بحران سوریه در نشست اتحادیه عرب

پنجشنبه, 1391-01-17 15:57

گفت‌وگو با ایلیا جزایری روزنامه‌نگار و کارشناس دنیای عرب

سراج الدین میردامادی

سراج الدین میردامادی - تحولات سوریه به سمتی می‌رود که حساسیت جمع شدن کشورهای عربی برای یافتن یک راه‌حل برون‌رفت از این بحران را در کشور مهم عربی سوریه الزام‌آور می‌کند.

آقای ایلیا جزایری، پرسش نخست من از شما این است که چه کشورهایی در اجلاس اتحادیه عرب در عراق شرکت کرده‌اند و این اجلاس چه نتایجی دربرداشته؟

همه کشورهای عربی به‌جز سوریه در اجلاس بغداد شرکت کرده بودند. البته فقط ۹ کشور (در سطح سران) حضور داشتند و از بقیه کشورها وزیر امور خارجه به‌عنوان نماینده حاضر شده بود یا نمایندگانی در رده‌های دیگر را به اجلاس بغداد فرستاده بودند.

البته نکته مهم در اجلاس بغداد حضور امیر کویت بود که بعد از ۲۲ سال و بعد از تنش‌های زیادی که بین عراق و کویت وجود داشت، برای اولین بار به عراق رفت و این خودش برای عراق یک دستاورد است که یک تنش تاریخی با کویت را پشت سر گذاشته است.

نشست‌های اتحادیه عرب در حقیقت سه روز جلسه بوده، روز اول روز ۲۷ مارس وزرای اقتصاد گردهم آمده بودند. روز دوم وزرای امور خارجه و روز سوم نشست سران بود.

بحران سوریه، مناقشات فلسطینی‌ها با اسراییل، بحران سودان، ثبات و امنیت در کشورهای درحال‌تغییر و فعال‌سازی سازمانهای اتحادیه عرب و مبارزه با تروریسم، مهم‌ترین بحثهای نشست اتحادیه عرب بود

همان‌طور که هوشیار زیباری وزیر امور خارجه عراق هم در کنفرانس خبری پایانی اعلام کرد، بیشتر از ۷۰درصد بحث‌ها به سوریه اختصاص پیدا کرد. بحث فلسطین و مناقشه‌اش با اسراییل بحث دوم بود. بحران سودان و تنش‌هایی که این کشور با سودان جنوبی دارد، بحث سوم بود.

بحث ثبات و امنیت در کشورهای درحال‌تغییر یکی از دیگر بحث‌ها بود. همچنین فعال‌سازی سازمانهای اتحادیه عرب در پیش رفتن به سمت یک اتحادیه از دیگر بحث‌های مطرح بود. تروریسم و مبارزه با آن یکی از مهم‌ترین بحث‌های حاضر در نشست سران بود و همچنین مسئله‌ پایان دادن به بدهی‌های مالی کشورهای ضعیف.

آقای جزایری در مورد سوریه به طور مشخص اتحادیه عرب به چه ارزیابی و جمع‌بندی‌ای رسید؟

بیانیه پایانی اتحادیه عرب برخلاف بقیه اجلاس‌ها در کنفرانس خبری قرائت نشد. بلکه بین رسانه‌ها توزیع شد و به "اعلامیه بغداد" شهرت یافت. این بیانیه نظام سوریه را متهم به جنایت علیه بشریت در شهر حمص کرد. در حقیقت نظام سوریه را مسوول بحران در این کشور دانست و تأکید کرد بر ضرورت گفت‌وگو میان دولت و اپوزیسیون سوریه.

این بیانیه همچنین از مأموریت کوفی عنان فرستاده‌ مشترک اتحادیه عرب و سازمان ملل متحد به سوریه حمایت، با دخالت نظامی خارجی در سوریه مخالفت، و بر ضرورت حمایت از تمامیت ارضی، ثبات و امنیت سوریه تأکید کرد.

آقای جزایری موضع ایران و ترکیه دو کشور حامی و مخالف نظام حاکم در سوریه نسبت به اجلاس اتحادیه عرب چه بود؟

ایران و ترکیه خواستار حضور در نشست سران اتحادیه عرب در بغداد شدند که این خواسته رد شد. یعنی در حقیقت با آن موافقت نشد.

دبیرکل اتحادیه عرب گفت که مأموریت آقای کوفی عنان مقدمه‌ای است برای اجرای طرح صلح اتحادیه عرب که شامل انتقال قدرت در سوریه می‌شود. یعنی درنهایت از آقای اسد می‌خواهند از قدرت کناره‌گیری کند

ارزیابی اجلاس سران عرب در بغداد نسبت به بیلان کار آقای کوفی عنان که مأمور شده بحران سوریه را از طریق دیپلماسی حل کند، چه بود؟

این‌طور که آقای هوشیار زیباری وزیر امور خارجه عراق و نبیل العربی، دبیرکل اتحادیه عرب، در کنفرانس خبری خودشان تأکید کردند، مأموریت آقای کوفی عنان به‌عنوان آخرین فرصت برای حل‌وفصل دیپلماتیک بحران سوریه مورد توجه کشورهای عربی قرار گرفته و آنها امیدوار هستند که این مأموریت با موفقیت به پایان رسد و اعلام کرده‌اند که ظرف چند روز آینده برای حمایت از این مأموریت به شورای امنیت سازمان ملل هم مراجعه خواهند کرد و امیدوار هستند که این دفعه با توجه به این که روسیه و چین هم از از آقای کوفی عنان اعلام حمایت کرده‌اند ، بتوانند قطعنامه‌ای از شورای امنیت بگیرند که این‌بار با وتوی روسیه و چین مواجه نشود.

اما آقای نبیل العربی به نکته ریزی اشاره کرد دراین‌مورد که مأموریت آقای کوفی عنان مقدمه‌ای است برای اجرای طرح صلح اتحادیه عرب که پیش‌تر ارائه شده بود.

این طرح صلح، شامل انتقال قدرت در سوریه است. یعنی درنهایت از آقای بشار اسد می‌خواهند از قدرت کناره‌گیری کند و اختیار ریاست جمهوری را به معاون خودش واگذار کند. معاون رئیس جمهور هم با حضور اپوزیسیون "دولت وحدت ملی" تشکیل دهد و این دولت وظیفه‌ تدوین قانون اساسی جدید و برگزاری انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی در پایه‌های دموکراتیک را دارد. یعنی در حقیقت دارند سعی می‌کنند سناریوی یمن را در سوریه هم پیاده کنند.

اما عملا تا اینجا بشار اسد به "طرح‌ صلح"‌هایی که از سوی اتحادیه عرب و آقای کوفی عنان اعلام شده، تن نداده. آیا به نظر نمی‌رسد صبر جامعه جهانی به‌گونه‌ای به پایان رسیده و ممکن است برخورد با حکومت بشار اسد را تندتر کنند؟

این بحثی که مطرح کردید کمی پیچیده‌ است. موقعیت جغرافیایی‌ سوریه در این قضیه خیلی نقش ایفا می‌کند. این که دولت سوریه خیلی از طرح‌ها را نخواهد پذیرفت و پیش از برگزاری اجلاس سران کشورهای عربی دولت سوریه از زبان جهاد مقدیسی، سخنگوی وزیر امور خارجه سوریه، اعلام کرد که اصلا خواسته‌های اتحادیه عرب را عملی نخواهد کرد.

کشورهای عربی خواستار آلترناتیوی برای اسد هستند که باعث ثبات در سوریه شود و درعین‌حال در مقابل اسراییل همین سیاست دولت بشار اسد را ادامه دهد

اما این‌که جامعه جهانی چه تعاملی با بحران سوریه خواهد داشت، یک بحث دیگر است. چون گویا ما شاهد تفاوت منافع بین غرب و کشورهای عربی‌‌، به‌خصوص کشورهای حوزه جنوبی خلیج فارس، در بحث سوریه هستیم.

کشورهای عربی خواستار آلترناتیوی برای اسد هستند که باعث ثبات در سوریه شود و درعین‌حال در مقابل اسراییل همین سیاست دولت بشار اسد را ادامه دهد، اما غرب شاید نظرش این باشد که ادامه‌ یک تنش سیاسی طولانی‌مدت در سوریه بیشتر به نفع‌اش است و نیز به نفع امنیت مرزهای اسراییل تا هیچ طرف قوی وجود نداشته باشد.

جامعه بین‌الملل هنوز به این نتیجه نرسیده که بخواهد در سوریه همچون لیبی مداخله کند و این مسئله را کمی پیچیده‌تر می‌کند. از طرف دیگر گروه‌های مسلح مخالف اسد هنوز این قدر قدرتمند نشده‌اند که خودشان بتوانند به کار نظام حاکم بر سوریه پایان دهند.