عنوان رئیس جمهور آمریکا انتخاب شده بود دولت اسرائیل عملیات گسترده‌ای علیه نوار غزه آغاز کرد. بسیاری از تحلیل‌گران معتقد بودند که دولت اسرائیل می‌خواهد سیاست خارجی آمریکای تحت رهبری اوباما را مهندسی کند و تل‌آویو را در مرکز توجهات واشنگتن قرار دهد. این احتمال وجود دارد که اسرائیل بازهم و با همان نیت دست به چنین عملیاتی زده باشد.

ج) دولت تازه اوباما؛ چهار سال پیش و زمانی که باراک اوباما تازه به عنوان رئیس جمهور آمریکا انتخاب شده بود دولت اسرائیل عملیات گسترده‌ای علیه نوار غزه آغاز کرد. بسیاری از تحلیل‌گران معتقد بودند که دولت اسرائیل می‌خواهد سیاست خارجی آمریکای تحت رهبری اوباما را مهندسی کند و تل‌آویو را در مرکز توجهات واشنگتن قرار دهد.

این احتمال وجود دارد که اسرائیل بازهم و با همان نیت دست به چنین عملیاتی زده باشد. به ویژه آن‌که در این دور از انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، حمایت‌های آشکار بنیامین نتانیاهو از میت رامنی، رقیب باراک اوباما موجب شد تا در پایان انتخابات ریاست جمهوری آمریکا بازنده انتخابات نه میت رامنی که بنیامین نتانیاهو معرفی شود.

آغاز عملیات اسرائیل علیه غزه تنها شش روز پس از اعلام پیروزی اوباما، آمریکایی‌ها را در موضعی قرار می‌دهد تا سریعا اعلام نظر کنند و دوباره وفاداری خود به تل‌آویو و تعهدات خود برای پاسداری از امنیت اسرائیل را به پایتخت‌های عربی تکرار کنند. از سوی دیگر محمود عباس رهبر فلسطینی‌ها در روزهای آتی می‌خواهد درخواست به رسمیت شناختن فلسطین به عنوان یک کشور مستقل را در سازمان ملل ارائه دهد. این موضوع برای اسرائیل بسیار سهمگین است آنگونه که حتی دولت محمودعباس را تهدید به سرنگونی کرده است.اسرائیل نیاز دارد تا آمریکا تحت تاثیر دگرگونی‌های اخیر جهان عرب، به ویژه انقلاب مصری‌ها قرار نگیرد و همچون گذشته به طور همه‌جانبه پشت اسرائیل، برنامه‌ها و اقداماتش بماند.

کاخ سفید در واکنش به خشونت‌های سه روز اخیر، حملات گروه‌های فلسطینی را "بزدلانه" توصیف کرده و در بیانیه‌ای گفته که از "حق اسراییل برای دفاع از خود در پاسخ به حملات موشکی از غزه" حمایت می‌کند.

د) دشواری‌های محمد مرسی؛ شاید یکی از اهداف اسرائیل برای آغاز عملیات گسترده نظامی علیه حماس و غزه را بتوان تلاش این کشور برای شکل دادن روابط مصر و امریکا عنوان کرد. مصر این روزها غرق در مشکلات اقتصادی و اجتماعی روزهای پس از انقلاب است.

دولت اخوان‌المسلمینی محمد مرسی برای ادامه کار خود به شدت به کمک‌های مالی وعده داده شده آمریکایی‌ها، اروپائی‌ها و سازمان‌های بین‌المللی نیاز دارد. صندوق بین‌المللی پول قرار است ۴ میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلار وام در اختیار مصر قرار دهد. اتحادیه اروپا نیز متعهد شده است تا کمکی ۶ میلیارد و ۴۰۰ میلیون دلاری در اختیار دولت مصر بگذارد.

دولت قاهره این نکته را به خوبی می‌داند که تنها در پرتو پایبندی به قرارداد صلحش با اسرائیل – کمپ دیوید – است که می‌تواند چنین کمک‌هایی را دریافت کند. علاوه بر مشکلات اقتصادی، اختلافات گسترده دولت اخوان‌المسلمینی و ارتش از یکسو، اختلافات سکولار‌ها و ملی‌گرایان با نیروهای تندروی مذهبی به ویژه سلفی‌ها از دیگر سو موجب شده است تا دولت مرسی در موقعیت ضعیفی قرار گیرد و نتواند اقدام موثر و چشمگیری در مقابل اسرائیل انجام دهد.

با توجه به این موارد انتظار می‌رود دولت مرسی به فراخواندن سفیر خود از تل‌آویو اکتفا کند. ضعف مرسی در برابر اسرائیل اما می‌تواند پیامدهای سنگینی برای او در پی داشته باشد. بخش عمده‌ای از افکار عمومی مصر از ملی‌گرایان سکولار گرفته تا مذهبی‌های رادیکال از رخداد پیش آمده در غزه به چشم آزمونی در برابر سیاست خارجی دولت مرسی خواهند نگریست.

عکس: همه تصاویر از درگیری‌های چند روز اخیر اسرائیل و فلسطین‌اند؛ منبع: خبرگزاری فرانسه