نسخه قابل چاپ

مجتبا یوسفی‌پور - از اول ماه ژوئن نمایش عمومی فیلم «سهم فرشتگان» تازه‌ترین ساخته کن لوچ، فیلمساز سرشناس انگلیسی در سینماهای انگلستان و ایرلند آغاز شده است. در اکران این هفته می‌پردازیم به معرفی این فیلم.

«سهم فرشتگان» امسال نخستین‌بار در بخش اصلی جشنواره فیلم کن فرانسه به نمایش درآمد و جایزه ویژه هیأت داوران جشنواره را هم از آن خود کرد. در این فیلم نیز مثل دیگر ساخته‌های کن لوچ، این فیلمساز چپ‌گرای انگلیسی به مسائل اجتماعی پرداخته است و در قالب یک درام با لایه‌های کمدی از مشکلات طبقه کارگر انگلیس سخن می‌گوید.

«سهم فرشتگان» اصطلاحی است که در صنعت ویسکی‌سازی رایج است و به بخشی از مشروب گفته می‌شود که در هنگام جابجایی و ریختن در بشکه‌ها تبخیر شده و به اصطلاح «سهم فرشتگان» می‌شود. این نام کنایی اشاره به سهم اندک طبقه کارگر از امتیازهای عمومی در جامعه انگلستان دارد.

رابی، جوان خشن گلاسکویی به جرم دعوا دستگیر شده و در آستانه زندانی شدن است، اما از آنجا که به زودی قرار است پدر شود، دادگاه به او شانسی دوباره داده و به جای رفتن به زندان، به انجام کارهای عام‌المنفعه محکوم می‌شود. او به رنگ کردن یک مرکز اجتماعی مشغول می‌شود و با چند نفر دیگر چون خودش آشنا می‌گردد. در هنگام بازدید از یک کارخانه ویسکی‌سازی دراسکاتلند و دیدن بطری‌های گرانقیمت ویسکی، رابی به فکر می‌افتد که شاید بتواند سهمی از سود سرشار نهفته در کارخانه برای خود و دوستانش به دست آورد. این بازدید و نقشه‌های رابی او را در مسیر تازه‌ای قرار می‌دهد.

کن لوچ، فیلمساز ۷۶ ساله انگلیسی یکی از چهره‌های شاخص و صاحب سبک سینمای انگلیس است. او که یک بار در سال ۲۰۰۶ میلادی برای فیلم «بادی که در مرغزار می‌وزد» برنده نخل طلای جشنواره فیلم کن شده است، معمولاً ساخته‌هایش مورد استقبال منتقدان قرار گرفته‌اند و در جشنواره‌های معتبر سینمایی دنیا چون کن، برلین و ونیز به نمایش درآمده و جوایزی را به دست آورده‌اند. لوچ برای ساختار واقع‌گرای فیلم‌هایش و مضامین اجتماعی و انتقادی آنها به عنوان ویژگی شاخص کارهایش شناخته می‌شود. در «سهم فرشتگان» نیز لوچ چون دیگر فیلم‌هایش با دستمایه قراردادن داستانی با لایه‌های طنز، به انتقاد از سیستم اجتماعی حاکم بر جامعه بریتانیا می‌پردازد.

کن لوچ در ساخته‌هایش به فیلمنامه بسیار متکی است و معمولاً سعی می‌کند پیش از آغاز فیلمبرداری فیلمنامه را به بهترین شکل پرورش داده و بعد در هنگام ساخت با وفاداری به فیلمنامه اثر خود را خلق کند. برای همین او در دوران کاری‌اش عموماً با فیلمنامه‌نویسان ثابتی کار کرده است. «سهم فرشتگان» نیز دهمین همکاری کن لوچ با پل لاورتی، فیلمنامه‌نویس اسکاتلندی است. لاورتی پیشتر فیلمنامه برخی از شاخص‌ترین آثار لوچ چون «بادی که در مرغزار می‌وزد»، «نام من جو است» و «شانزده‌سالگی شیرین» را نیز نوشته است.

پل لاورتی در ارتباط با دلیل روی آوردن به این مضمون و افزودن لایه‌های کمیک به این تازه‌ترین همکاری مشترکش با لوچ می‌گوید: «این داستان را به سادگی می‌شد تلخ‌تر و تراژیک‌تر نوشت، کاری که ما به‌ویژه در فیلم‌هایی مثل «نام من جو است» و «شانزده سالگی شیرین» کرده بودیم. چیزی که خیلی ما را تحت تأثیر قرار داد این بود که با اشخاص زیادی که مانند شخصیت اصلی فیلم به عنوان مجازات کارهای عام‌المنفعه می‌کنند صحبت کردیم. می‌دیدیم که آنها در زندگی‌شان خنده و انرژی و تفریح هم دارند و ما می‌خواستیم این را نیز منتقل کنیم. آن بخش از زندگی این آدم‌ها که با ناامیدی و ترس و خشم نسبت به آینده‌ای که وجود ندارد درآمیخته، یک تراژدی کامل است. ما با خیلی از آنها صحبت کردیم. آنها با یک ناامیدی درگیر هستند و می‌خواهند کاری کنند، اما حتی ساده‌ترین شغل‌ها را هم به دست نمی‌آورند. پل برانیگان، بازیگر اصلی این فیلم خودش یکی از آنهاست. او شخص خیلی باهوش و خونگرمی است، اما هیچوقت نتوانسته شغلی پیدا کند، حتی در ارتش نیز پذیرفته نشده. وقتی چنین اشخاصی را می‌بینی و می‌دانی که میلیون‌ها نفر در جامعه در موقعیت آنها به‌سر می‌برند، به این نتیجه می‌رسی که چه استعدادهایی در این جامعه از بین می‌روند. این به هدر دادن استعدادها، امکانات و زندگی این اشخاص است. این یک تراژدی است و ما باید سیستم حاکم که چنین شرایطی ایجاد کرده را به خاطر آن مورد پرسش قرار دهیم. این نقطه آغازین برای ساخت این فیلم بود.»

آنچه تازه‌ترین فیلم کن لوچ را با دیگر ساخته‌هایش متمایز کرده است، لحن کمدی فیلم در پرداخت به موضوعی تلخ است. این موضوعی است که بسیاری از منتقدان نیز به آن اشاره کرده‌اند و موفقیت لوچ در درآوردن فضای کمدی فیلم را ستوده‌اند.

لوچ در ارتباط با تفاوت کار کردن در فضای کمدی و سختی‌های آن می‌گوید: «راستش فکر می‌کنم کمدی ساختن بسیار مشکل است. فکر می‌کنم برخورد ما با فیلم اینگونه بود که آن را به عنوان یک فیلم کمدی کارگردانی نمی‌کردم که بخواهم صرفاً برای خنداندن تماشاگر جایی را قطع کنم و یا بازی‌ها را غلوآمیز کرده و یا از موسیقی برای خنداندن تماشاگر استفاده کنم. من فقط سعی می‌کردم حقیقت شخصیت‌ها و داستان را بازگو کنم. به این شکل اتفاق‌های خنده‌دار خودشان بوجود می‌آیند و شما را به خنده می‌اندازند، درست مثل زندگی. برای اینکه من فکر می‌کنم در هر داستان واقعی چیزهایی وجود دارد که شما را به خنده بیاندازد. زندگی ما اینگونه است. در غمگین‌ترین لحظات، چیزهای احمقانه‌ای از ذهنتان می‌گذرد که باعث می‌شوند شما در ذهنتان بخندید. ما در یک دنیا با احساسات خطی و یکنواخت زندگی نمی‌کنیم. بخشی از تجربه زندگی ما کمدی است و بخش دیگر تراژدی. شما می‌توانید یک شخصیت ثابت را انتخاب کنید و یک داستان کاملاً تراژیک را با آن تعریف کنید در حالی که در زندگی همان شخصیت می‌توانید لحظاتی پیدا کنید که بسیار خنده‌دار هستند. به نظر من از زاویه دید ما فیلمسازان هدف تنها این است که داستان این لحظه گفته شود بدون آنکه تلاش شود تماشاگر به خنده بیافتد و یا گریه کند. مهم این است که آیا واقعی است؟ این نوع نگاه ما در ساخت این فیلم بود.»
 

از نکات جالب فیلم استفاده لوچ از نابازیگران در فیلم است. پل برانیگان، بازیگر اصلی فیلم خود شخصیتی مشابه با قهرمان اصلی فیلم دارد و نخستین‌بار، پل لاورتی در هنگام تحقیقاتش و صحبت با افراد در مراکز کار عام‌المنفعه با او برخورد کرده و او را برای بازی در این نقش به لوچ معرفی کرد. شخصیت‌های تازه‌ترین ساخته کن لوچ به علت روی دادن داستان در اسکاتلند با لهجه غلیظ اسکاتلندی صحبت می‌کنند و همین نکته باعث شد تا در هنگام نمایش فیلم در جشنواره فیلم کن، برای بهتر فهمیده شدن گفتگوها برای تماشاگران غیر انگلیسی‌زبان از زیرنویس انگلیسی برای فیلم استفاده شود. همچنین به خاطر به کار برده شدن اصطلاحات و دشنام‌های عامیانه در فیلم، کن لوچ برای نمایش عمومی فیلم در انگلستان مجبور به انجام برخی اصلاحات بر روی فیلم شد و فیلم با مجوز نمایش برای افراد ۱۵سال به بالا به نمایش در می‌آید.
 

امسال از سال‌هایی بود که تقریباً نظر منتقدان با داوران جشنواره فیلم کن یکی بود و فیلم‌های برگزیده جشنواره اغلب مورد تائید منتقدان نیز قرار گرفته بودند. «سهم فرشتگان» نیز از فیلم‌هایی بود که بسیاری از منتقدان آن را پسندیدند و در بیشتر موارد دست کم توانست چهار ستاره از پنج ستاره آنان را از آن خود کند. فیلیپ فرنچ، منتقد «ابزرور» با اشاره به اینکه اگرچه کن لوچ یک کمدی‌ساز شناخته نمی‌شود اما توانسته برخی از کمدی‌ترین لحظات ۵۰ سال گذشته را در فیلمش به وجود آورد، اثر او را یک فیلم مفرح با لایه‌های سیاسی توصیف می‌کند. کیم نیومن، منتقد «امپایر» نیز توانایی فیلمسازی لوچ را به یک ویسکی خوب تشبیه کرده است که با گذشت زمان بهتر و بهتر می‌شود. پیتر برادشاو، منتقد «گاردین» نیز با دادن چهار ستاره به فیلم آن را اثری گرم و صمیمی و مفرح با لحنی اجتماعی رئالیستی توصیف می‌کند.

«سهم فرشتگان» با زمان ۱۰۱ دقیقه محصول سال ۲۰۱۲ کشورهای انگلستان و فرانسه است.
 

مشخصات فیلم

سهم فرشتگان
The Angels’ Share
نویسنده:
پل لاورتی
Paul Laverty
کارگردان: کن لوچ
Ken Loach
بازیگران: پل برانیگان، جان هنشاو، گری میتلند، جاسمین ریگینز
Paul Brannigan, John Henshaw, Gary Maitland, Jasmin Riggins

ویدئو: پیش‌پرده فیلم «سهم فرشتگان» ساخته کن لوچ