نسخه قابل چاپ

محمود خوشنام – علیرضا مشایخی از زمره اندک آهنگسازان ایرانی است که از آغاز سراغ موسیقی مدرن و الکترونیک رفت و موفقیت‌هایی هم در این عرصه به‌دست آورد.

او در هنرستان عالی موسیقی تحصیلات مقدماتی‌اش را به انجام رساند و سپس در اتریش، آلمان و هلند تحصیلاتش در زمینه موسیقی را ادامه داد. مهم‌ترین بخش تحصیلات او در آکادمی موسیقی وین بوده است.

در آکادمی موسیقی وین هانس یلینیک، (Hanns Jelinek) شاگرد آرنولد شوئنبرگ (Arnold Schönberg) از استاد اصلی او بود و همو راه رسیدن به موسیقی دوازده نتی (dodécaphonisme) را برای او هموار کرد.

مرحله مهم تحصیل علیرضا مشایخی در شهر اوترخت در هلند که زادگاه موسیقی الکترونیک به‌شمار می‌آید، سپری شده است. استاد او در اوترخت، پژوهشگر نام‌آور، گوتفرید میشائیل کونیگ (Gottfried Michael Koenig) بود که از پایه‌گذاران انستیتوی معتبر صداشناسی در هلند است.

مشایخی اهل اندیشه‌های فلسفی هم هست. نظراتی دارد که آن‌ها را در ساخت و پرداخت آثارش به‌کار می‌گیرد. او در جست‌و جوی راه‌های مسالمت‌آمیز برای ارتباط میان الکترونیک، کامپیوتر و موسیقی سنتی است.

به اعتقاد او یافتن یک زبان مشترک بین مدرنیته و سنت، آنگونه که می‌گویند ناممکن نیست. آهنگسازان زمان ما باید به دنبال کار و تحقیق جدی بروند و قدرت ابداع و ابتکار داشته باشند.

او با دو گرایش متفاوت به موسیقی می‌پردازد: از یک‌سو به موسیقی نوین بین‌اللملی علاقه دارد و از سوی دیگر به موسیقی پیشرو ایران گرایش دارد. او در محدوده هر یک از این گرایش‌ها شیوه‌های گوناگونی را می‌آزماید. در زمینه موسیقی ملهم از مایه‌های ملی قطعات او را به دو گروه می‌توان تقیسم کرد: قطعاتی با حفظ کوک سنتی اما با استفاده از وسایل الکترونیک. «از شرق تا غرب» یکی از مرغوب‌ترین آفریده‌های او در این زمینه است.

او همچنین آفریده‌هایی هم دارد که در محدوده گام تعدیل شده و بدون استفاده از ابزار الکترونیکی ساخته شده‌اند. سمفونی شماره پنج و مجموعه پنج‌گانه مشایخی برای پیانو از آن جمله‌اند.

در زمینه موسیقی بین‌المللی هم از دو شیوه اصلی پیروی می‌کند: شیوه تمرکز گسترده و شیوه‌ای که او آن را «شیوه نسبی» نام نهاده است.

او تاکنون قطعات مدرن بسیاری ساخته که اجراهای متعدد نیز پیدا کرده است. چند تایی از این قطعات را هم برای ارکستر سمفونیک تهران و ارکستر مجلسی رادیو تلویزیون ملی ایران به اجرا درآورده است.

علیرضا مشایخی می‌گوید حداقل ۶۰۰ سال از به‌کارگیری موسیقی نو در جهان می‌گذرد و در واقع نوگرایی خود به یک سنت بدل شده ولی ما هنوز بر سر ضرورت آن جر و بحث می‌کنیم.

«ما کوچه باغ‌های نیشابور را هرگز نخواهیم دید» و «از شرق تا غرب» از آثار به‌یاد ماندنی علیرضا مشایخی‌ست.

این برنامه را از طریق فایل صوتی زیر بشنوید:

مجموعه «موسیقی پیشرو در ایران» از محمود خوشنام در رادیو زمانه:

درآمدی بر موسیقی پیشرو ایران

جلوه‌‌های تازه در موسیقی ملی ایران

امین‌الله حسین و موسیقی رمانتیک ملی

روبیک گروگوریان و گردآوری ترانه‌های محلی

ثمین باغچه‌بان و پیوندش با ادبیات ایران

 مرتضی حنانه و شهر مرجان

حسین ناصحی، بنیانگذار صداخانه ملی ایران

مرتضی حنانه و بازسازی ترانه‌های مورد پسند مردم

هوشنگ استوار و «سوئیت ایرانی»

حشمت سنجری و تابلوهای ایرانی‌اش

مصطفی کمال ‌پورتراب و آموزش موسیقی در ایران

هرمز فرهت و مفهوم «دستگاه» در موسیقی ایران

حسین دهلوی، از خردورزترین آهنگسازان معاصر ایران

محمد تقی مسعودیه، پایه‌گذار موسیقی اتنوموزیکولوژی در ایران

احمد پژمان و نئورمانتیسم در موسیقی ایران

آثار و اندیشه‌های امانوئل ملیک اصلانیان

فرهاد مشکات و نفی لطافت و ظرافت در موسیقی

درخشش‌‌های لوریس چکناواریان

کامیابی‌ها و ناکامی‌های علی رهبری

منوچهر صهبائی و ثبت تاریخ موسیقی سمفونیک ایران