آیا حکومت ایران پا پس می‌کشد؟

سه شنبه, 1391-04-20 15:29

حمید مافی

حمید مافی − از تحریم‌های نفتی اتحادیه اروپا علیه ایران هنوز دو هفته نگذشته است. اما همین مدت کافی بوده برای آنکه برخی مسئولان عالی رتبه نظام به "فشارهای زیادی که ایران از محل تحریم‌ها تحمل می‌کند"، اعتراف کنند. محسن رضایی، دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام به نقل از محمود احمدی‌نژاد گفته است که "تحریم‌ها درآمد ارزی ایران را کاهش داده و انتقال ارز از یک بانک به بانک دیگر را با مشکل روبرو کرده است".

این اظهارات در شرایطی بیان می‌شود که پیش از این، مقام‌های ایرانی، اثر گذاری تحریم‌ها بر اقتصاد ایران را بسیار ناچیز ارزیابی کرده و هشدار داده بودند که تحریم کنندگان بیش از ایران از محل تحریم‌ها آسیب می‌بینند. اما آن گونه که محسن رضایی از نشست ویژه کمیته مقابله با تحریم‌ها خبر داده است، کشتی‌های حامل کالا به مقصد ایران هم مشمول تحریم شده‌اند. او گفته است که "فشارهای اقتصادی که از دو سال قبل آغاز شده بود، تشدید شده است و دولت یک برنامه یکساله برای مقابله با تحریم‌ها تدوین کرده است".

محسن رضایی در حالی از برنامه یک ساله دولت برای مقابله با تحریم‌ها خبر داده است که هفته نامه "صبح صادق"، ارگان رسمی سپاه پاسداران، در مقاله‌ای، با بیان اینکه تحریم‌ها در کوتاه مدت بر اقتصاد ایران اثر گذار خواهد بود، توصیه کرده است که "چنانچه ایران یک سال در برابر تحریم‌ها مقاومت کند، اثر گذاری آن‌ها بلاموضوع خواهد شد".

"صبح صادق" که پیش از این، یکی از راهکارهای مقابله ایران با تحریم‌ها را انسداد تنگه هرمز عنوان کرده بود، این بار به کشورهای منطقه و تحریم کنندگان نفتی هشدار داده است که "این تحریم‌ها و قطع شریان انتقال نفت ایران می‌تواند خاورمیانه را شعله ور کند."

عقب نشینی گام به گام

ارگان رسمی سپاه پاسداران در شرایطی کشورهای منطقه و تحریم کنندگان نفتی را به آتش افروزی در منطقه تهدید می‌کند که اسماعیل کوثری، رئیس کمیسیون امنیت ملی مجلس و حسن فیروز آبادی، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح اعلام کرده‌اند که بستن تنگه هرمز در شرایط فعلی در دستور کار ایران قرار ندارد. فیروز آبادی گفته است که "تا زمانی که منافعمان به خطر نیفتد برای بستن تنگه هرمز اقدام نخواهیم کرد". اسماعیل کوثری هم در گفت‌و‌گو با خبرگزاری دانشجویان ایران،‌‌ همان گفته‌های فیروز آبادی را تکرار کرده و گفته است: "اگر زمانی برسد که ایران نتواند نفت صادر کند، حتما تنگه هرمز را می‌بندیم. اما فعلا که مشکلی برای صادرات نفت نداریم. الان اروپا ایران را تحریم کرده و این تحریم به ضرر خود اروپاست. "

انکار اثر گذاری تحریم‌ها دستاوردی برای مسئولان جمهوری اسلامی نداشته است. چرا که ناتوانی دولت در کنترل بحران‌های اقتصادی، صدای اعتراض برخی از مراجع تقلید و شخصیت‌های سیاسی را بلند کرده است. با این حال حسین شریعتمداری، نماینده ولی فقیه در روزنامه کیهان در سرمقاله روز شنبه این روزنامه، نسبت دادن گرانی‌ها به تحریم را غلط دانسته و نوشته است: "کسانی که گرانی‌ها را به تحریم نسبت می‌دهند، به دنبال گفت‌و‌گو و مذاکره با امریکا هستند و می‌خواهند نشان دهند که تنها راه چاره گفت‌و‌گو با امریکا است. "

در حالی که شریعتمداری از مقام‌های ایرانی خواسته است که هر گونه مذاکره بدون نتیجه با گروه "۵+ ۱" را از دستور کار خارج کنند و بر غنی سازی اورانیوم پافشاری کنند، خبرگزاری فارس، بسته پیشنهادی ایران به گروه "۵+۱" در مذاکرات مسکو را منتشر کرده است.

اسماعیل کوثری، رئیس کمیسیون امنیت ملی مجلس و حسن فیروز آبادی، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح اعلام کرده‌اند که بستن تنگه هرمز در شرایط فعلی در دستور کار ایران قرار ندارد. فیروز آبادی گفته است که "تا زمانی که منافعمان به خطر نیفتد برای بستن تنگه هرمز اقدام نخواهیم کرد". اسماعیل کوثری هم در گفت‌و‌گو با خبرگزاری دانشجویان ایران،‌‌ همان گفته‌های فیروز آبادی را تکرار کرده و گفته است: "اگر زمانی برسد که ایران نتواند نفت صادر کند، حتما تنگه هرمز را می‌بندیم. اما فعلا که مشکلی برای صادرات نفت نداریم. الان اروپا ایران را تحریم کرده و این تحریم به ضرر خود اروپاست."

ایران در این بسته پیشنهادی به صورت تلویحی، "تعلیق غنی سازی بیست درصد" و" بازرسی‌های نامحدود از تاسیسات هسته‌ای" را پذیرفته و آمادگی خود را برای پذیرش معاهده ان پی تی نیز اعلام کرده است و در برابر این‌ها از غرب خواسته است تحریم‌های چند جانبه علیه ایران را لغو و پرونده هسته‌ای ایران را از شورای امنیت سازمان ملل به آژانس بین المللی انرژی اتمی باز گرداند.

از سوی دیگر، مهدی محمدی که پیش از این سردبیر روزنامه کیهان بود و هم اکنون به عنوان یکی از اعضای هیئت مذاکره کننده گفت‌و‌گوهای هسته‌ای ایران، فعالیت می‌کند، گفته است که "ایران چون می‌داند که تحریم‌ها غیر قابل لغو است، دلیلی نمی‌بیند که امتیازی به کشورهای غربی بدهد." ناظران این گفته‌های محمدی را تمایل ایران برای امتیاز دهی در پرونده هسته‌ای در برابر لغو تحریم‌های نفتی ارزیابی کرده‌اند.

روزنه‌های امید کور می‌شوند

دولت جمهوری اسلامی امیدوار بود که بتواند برای ۱۸ درصد نفت صادراتی خود در اروپا مشتری جایگزین پیدا کند و اجازه ندهد که درآمدهای ارزی کاهش یابد. اما پیش از آغاز رسمی تحریم‌ها، ایران بخشی از بازار نفتی خود را از دست داد و پس از آنکه اتحادیه اروپا نیز تحریم‌های نفتی را به اجرا گذاشت، گروهی دیگر از مشتریان نفت ایران اعلام کردند که واردات نفت از ایران را کاهش خواهند داد.

دولت ایران اما همچنان معتقد است که راهکارهای دیگری برای فروش نفت پیدا خواهد کرد. احمد قلعه بانی معاون وزیر نفت ایران گفته است که ایران به دنبال یافتن مشتری‌های تازه برای فروش نفت خواهد رفت. به گفته او، میزان صادرات نفت ایران به اروپا ۵۰۰ هزار بشکه در روز بوده است و ایران نگرانی برای فروش آن به سایر کشور‌ها ندارد.

همچنین، یک عضو کمیسیون انرژی مجلس از طرح ویژه کمیته تحریم‌ها در مجلس خبر داده است. علی مروی بدون اینکه جزئیات بیشتری از این طرح ارائه کند، گفته است که بر اساس این طرح، عالی‌ترین مقام اجرایی کشور، یعنی رئیس دولت به جای وزارت نفت برای فروش نفت تلاش خواهد کرد.

در حالی که مقام‌های ایرانی با تشکیل ستادهای بحرانی در حال جایگزینی مشتریان نفتی هستند، روز به روز از مشتریان نفتی ایران کاسته می‌شود، به گونه‌ای که چین به عنوان یکی از متحدان ایران، با وجود آن‌که از تحریم نفتی ایران تا شش ماه معاف شده، اعلام کرده است که واردات نفت از ایران را کاهش خواهد. این کشور خواستار آن شده است که ایران هزینه انتقال نفت صادراتی به چین را بپردازد. همچنین کنیا هم واردات نفت از ایران را متوقف کرده است. این کشور چند ماه پیش یک قرارداد چهار میلیون تنی واردات نفت از ایران را امضاء کرده بود.

در اقدامی دیگر، حسین خسروجردی، رئیس اتحادیه صادر کنندگان نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی کشور گفته است که این اتحادیه صادرات بیست درصد از نفت تولیدی ایران را بر عهده دارد و در حال رایزنی با بخش خصوصی در کشورهایی است که واردات نفت از ایران را متوقف کرده‌اند.

در حالی که مقام‌های ایرانی با تشکیل ستادهای بحرانی در حال جایگزینی مشتریان نفتی هستند، روز به روز از مشتریان نفتی ایران کاسته می‌شود، به گونه‌ای که چین به عنوان یکی از متحدان ایران، با وجود آن‌که از تحریم نفتی ایران تا شش ماه معاف شده، اعلام کرده است که واردات نفت از ایران را کاهش خواهد داد. این کشور خواستار آن شده است که ایران هزینه انتقال نفت صادراتی به چین را بپردازد. همچنین کنیا هم واردات نفت از ایران را متوقف کرده است. این کشور چند ماه پیش یک قرارداد چهار میلیون تنی واردات نفت از ایران را امضاء کرده بود.

ژاپن نیز اعلام کرده است که در ماه ژوئیه واردات نفت از ایران را متوقف خواهد کرد. علاوه بر این ترکیه نیز اعلام کرده است که کاهش واردات نفتی از ایران را مجددا بررسی خواهد کرد. فروردین ماه امسال، وزیر انرژی ترکیه از کاهش بیست درصدی واردات نفت از ایران خبر داد. این کشور تصمیم گرفته است که علیرغم برخورداری از معافیت در تحریم‌ها، واردات نفت از ایران را ده درصد دیگر نیز کاهش دهد.

آژانس بین المللی انرژی، پیش از این پیش بینی کرده بود که میزان صادرات نفت ایران تا شش ماه آینده بیش از یک میلیون بشکه در روز کاهش یابد. میزان صادرات نفتی ایران در سال ۲۰۱۱ میلادی، روزانه دو میلیون و ۳۰۰ هزار بشکه گزارش شده است. در حالی که بر اساس گزارش خبر آنلاین میزان صادرات نفت ایران در ماه گذشته میلادی به یک میلیون و ۴۳۸ هزار بشکه در روز کاهش یافته و برآوردهای کار‌شناسی نهادهای ناظر بر بازار جهانی انرژی از کاهش دوباره صادرات نفتی ایران در ماه‌های آینده حکایت دارد.