نسخه قابل چاپ

بیژن روحانی - متروی اصفهان باز هم برای چندمین بار در سال‌های اخیر خبرساز شده است. اما این‌بار مسأله عبور آن از زیر سی و سه پل یا محور چهارباغ نیست که آن را بر سر زبان‌ها انداخته، بلکه بحث بر سر امکان عبور مترو از زیر میدان نقش جهان اصفهان تمام نگاه‌ها را دوباره متوجه آن کرده است.

در این میان بازار شایعات نیز داغ شده است. اکنون در کمال حیرت تعدادی از خبرگزاری‌ها خبر حذف قطعی میدان نقش جهان اصفهان را از فهرست میراث جهانی سازمان یونسکو مخابره کرده‌ و برخی نمایندگان مجلس شورای اسلامی نیز در این مورد موضع‌گیری کرده‌ و خواهان رسیدگی به آن شده‌‌اند.

اما حقیقت آن است که هنوز در این مورد هیچ تصمیم رسمی از سوی سازمان یونسکو گرفته نشده است.

تنها مرجعی که می‌تواند نسبت به ثبت یک اثر در فهرست میراث جهانی و یا حذف آن از این فهرست اقدام کند، «کمیته میراث جهانی» سازمان یونسکو است. این کمیته تنها سالی یک‌بار نشست بین‌المللی خود را در یکی از شهرهای جهان برگزار می‌کند و در آن نشست با حضور نمایندگان کشورها به بررسی پرونده‌های جدید و همچنین وضعیت آثار ثبت شده قبلی می‌پردازد. نشست امسال این کمیته از روز بیست و چهارم ماه ژوئن تا ششم ماه جولای برابر با چهارم تا شانزدهم تیرماه در شهر سن پترزبورگ در کشور روسیه برگزار می‌شود. بنابراین هنوز نشستی برگزار نشده است که در آن نسبت به ثبت یا خروج اثری، از جمله میدان نقش جهان اصفهان، تصمیم‌گیری شود.
 

اما مبنای اصلی این خبر در حقیقت مصاحبه مسعود علویان صدر، معاون سازمان میراث فرهنگی، با خبرگزاری ایسنا در ایران و اعلام هشدار در این زمینه بوده است. در این مصاحبه معاون میراث فرهنگی گفته است اگر خط مترو از زیر میدان نقش جهان اصفهان عبور کند، آن‌گاه خطر خروج میدان نقش جهان جدی خواهد بود. بر اساس گفته‌های علویان صدر، طبق صحبت‌های انجام شده قرار بوده است مسیر عبور قطار شهری در محور شرقی غربی اصفهان تغییر کند، ولی اکنون مسئولان مربوطه بر اجرای همین مسیر تأکید دارند.

سازمان میراث فرهنگی، کارشناسان مستقل و نهادهای مردمی تاکنون به شکل‌های مختلف نگرانی خود را از عبور مترو از زیر آثار تاریخی اصفهان بیان کرده و خواستار تغییر مسیر آن و یا انجام مطالعات کافی برای اطمینان یافتن از بی‌خطر بودن این پروژه شده‌اند. این در حالی است که تاکنون اطلاع رسانی درستی از این‌که عبور مترو از زیر میدان نقش جهان چه تأثیری بر آثار تاریخی آن خواهد گذاشت منتشر نشده است و پرسش‌ها و ابهام‌های زیادی در این خصوص وجود دارد.

برخی کارشناسان میراث فرهنگی معتقدند عبور مترو و لرزش‌های پی در پی آن می‌تواند باعث سست شدن بنیان ساختمان‌های تاریخی شود. همچنین با توجه به آن که بخشی از بافت تاریخی و قدیمی اصفهان در این مسیر قرار دارد و تاکنون کاوش نشده است، باستان‌شناسان می‌گویند عبور خط مترو از این منطقه می‌تواند امکان مطالعه در مورد آن را از میان ببرد.

پس از سخنان معاون میراث فرهنگی، عباس حاج رسولی‌ها، رییس شورای شهر اصفهان، اعلام کرد مصوبه‌ شورای شهر برای عبور مترو از زیر میدان نقش جهان در پنج سال آینده اجرا می‌شود. او همچنین تأکید کرده است در آن زمان نیز نظر سازمان یونسکو و سازمان میراث فرهنگی ایران کسب خواهد شد و اگر آن‌ها مخالف باشند، مترو از زیر میدان عبور نخواهد کرد. با این حال مسئولان میراث فرهنگی بارها و بارها مخالفت خود را با عبور مترو از زیر منطقه تاریخی نقش جهان و چهارباغ اعلام کرده‌‌اند.

سخنان رییس شورای شهر اصفهان مبنی بر قبول نظرات میراث فرهنگی در حالی است که قبلاً نیز قرار بود مترو از زیر محور چهارباغ اصفهان عبور نکند، اما در کمال تعجب و حیرت کارشناسان میراث فرهنگی بخشی از این پروژه به محور چهارباغ نیز وارد شد. همچنین انحراف دستگاه حفار مترو در نزدیکی سی و سه پل در سال ۱۳۸۸ بحث‌ها و نگرانی‌های فراوانی را در خصوص احتمال آسیب دیدن این سازه تاریخی بر اثر برخورد با دستگاه برانگیخت.

میدان نقش جهان اصفهان که دارای آثار معماری دوران صفوی است در سال ۱۳۵۸ در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید. در ابتدای دهه ۸۰ خورشیدی، سازمان یونسکو به دلیل احداث یک برج مدرن و مرتفع به نام «برج جهان‌نما» در حریم میدان نقش جهان به ایران اخطار داده و خواستار تعدیل ارتفاع آن شده بود. بعد از چند سال کشمکش میان سازمان میراث فرهنگی و مسئولان شهری در اصفهان، سرانجام بخش‌هایی از این برج تخریب شد تا میدان نقش جهان در «فهرست میراث در خطر» قرار نگیرد.

در همین زمینه:

انحراف دستگاه حفار مترو در نزدیکی سی و سه پل
شورای شهر: مترو وارد چهارباغ می‌شود
میدان‌های اصفهان و مدیریت شهری
مترو در مواجهه با شهرهای تاریخی