نسخه قابل چاپ

مریم محمدی - در هفته‏های اخیر، بیشتر رسانه‏های داخل کشور، به‏ویژه رسانه‏های حامی دولت، اخبار و شاید تبلیغات وسیعی را حول دو مسئله انتشار می‏دهند: قانون هدفمند کردن یارانه‏ها که منجر به قطع حمایت‏های دولتی از برخی کالاهای اساسی و افزایش قیمت آنها در کشور شد و دیگر، مسئله‏ی راهپیمایی نهم دی‌ماه سال گذشته که در اعتراض به جنبش سبز صورت گرفته است.

روز گذشته، هشتم دی‌ماه نیز آیت‏الله خامنه‏ای در دیدار با جمعی از مردم، به این راهپیمایی اشاره کرد و ضمن تجلیل از آن، گفت: «بزرگ‏ترین گناه فتنه‏گران امیدوار کردن دشمن بوده است.»

در طی روزهای اخیر، انتظار می‏رفت که راهپیمایی نهم دی سال گذشته، امسال نیز برگزار شود ولی امروز همزمان با سالگرد این رویداد اعلام شد که هیچ راهپیمایی‌ای برگزار نخواهد شد.
 

در مورد مجموعه‏ مسائل مربوط به این راهپیمایی و برخورد مسئولان حکومتی با آن و عدم برگزاری آن، گفت‏وگویی با محمدجواد اکبرین، دین‏پژوه و تحلیل‏گر سیاسی انجام داده‌ام.

علت اهمیتی که جمهوری اسلامی به راهپیمایی‏ها و حضور مردم در خیابان‏ها می‏دهد، چیست؟

حکومت‏ها برای سنجش مقبولیت و محبوبیت خودشان نزد مردم در دوران جدید، راهی بهتر و مناسب‏تر از صندوق‏های رأی ندارند. انتخاباتی آزاد، رقابتی و سالم وقتی برگزار می‏شود در نتیجه‏ی آن دو اتفاق می‏افتد: یکی این‏که میزان وجاهت و محبوبیت سیاست‏های حاکم بر کشور، از نتایج آرا فهمیده می‏شود و دوم‏ این‏که کسانی برآمده از خواست و رأی مردم بر قدرت می‏نشینند و با ادواری کردن قدرت، جلوی استبداد و خودکامگی یک حزب یا یک جریان حاکم را می‏گیرد.

اگر حکومت به هر دلیلی، نخواهد تن به مکانیسم انتخابات بدهد، قاعدتاً باید راهکار جایگزینی پیدا کند. بسیاری از مستبدین در تاریخ، حضور خیابانی را جایگزین انتخابات کرده‏اند.

جمهوری اسلامی هم از وقتی که نتوانست انتخابات آزاد برقرار کند، تصمیم گرفت به راهپیمایی‏ها، بهایی فوق‏‏العاده بدهد. چون انتخابات آزاد مساوی با سقوط ارکان مستمر حاضر در قدرت طی سال‏های گذشته بود.

راهپیمایی‏های نظیر این، با همین جمعیت یا با همین تبلیغات، به هرشکلی که بگوییم، همیشه برگزار شده است. این که این راهپیمایی نقطه‏ی عطف و در مقابل جنبش سبز خوانده می‌شود آیا خصوصیتی را بیان می‏کند یا فقط برخورد تبلیغاتی است؟

من با جمهوری اسلامی کاملاً مشترکم که راهپیمایی نهم دی، نقطه‏ی عطفی پس از انتخابات ریاست جمهوری گذشته و آغاز جنبش سبز بود. منتها در تحلیل این نقطه‏ی عطف، با جمهوری اسلامی اختلاف دارم.

جمهوری اسلامی می‏گوید: نقطه‏ی عطف بود، چون مردم به خیابان آمدند تا در مقابل جنبش سبز بایستند و بگویند که ما حکومت حاضر در جمهوری اسلامی و روش‏های او را می‌پذیریم. اما من معتقدم نقطه‏ی عطف بود، چون جمهوری اسلامی که جنبش سبز و اعتراض خیابانی مردم تبدیل به کابوس‏ آن شده بود، نیاز به جمعیتی داشت که لااقل بارها با تکرار و تلقین آن، توهم رهایی از جنبش را تبدیل به یک سایه‏ی آرامش برای خودش کند.

علت این‏که بعد از یک سال و نیم فاصله با جنبش سبز و گذشت یک سال از راهپیمایی نهم دی که راهپیمایی‏ چندان فوق‏العاده‏ای هم نبود، رسانه‏های جمهوری اسلامی دائماً دارند حرف از راهپیمایی نهم دی‌ماه می‏زنند، این است که هنوز از کابوس جنبش سبز رهایی پیدا نکرده‏اند و از قضا، مرتب آن را تکرار می‏کنند تا به آن تلقین دامن بزنند و سایه‏ی آرامش وهمی‏شان را گسترده‏تر بکنند.

ولی با وجود این همه تاکیدی که به قول حکومت بر مرگ «فتنه‌ی سبز» می شود، آیا این فضاها نشان از آن دارد که آنها هنوز نگران جنبش سبز هستند یا این‏ تبلیغات مرسوم حکومتی است؟

بی‏تردید، ادامه‏ی تبلیغات مرسوم حکومتی نیست. بعد از ماجرای انتخابات گذشته، راهپیمایی نهم دی، مقداری از جمعیت را برای آنها فراهم آورد که به‏چشم دوربین بیاید تا بتوانند از طریق تکرار آن صحنه‏ها که تصاویر رهبری بیش از تعداد مردم بود، به مردم بباورانند که جمعیت عظیمی که در انتخابات، نارضایتی خود را به حکومت اعلام کرد، اهمیتی ندارد، بیش از یک‏صد کشته‏ی روزهای اعتراض انتخاباتی اهمیتی ندارند، چهارهزار زندانی به گواهی سخنگوی قوه‏ی قضاییه، اهمیتی ندارند. همین جمعیت راهپیمایان که به تأیید قدرت آمده‏اند، اینها هستند که تعیین کننده‏اند.

پرسش دیگری که وجود دارد، این است که با توجه به تبلیغات وسیعی که در مورد این راهپیمایی در روزهای اخیر وجود داشته، انتظار می‏رفت که سالگرد این روز، مجدداً برگزار شود. به‏طوری‏که امروز به گزارش فارس، قائم‏مقام شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی نشست خبری داشت و مجبور شد به این سئوال پاسخ بدهد که چرا فردا این راهپیمایی برگزار نمی‏شود. پاسخی که ایشان داشتند، این بود که «شرایط فعلی اقتضا نمی‏کند که راهپیمایی داشته باشیم» و البته وعده داده بودند که با توجه به این‏که یک ماه دیگر، سالگرد ۲۲ بهمن است، «مردم بغض و کینه‏ی خود را در آن روز خالی خواهند کرد». آیا واقعاً مسئله همین است؟

واقعیت این است که راهپیمایی نهم دی، حاصل مهندسی تمام عیار دولت برای به‏خیابان آوردن مردم بود. از تمام کشور، تمام پایگاه‏های بسیج و تمام امکانات دولت بسیج شد تا به هر نحوی که شده، با تعطیلی ادارات، تعطیلی مدارس، تعطیلی مؤسسات و با تشویق‏ها، تهدیدها و تطمیع‏ها، مردم را به‏ خیابان بکشند. چنین انرژی عظیمی را آنها باید حدود یک ماه دیگر در ۲۲ بهمن هم دوباره به‏کار بگیرند تا مردم را به خیابان بکشانند. این کار بسیار دشواری است که در فاصله‏ی یک ماه، دوبار، آن قدرت به کار گرفته شود برای بسیج کردن مردم.

دوران این‏که به تعبیر آقای خامنه‏ای، ده‏ها میلیون نفر در حمایت از جمهوری اسلامی، به خیابان‏ها بیایند، گذشته است.

به‏هرحال، جمهوری اسلامی سال گذشته هم این کار را کرد. هم نهم دی و هم راهپیمایی ۲۲ بهمن را سامان داد. آیا شرایط فعلی، نگرانی‏های ویژه‏ای را ایجاب نمی‏کند؟ منظورم به‏طور مشخص، قانون یارانه‏هاست. از سویی گفته می‏شود که این قانون در بین مردم نارضایتی‏های زیادی را ایجاد کرده و از سوی دیگر حکومت تبلیغات زیادی بر اساس مفید بودن این قانون انجام می‏دهد. آیا نگرانی از بابت نارضایتی مردم، حتی حامیان جمهوری اسلامی، باعث نشده که حکومت فکر کند الان قدرت بسیج را ندارد؟

علت این است که قدرت بسیج‏ جمهوری اسلامی کاهش پیدا کرده و آنها باید تمام توان‏شان را بگذارند برای این‏که راهپیمایی ۲۲ بهمن را که راهپیمایی‏ای به قول خودشان تاریخی است باشکوه برگزار کنند. الان نمی‏توانند این توان را محاسبه‏نشده به‏کار بگیرند. دو عامل به‏هم پیوسته است.

عامل اول، روندی است که از ۲۲ خرداد سال گذشته شروع شده است. یعنی روند سقوطی محبوبیت و وجاهتی که از نظام جمهوری اسلامی باقی مانده بود. در طول ۳۰ سال، هر انتقادی به این نظام وارد بود، در ۲۲ خرداد به اوج خود رسید.

به‏خاطر این‏که بعد از انتخابات گذشته، وقتی نظام، نه دیگر پنهانی، بلکه آشکار و بی‏محابا، به کشتار و زندانی کردن معترضان روی آورد، تقریباً می‏شود گفت که همه‏ی نیروهای معترض علیه خود را، اعم از داخل و خارج نظام، همه را متحد کرد و از آن زمان، سیر سقوطی وجاهت‏اش شروع شد و این سقوط با شیب تندی ادامه دارد.

عامل پیوسته‏ی دوم به عامل اول، این است که سیاست‏های اقتصادی دولت نتوانسته مردم را قانع کند. دولت نتوانسته است در سیاست هدفمند کردن یارانه‏ها، سیاست خارجی آن و نوع ارتباط با همسایگان ایران در منطقه‏ی خاورمیانه، نوع ارتباط با سیاست‏های بین‏المللی در خصوص انرژی هسته‏ای و تحریم‏های پیوسته، مردم را قانع کند. به همین دلیل درصد ریسک‏پذیری حضور همین مقدار جمعیت هوادارشان هم بالا رفته است و باید بسیار با احتیاط عمل کنند.