نسخه قابل چاپ

در هفته‌ای که گذشت، روز سه‏شنبه ۳۱ خرداد، وزیر پیشنهادی ورزش و جوانان دولت، علی‏رغم دوبار سخنرانی محمود احمدی‏نژاد در مجلس رأی نیاورد و هم علی‏رغم استعفای معاون وزیر خارجه، بازهم استیضاح اعلام وصول شد.

هم‏چنین آقای ذوالنور، جانشین نماینده ولی فقیه در سپاه در روزهای اخیر، در خصوص قهر ۱۱ روزه آقای احمدی‏نژاد سخنان تندی مطرح کرد.

در گفت‌وگو با دکتر مهران مصطفوی، استاد دانشگاه و فعال سیاسی در پاریس ابتدا از او پرسیدم: ارزیابی کلی شما از این رویدادها چیست؟ آیا این تقابل پرده جدیدی از رویارویی دو جناح اصول‏گرا است یا به نوعی همان تداوم همان رویارویی‌های قبلی است؟

مهران مصطفوی: وضعیت کشور دارد روزبه‏روز فلج‏تر از قبل می‏شود. آقای خامنه‏ای در یک حالت ناتوانی کامل قرار گرفته و نمی‏تواند برای این اختلاف‏ها راه حل پیدا کند و کشور یک حالت فلج پیدا کرده است.
الان در عرض سه‌روز دو مورد استیضاح در مجلس پیش آمده است. طرح اول که استیضاح آقای علی‌اکبر صالحی بود، به خاطر این‏که معاونش را کنار گذاشت، استیضاح‏اش را کنار گذاشتند، اما فردای همان روز، استیضاح آقای نجار، وزیر کشور مطرح شد. 

همان‏طور هم که خودتان گفتید، رأی عدم اعتماد به وزیر پیشنهادی ورزش هم خود یک مسئله است. در ضمن، روز گذشته، وقتی آقای احمدی‏نژاد به مجلس رفت، تعدادی از نمایندگان با سردی از او استقبال کردند و حتی مقداری بی‏احترامی‏هایی هم به او شد.

همه این‏ها نشان می‏دهد که وضعیت بحرانی‏تر از قبل است، اما این‏که بگوییم الان آقای خامنه‏ای به این نتیجه کامل رسیده که باید آقای احمدی‏نژاد را کنار گذاشت و به اصطلاح چراغ سبز را به مجلس داد که طرح عدم کفایت سیاسی او را به اجرا بگذارند، از دید من، هنوز مقداری زود است.

چرا این را می‏گویم؟ برای این‏که خود آقای خامنه‏ای، آقای احمدی‏نژاد را به کرسی ریاست جمهوری نشانده و برایش ساده نیست که به این راحتی، او را کنار بگذارد. این کنار گذاشتن، هزینه‏های بسیار بالایی برای آقای خامنه‏ای دارد.

طرحی که آقای خامنه‏ای و اطرافیانش دارند، این است که آقای احمدی‏نژاد این دو سال باقیمانده را هم سپری کند، اما رئیس‌جمهوری در عمل هیچ‏کاره باشد و نتواند دست به ابتکار خاصی بزند و یا تصمیم مهمی بگیرد.

این است که به صورت گازانبری، از طرف قوه قضاییه، از طرف قوه مقننه و خارج از آن دو قوه، از طرف اصول‏گراهای دیگر، دائم دارند او را محدود می‏کنند که قدرت مانور را از او بگیرند. به عنوان نمونه، همین امروز خبر آمد که آقای ذالنور را بازنشسته کرده‏اند.

این نشان می‏دهد که آقای ذالنور چون صحبت‏های بسیار تندی علیه آقای احمدی‏نژاد کرده و گفته بود که ما به این نتیجه رسیده‏ایم که آقای احمدی‏نژاد و آقای مشایی دوقلویی هستند که از هم قابل جدا کردن نیستند و آقای احمدی‏نژاد را در عمل باید کنار گذاشت و امیدی به ایشان نیست، امروز کنار گذاشته شد. 

کنار گذاشتن آقای احمدی‏نژاد برای آقای خامنه‏ای راحت نیست. او تلاش بسیار می‏کند که آقای احمدی‏نژاد بر سر پست خودش باقی بماند، اما به شرط این‏که دهن بربندد و کار مهمی انجام ندهد و فقط به حالت نمایشی به عنوان یک رئیس‌جمهور حضور داشته باشد.

همان‏طور که اشاره کردید، آقای احمدی‏نژاد و عقبه سیاسی او که به‏طور نمونه آقای مشایی ذکر می‏شود، از هم جدانشدنی هستند. این مسئله هم در صحبت‏های آقای ذوالنور طرح شد و هم در سایر تحلیل‏های سیاسی. اگر در نهایت آقای احمدی‏نژاد از جریان مشایی و جریان سیاسی حامی او تبری نجوید و بین خود و آن‏ها فاصله نیاندازد، فکر می‏کنید حاکمیت هم‏چنان با او مدارا می‏کند یا ممکن است برخورد با او تشدید شود؟

این بسته به رفتارهایی است که آقای احمدی‏نژاد در روزها و ماه‏های آینده از خود نشان خواهد داد. حاکمیت می‏داند که به راحتی نمی‏تواند آقای احمدی‏نژاد را تبدیل به مجسمه‏ای در پست ریاست جمهوری کند که نه صدایی داشته باشد و نه عملی. اما از سوی دیگر، تحمل کارهایی را که آقای احمدی‏نژاد انجام می‏دهد و همچنین ابتکارهایی را که به خرج می‏دهد، ندارد. 

این است که اگر آقای احمدی‏نژاد در بینابین این دو حالت بماند، یعنی در حین مجسمه بودن، به عنوان یک شخص مبتکر عمل کند، حاکمیت می‏تواند او را تا حدی تحمل کند، اما اگر پایش را جلوتر بگذارد و قصدش این باشد که مجلس را در دست بگیرد، شرایط فرق خواهد کرد. برخی از نمایندگان می‏گویند طرح آقای احمدی‏نژاد و مشایی این است: حداقل ۱۵۰ نماینده در مجلس آینده داشته باشند. 

اما جناح اصول‏گرا هم ول‌کن نیست. برای نمونه، همین طرح حجاب و اذیت کردن‏‏هایی که مردم، خصوصاً بانوان ایرانی در شهرهای مختلف با آن روبه‌رو هستند، از طرح‏هایی است برای محدود کردن آقای احمدی‏نژاد.

آقای احمدی‏نژاد به این نتیجه رسیده، البته از اول هم به ولایت فقیه اعتقاد نداشت، ولی امروز به این نتیجه رسیده که آینده سیاسی او در ایران، در راه انداختن گفتمان «ملی‏گرایی» و «غرور ملی» است. 

یعنی پس از گفتمان «عدالت دوستی» که در دوره‏ اول به‏کار می‏برد و متأسفانه به هیچ‏جا نرسید و الان جامعه از نظر عدالت در وضعیت بسیار وخیم‏تری به‏سر می‏برد، امروز به این نتیجه رسیده که گفتمان دیگری را پیش ببرد و آن این‏که «جهان، جهان ترقی، جهان رشد و جهان پیشرفت است، ما ایرانی هستیم و به ایرانیت‏مان باید افتخار بکنیم و…» او با این گفتمان می‏خواهد کار خودش را پیش ببرد. 

روحانیتی که همراه آقای خامنه‏ای هستند اما تحمل این گفتمان را ندارند. هرچه رنگ این گفتمان بیشتر بشود، حمله‏ها بیشتر خواهد شد و می‏تواند به این مرحله هم برسد که او را کنار بگذارند.

اولین رئیس‌جمهور و اولین رهبر در جمهوری اسلامی، دکتر ابوالحسن بنی‏صدر و آیت‏الله خمینی نیز کارشان به اختلاف کشید و الان محمود احمدی‏نژاد و آیت‏الله خامنه‏ای، رئیس‌جمهور و رهبر کنونی هم به تعارض و کشمکش رسیده‏اند. تفاوت‏ها و شباهت‏های این دو اختلاف را چگونه ارزیابی می‏کنید؟

ما الان در سی‏امین سالگرد کنار گذاشتن آقای ابوالحسن بنی‏صدر، به رأی مجلس و امضای آقای خمینی هستیم. 

مهران مصطفوی:  آقای احمدی‏نژاد منصوب آقای خامنه‏ای است و حتی با این‏که منصوب آقای خامنه‏ای است، می‏خواهد از نهاد ریاست جمهوری در مقابل نهاد ولایت فقیه دفاع کند.

یک تفاوت اساسی بین آن زمان و این زمان وجود دارد. تفاوت اساسی این است که بین اولین رئیس‌جمهور و اولین رهبر، برای اولین‌بار تناقض و اختلاف بین دو نهاد، یعنی ریاست جمهوری و رهبری دیده می‏شد و اصولاً بین آقای بنی‏صدر که منتخب مردم بودند و آقای خمینی که در رهبری قرار داشتند و خلاف قانون اساسی عمل می‏کردند، باید یکی از آن دو حذف می‏شدند که به حذف آقای بنی‏صدر انجامید. 

این اختلاف و برخوردها را ما بعد هم داشته‏ایم و الان شدیدتر شده است. یعنی رفتاری که آقای احمدی‏نژاد می‏کند، بسیار فرق دارد. برای این‏که آقای احمدی‏نژاد منصوب آقای خامنه‏ای است و حتی با این‏که منصوب آقای خامنه‏ای است، می‏خواهد از نهاد ریاست جمهوری در مقابل نهاد ولایت فقیه دفاع کند. 

نتیجه‏گیری‏ای که می‏خواهم بکنم، این است که این تضاد ذاتی در جمهوری اسلامی از روز اول وجود داشته و الان به مرحله‏ای رسیده که کاملاً آشکار است که مردم ایران باید بین این دو نهاد، یکی را انتخاب کنند. یا نهاد ریاست جمهوری، یعنی حاکمیت مردم، یا نهاد رهبری و روحانیت سنتی که از طریق وصل بودن به امام زمان می‏خواهد کارها را اجرا کند.

مهران مصطفوی: آقای احمدی‏نژاد چیزی در دست ندارد. یعنی نه نهادهای سرکوب بسیج و سپاه را در اختیار دارد و نه نهادهای به قول خودشان «مردمی مذهبی» را. این نهادها همه در دست روحانیت و آقای خامنه‏ای است. آن‏چه در دست آقای احمدی‏نژاد هست، این تقلب بزرگ در انتخابات دوسال پیش است که آقای خامنه‏ای برای آقای احمدی‏نژاد انجام داده است. این برای آقای احمدی‏نژاد سرمایه شده است. 

در این رویارویی میان رهبر و رئیس‌جمهور، به نظر می‏رسد که دست رئیس‌جمهور بسیار خالی‏تر از رهبر است. رئیس‌جمهور نه آن پشتوانه مردمی را دارد و نه نهادها و ارگان‏های سیاسی از او فرمانبرداری می‏کنند. به نظر شما، آقای احمدی‏نژاد با تکیه بر چه اهرم‏های سیاسی‏ای در برابر رهبر جمهوری اسلامی ایستاده است؟

من با شما کاملاً موافق هستم. آقای احمدی‏نژاد چیزی در دست ندارد. یعنی نه نهادهای سرکوب بسیج و سپاه را در اختیار دارد و نه نهادهای به قول خودشان «مردمی مذهبی» را. این نهادها همه در دست روحانیت و آقای خامنه‏ای است. آن‏چه در دست آقای احمدی‏نژاد هست، این تقلب بزرگ در انتخابات دوسال پیش است که آقای خامنه‏ای برای آقای احمدی‏نژاد انجام داده است. این برای آقای احمدی‏نژاد سرمایه شده است. 

به غیر از آن گفتمانی که گفتم به عنوان دفاع از ناسیونالیسم و ایرانیت به‏کار می‏برد، تنها سرمایه‏ای که برای آقای احمدی‏نژاد باقی مانده و می‏تواند از آن استفاده کند، این است که همه این کارها را ما با هم انجام داده‏ایم. شما، من را با تقلب رئیس‌جمهور کردید و الان چه شکلی می‏توانید مرا کنار بگذارید؟! در اصل، این ضعفی است که آقای خامنه‏ای دارد و نه توانی که آقای احمدی‏نژاد داشته باشد.