نسخه قابل چاپ

کیانوش فرید- جعفر پِتگر، از جمله دیگر نقاشانی است که همچون علی اکبر صنعتی نماینده و وارث مکتب کمال‌الملک در نقاشی معاصر ایران به حساب می‌آیند.

این گروه از نقاشان، که کار خود را «طبیعی‌سازی» می‌خواندند، از نظر شیوه کار، رنگ‌پردازی و ترکیب‌بندی تحت تأثیر نقاشی کلاسیک غربی هستند و از نظر مضمونی، عمدتاً با رویکردی واقع‌گرایانه که ‌گاه با رگه‌ای از مردم‌نگاری همراه است، از زندگی روزمره اطراف خود الهام می‌گیرند، یا پرتره نامداران را موضوع کارشان قرار می‌دهند و یا به منظره و طبیعت بی‌جان در‌‌ همان اسلوب کلاسیک می‌پردازند.

پتگر در سال ۱۲۹۹ در تبریز به دنیا آمد. بعد از دوران ابتدایی، به همراه برادرش علی اصغر پتگر وارد هنرستان صنایع مستظرفه تبریز شد و به شاگردی نزد میر مصور، نقاش سر‌شناس آن زمان در آذربایجان پرداخت.

در سال ۱۳۱۲ او و برادرش وارد هنرستان صنایع مستظرفه تهران شدند که رییسش ابوالحسن خان صدیقی و دیگر استادانش، از شاگردان کمال‌الملک بودند.

او پس از گرفتن لیسانس، مدتی نیز در فاصله سال‌های ۱۳۲۱ تا ۱۳۲۲ به طور مستمع آزاد در کلاس‌های مادام آشوب در دانشکده هنرهای زیبای تهران شرکت می‌کرد.

جعفر به همراه برادرش علی اصغر، در سال ۱۳۱۹ اولین آموزشگاه خصوصی نقاشی را در خیابان نادری تهران و در نزدیکی کافه نادری، یکی از پاتوق‌های روشنفکری آن زمان تأسیس کردند. شماری از نویسندگان عصر از جمله صادق هدایت، بزرگ علوی، جلال آل‌ احمد و شهریار به آتلیه پتگر می‌رفتند و برخی نیز همچون فروغ فرخزاد، سهراب سپهری و هانیبال الخاص مدتی نزد وی نقاشی آموختند.
مضمون نقاشی‌های رنگ و روغن و آبرنگ جعفر پتگر، در آغاز بیشتر مناظر و چشم‌انداز‌ها و طبیعت بی‌جان است، سپس او به تصویر کردن مردمان روزگار و اطراف خود و مسایلی چون فقر می‌پردازد و تابلوهایی نظیر رفوگر، پیرمرد مرغ‌فروش، قالی‌فروشان دوره گرد و... را خلق می‌کند. در ادامه مضامین و مفاهیمی عرفانی و صوفیانه نیز به کارش راه پیدا می‌کنند که در تابلوهایی چون علی و انگشتر و گدا، مکتب قرآن، الاشراق و از اینجا تا ابدیت بازتاب یافته‌اند.

متناسب با این تحول مضمونی و روی آوردن به مضامینی مذهبی از دهه ۴۰ خورشیدی به این‌سو، پتگر از شگردهای نقاشی مینیاتور در برخی از کارهای متأخرش بهره می‌گیرد و نقوش هندسی، خط و نوشته، از شعر گرفته تا آیات قرآن بیشتر به نقاشی‌هایش راه می‌یابند.

پتگر از مخالفان سرسخت مدرنیسم بود و پیروی کردن از هنر غرب را نشانه ساده‌لوحی و بی‌هنری می‌دانست. او تقریباً از نیمه کار، کوشید با وارد کردن عناصری از نقاشی تزیینی ایرانی به شیوه کلاسیک غربی خود، نقاشی طبیعت‌گرای غربی را با هنری در هم آمیزد که هم در ذات خود از «طبیعی‌سازی» گریخته و هم در شیوه بیان، در تضاد با بعد و پرسپکتیوی است که مایه و مبنای نقاشی غرب به حساب می‌آید.

شماری از آثار جعفر پتگر در موزه هنرهای معاصر تهران و برخی نیز در مجموعه‌های شخصی نگهداری می‌شوند. او دو کتاب نیز با نام‌های «مرزهای هنر و انسان» و «هنر و ابدیت» تدوین کرده است.
جعفر پتگر، در سال ۱۳۸۴ در تهران درگذشت.

در همین زمینه:

پیشگامان نقاشی معاصر ایران از کیانوش فرید

ویدئو: پاره‌ای از آثار جعفر پتگر