نسخه قابل چاپ

بیژن روحانی - در‌ حالی که همچنان آماده‌سازی بخش‌های مختلف موزه ملی عراق در بغداد ادامه دارد، با انجام پروژه‌ای جدید توسط شرکت گوگل تالارهای اصلی این موزه به طور سه‌بُعدی از طریق اینترنت قابل مشاهده شده است.

به این ترتیب موزه بغداد که پس از غارت بزرگ در زمان حمله آمریکا به عراق برای چندین سال بسته بود، اکنون درهای خود را هم به صورت واقعی و هم به صورت مجازی به روی دنیا می‌گشاید.

این طرح بخشی از پروژه بزرگ شرکت گوگل به نام «گوگل خیابان» یا Google Street است که به کاربران اینترنت اجازه می‌دهد به نمای خیابان‌های شهرهای مختلف جهان دسترسی داشته باشند و در آن‌ها به طور مجازی حرکت کنند. این کار با عکس‌برداری و پیاده کردن‌ عکس‌ها روی نقشه‌های ماهواره‌ای امکان‌پذیر می‌شود.

اما این‌بار گوگل به سراغ موزه ملی عراق رفته است و به تالارهای مختلف این موزه سرک کشیده است. اکنون امکان دیدن سنگ‌نگاره‌های سومری و آشوری و قفسه‌هایی که دارای مجسمه‌های گلین و اشیاء سفالین هستند برای علاقه‌مندان از سراسر جهان فراهم شده است. کاربران می‌توانند همانند یک بازدیدکننده واقعی در تالارهای موزه حرکت کنند و به اشیاء مختلف تا حد امکان نزدیک شوند.

عکاسی گوگل از داخل موزه

آغاز این برنامه جدید هنگامی بود که در سال ۲۰۰۹ اعضای شرکت گوگل برای نخستین بار از موزه در بغداد بازدید کردند. این زمانی بود که موزه بغداد توانسته بود بخشی از اشیاء به غارت‌رفته خود را باز پس بگیرد. به گفته‌ی مقامات شرکت گوگل، از آن‌جا که موزه بغداد دارای برخی از یگانه‌ترین آثار تمدن و فرهنگ انسانی است، این شرکت تصمیم گرفت با همکاری میراث فرهنگی عراق دسترسی به آن را از طریق اینترنت برای تمام مردم جهان فراهم کند. این همچنین نخستین تجربه گوگل در ثبت و دیجیتال کردن یک مجموعه در فضای بسته بوده است. پروژه‌های پیشین گوگل عمدتاً به خیابان‌ها و یا فضاهای باز و عمومی مربوط است. از این رو مدیران این پروژه در ابتدا اطمینان چندانی از رضایت‌بخش بودن نتایج آن نداشتند.

پیش از این گوگل و سازمان جهانی یونسکو در طرحی مشترک دسترسی مجازی به تعدادی از محوطه‌های میراث جهانی در سرتاسر دنیا را فراهم کرده بودند. در پروژه مشترک گوگل و یونسکو نیز کاربران قادر هستند از زوایای مختلف از آثار و محوطه‌هایی که در فهرست میراث جهانی سازمان یونسکو ثبت شده‌اند بازدید کنند. تاکنون حدود ۲۲ محوطه در این پروژه قرار گرفته‌اند. مدیرکل یونسکو، هدف این پروژه را دسترسی عمومی به میراث جهانی، افزایش آگاهی و تشویق به حفاظت بهتر از این محوطه‌ها اعلام کرده است.

در طرحی دیگر به نام «پروژه‌ی هنری گوگل»، امکان بازدید از بخشی از ۱۹موزه بزرگ جهان فراهم شده است و کاربران اینترنت می‌توانند ضمن گردش در بخشی از این موزه‌ها، آثار هنری که عمدتاً شامل تابلوهای نقاشی است را با وضوح بسیار بالایی تماشا کنند.

آماده کردن بخش‌های مختلف موزه بغداد

با این حال و علیرغم تجربه‌های فوق، به گفته‌ی مدیران گوگل، انجام این طرح در موزه ملی عراق با دشواری‌های ویژه‌ای رو‌به‌رو بوده است. از جمله آنکه به دلایل امنیتی هر بار بازدید و کار در موزه تنها محدود به چهار ساعت کار پیوسته می‌شده است. برای عکاسی کردن در این موزه بزرگ، دوربین ویژه‌ای که قابلیت عکس‌برداری در زوایای مختلف را دارد روی یک چهارچرخه کوچک نصب و در تمام راهرو‌ها و گالری‌های موزه حرکت داده شد. همچنین با استفاده از تجهیزاتی که قدرت تصویربرداری با وضوح بسیار بالا را در ۳۶۰ درجه فراهم می‌کردند، تعداد زیادی از اشیاء و سنگ‌نگاره‌های مهم موزه تصویربرداری شدند. اکنون تصاویر این اشیاء به‌طور جداگانه در صفحه‌ای روی وب‌سایت موزه بغداد قابل مشاهده هستند و امکان دیدن آن‌ها در یک زاویه‌ی ۳۶۰ درجه‌ای نیز وجود دارد. یک الهه‌ی مادر پیش از تاریخ، مجسمه‌ای از تمدن آشوری، تعدادی گل‌نوشته که نخستین نمونه‌های نگارش را به نمایش می‌گذارند و همچنین اشیاء سفالین و سنگی جزو آثار تصویربرداری شده با وضوح بالا هستند.

موزه ملی عراق یکی از موزه‌های مهم باستان‌شناسی در جهان و دربرگیرنده اشیاء و آثاری از منطقه باستانی میان‌رودان است. این موزه همچنین برخی از نخستین شواهد فرهنگی و تمدنی انسان را به نمایش می‌گذارد و دارای ابزارهای بسیار کهنی است که سیر تحول و تکامل کشاورزی، نگارش، هنر و فن‌آوری انسان را در یک‌باره زمانی ۹ هزار ساله نشان می‌دهد.

در جریان حمله‌ نیروهای آمریکایی به عراق، موزه بغداد شاهد یکی از تلخ‌ترین فجایع فرهنگی بود و هزاران اثر باستانی این موزه غارت شدند. کوتاهی جدی نیروهای آمریکایی در حفاظت از موزه برخلاف معاهدات جهانی حفاظت از آثار تاریخی به هنگام جنگ، مسبب اصلی این فاجعه فرهنگی بوده است. مطابق گزارش‌ها، موزه حدود چهار روز مورد دستبرد و غارت گسترده قرار گرفت، بدون آن‌که نیروهای ارتش آمریکا که شهر را در تصرف خود داشتند برای جلوگیری از آن کاری انجام دهند. این نیرو‌ها تنها یک هفته بعد از وقوع غارت بزرگ برای تحقیقات وارد موزه شدند. تحقیقات مستقل نشان داده فاجعه نابخشودنی غارت موزه بغداد، حاصل بی‌کفایتی و بی‌توجهی پنتاگون در به کار بستن توصیه‌های حفاظتی قبل از آغاز عملیات جنگی بوده است. حدود پانزده هزار شیء منحصر به فرد از این موزه دزدیده شد ولی با تلاش‌های جهانی بخشی از آن‌ها در نقاط مختلف جهان پیدا شدند و به موزه بازگشتند. با این‌حال بخشی از این مجموعه بی‌نظیر برای همیشه از میان رفته است.

در همین زمینه:

پنج سال پس از غارت بزرگ
بازگشایی موزه بغداد؛ بیم‌ها و امیدها
همکاری گوگل و یونسکو در میراث جهانی
موزه ملی عراق در نمای گوگل
وب‌سایت موزه ملی بغداد