نسخه قابل چاپ

محمود خوشنام - موسیقی پیشرو در ایران یک صد سال پیشینه دارد. در این مدت به‌ندرت می‌توان با «موسیقی اندیشمندانه» روبرو شد. در قلمرو «موسیقی پیشرو» ایران، شیفتگی به فن و آهنگسازی گاه مجال اندیشیدن را از آهنگسازان سلب کرده و همچنین راه را برای بیان احساس واقعی آنان بسته است.

امانوئل ملیک اصلانیان اما از اندک موسیقیدانان اندیشمند در ایران است. او که  نوازنده پیانو و آهنگساز بود، در سال ۱۲۹۴ خورشیدی در تبریز متولد شد. در سال‌های نوجوانی به شهر هامبورگ در آلمان رفت و در کنسرواتوار این شهر به تحصیل موسیقی پرداخت.

اصلانیان پس از دریافت دیپلم پیانو رهسپار برلین شد و در مدرسه عالی موسیقی این شهر شیوه‌‌های علمی آهنگسازی و رهبری ارکستر را فراگرفت. در آن زمان پاول هیندمیت (Paul Hindemith) که از موسیقیدانان برجسته و نوآور آلمان است، در مدرسه عالی موسیقی برلین تدریس می‌کرد.

امانوئل از آموزه‌های هیندمیت بهره‌های بسیار برد و به پایان رساندن تحصیلاتش در برلین به ایران بازگشت.

امانوئل ملیک اصلانیان پس از بازگشت به ایران چند سال پیرامون موسیقی ایران مطالعه کرد، به مقام استادی در هنرستان عالی موسیقی رسید و هم‌زمان دست به آفرینش موسیقی زد.

نخستین آفریده‌های ملیک اصلانیان که برای پیانو ساخته شده، کوششی‌ست برای آفریدن ساختاری که هم به ضوابط بین‌المللی وفادار باشد و هم اینکه‌ با ویژگی‌های موسیقی ملی ایران سازگار باشد.

قطعاتی در چهارگاه و دشتی حاصل این کوشش است. این قطعات از همان آغاز ملیک اصلانیان را به‌عنوان موسیقیدانی اندیشمند به جامعه هنری ایران شناساند.

اصلانیان سپس به آفریدن آثاری در زمینه موسیقی صحنه‌ای روی آورد. هر چند سال یک بار با دقت و مراقبت تمام اثری را به پایان رساند و منتظر ماند که تأثیر اجرای آن اثر در تالار رودکی را ببیند و ارزیابی کند و آنچه را که به تجربه دریافته، در ساخته‌های بعدی‌اش به‌کار گیرد.

«گلبانگ» برای ارکستر و گروه آواز جمعی، «پروانه»، باله «افسانه آفرینش»، و اوراتوریوی «سپیده» از آثار برجسته اصلانیان است. این آثار در سال‌های پیش از انقلاب در تالار رودکی اجرا شده است.

اوراتوریوی «سپیده» که بر اساس متنی از من ساخته شده، فراز و نشیب‌های تاریخ ایران را بررسی می‌کند و جدال دائمی تاریکی و روشنایی را به ذهن می‌آورد.

شناخته‌شده‌ترین اثر اصلانیان اما بی‌تردید «افسانه آفرینش» بر اساس باورهای میترائیسم است. او با میترائیسم به‌خوبی آشنا بود و بر آن بود که با آموزه‌های میترائیسم می‌توان به بسیاری از پرسش‌ها در هستی پاسخ داد.  

برای آشنایی با اندیشه‌های امانوئل ملیک اصلانیان  فایل صوتی زیر را بشنوید:

مجموعه «موسیقی پیشرو در ایران» از محمود خوشنام در رادیو زمانه:

درآمدی بر موسیقی پیشرو ایران

جلوه‌‌های تازه در موسیقی ملی ایران

امین‌الله حسین و موسیقی رمانتیک ملی

روبیک گروگوریان و گردآوری ترانه‌های محلی

ثمین باغچه‌بان و پیوندش با ادبیات ایران

 مرتضی حنانه و شهر مرجان

حسین ناصحی، بنیانگذار صداخانه ملی ایران

مرتضی حنانه و بازسازی ترانه‌های مورد پسند مردم

هوشنگ استوار و «سوئیت ایرانی»

حشمت سنجری و تابلوهای ایرانی‌اش

مصطفی کمال ‌پورتراب و آموزش موسیقی در ایران

هرمز فرهت و مفهوم «دستگاه» در موسیقی ایران

حسین دهلوی، از خردورزترین آهنگسازان معاصر ایران

محمد تقی مسعودیه، پایه‌گذار موسیقی اتنوموزیکولوژی در ایران

احمد پژمان و نئورمانتیسم در موسیقی ایران