نسخه قابل چاپ

به گفته فعالان حقوق بشر، حمله مرگبار ارتش و نیروهای امنیتی سوریه علیه تظاهرکنندگان در شهر حما در روز یکشنبه ۳۱ ژوییه، بین ۸۰ تا ۱۵۰ کشته برجای گذاشته است.

ارتش سوریه با تانک و دیگر تسلیحات سنگین، ابتدا شهر حما را محاصره کرد و سپس به داخل شهر و تظاهرکنندگان یورش برد و ده‏ها کشته بر جای گذاشت.

تا به امروز واکنش‏های جهانی نسبت به حمله ارتش سوریه به تظاهرکنندگان بسیار گسترده بوده است.
ویلیام هگ، وزیر امور خارجه انگلستان گفته از گزارش‏های مبنی بر حمله نیروهای امنیتی سوریه به شهر حما، شوکه شده و افزوده است: «اگر بشار اسد فکر می‏کند سرکوب مردم به بحران‏های کنونی پایان می‏دهد، در اشتباه است.»

بارک اوباما، رئیس جمهور آمریکا از خشونت رژیم بشار اسد علیه مردم، ابراز انزجار کرده و وعده داده است که فشار بر دولت او را افزایش خواهد داد.

دبیر کل سازمان ملل، اتحادیه اروپا و سازمان‏های دیگر، اقدام‏های خشونت‏آمیز و مرگبار دولت بشار اسد را محکوم کرده‏اند.

در گفت‌وگو با رضا تقی‏زاده، استاد دانشگاه گلاسکو و تحلیل‏گر سیاسی، درباره رویدادهای روز یکشنبه سوریه پرسیده‌ام که واکنش‏های بسیاری را برانگیخته است.

رضا تقی‏زاده: این واکنش‏ها بیشتر در غرب دیده و شنیده شده است. کشورهای جهان سوم یا کشورهای خارج از بلوک غرب و غیر عضو ناتو یا در پیوند با مسائل سوریه برخوردی خنثی‏ در پیش گرفته‏اند یا نسبت به این رویدادها بی‏تفاوتی نشان داده‌اند؛ ازجمله برزیل، هند، روسیه و چین که حتی به‌طور رسمی اعلام کرده‏اند در مقابل هر قطعنامه‏ای علیه سوریه یا حکومت کنونی دمشق خواهند ایستاد.

سوابق مداخله ناتو در لیبی، شاید این کشورها را بیشتر تشویق کند که برای حفظ وضع موجود، وزن بیشتری در روابط بین‏الملل از خودشان نشان بدهند. درحال حاضر می‏بینیم که تأثیرگذاری آن‏ها موجب مقداری کندی در داشتن واکنش هماهنگ جهانی برای محکوم کردن سوریه شده است؛ ولی حتی بدون فشارهای خارجی هم، ادامه وضع موجود در درازمدت، برای حکومت سوریه به‏نظر امکان‏پذیر نمی‏رسد. اگر آن‏طور که کشورهای برزیل، چین و هند وعده داده‏اند، گروهی را برای آشنا شدن با مسائل سوریه، به این کشور اعزام کنند، شاید این گام اول برای نزدیک‏تر کردن جامعه جهانی و اعمال فشارها از خارج باشد.
با این وجود، ایستادگی مردم سوریه ادامه پیدا خواهد کرد و به نظر نمی‏رسد حکومت سوریه یک راه حل سیاسی یا حتی نظامی، برای ساکت کردن مردم در اختیار داشته باشد.

سازمان‏های بین‏المللی اعلام کرده‏اند که از آغاز ناآرامی‏ها در سوریه، بیش از سه هزار نفر کشته و شمار بسیاری ناپدید شده‏اند. فکر می‏کنید راه برگشتی برای رژیم بشار اسد وجود دارد؟

در سال ۱۹۸۲، پدر آقای بشار اسد، یعنی حافظ اسد، در همین شهر حما که دیروز نزدیک به ۱۶۰ کشته داد، با مردم برخوردی مشابه رویداد اخیر داشت و با استفاده از نیروی نظامی، ده‏ها هزار نفر را از میان برد. امروز می‏بینیم نزدیک به ۳۰ سال بعد از آن رویداد، مردم حما قوی‏ترین ایستادگی را در مقابل رژیم پسر او، از خودشان نشان می‏دهند.

به‏نظر نمی‏رسد راه حلی برای این کار وجود داشته باشد. همه ایستادگی‏های مردمی برای هدف‏هایی شبیه هدف‏های مردم سوریه، در نهایت به نتیجه می‏رسد.

مشکل کنونی سوریه، شاید رخنه نکردن کامل این ایستادگی به شهر دمشق است. شاید مردم دمشق، تا به حال با دودستگی خود، به کندتر شدن این روند، تاحدودی کمک‏ کرده‏اند، ولی انتظار می‏رود به‌تدریج، همان‏طور که در حاشیه‏های شهر دمشق و گاهی در داخل شهر ناآرامی‏هایی دیده شده است، این بحران با افزایش تلفات در شهرهای شمالی و غربی، بیشتر شود و رخنه و دودسته‌گی در صفوف ارتش هم نفوذ کند.

برای برخورد با نارضایتی مردم، استفاده از تانک ارتش ملی یک کشور، وسیله‏ای نامناسب است و کارآمد نخواهد بود. به تدریج نیروهای نظامی در داخل شهرها احساس خستگی و فرسایش خواهند کرد.

بین سنی‏ها، کشتن سنی به دست سربازان سنی و توسط تانک‏ها و وسایل و ابزارهای زرهی در درازمدت امکان‏پذیر نیست. بی‏تردید گروه علوی و شیعیان منسوب به حکومت فعلی، به‌تدریج، هم در شهرها و هم در صفوف نظامیان، در مقابل این دوگانگی قرار خواهند گرفت.

بشار اسد در شصت و ششمین سالروز تأسیس ارتش این کشور، اعلام کرد: «سوریه با تمام توان در برابر توطئه‏های خارجی خواهد ایستاد.» به نظر شما، آیا مردم سوریه تحت تأثیر توطئه‏های خارجی هستند که تاکنون به مقاومت خود ادامه داده‏اند و کشته‏های آن‏ها از مرز سه‏هزار نفر گذشته است؟

مردم سوریه از رفتاری که جامعه جهانی با آن‏ها داشته ناراضی و عصبانی هستند! کشورهای خارجی نه تنها به مردم سوریه کمک نکرده‌اند که با سکوت نسبی، حتی در کنار حکومت اسد و وضع موجود در آن کشور ایستاده‏اند.

حال بعضی از کشورها مانند روسیه، چین، هند و برزیل، به‏طور مستقیم از وضع موجود حاکمیت در سوریه حمایت کرده‏اند. برخی دیگر نیز در واقع با عدم مداخله یا اعلام عدم توانایی، از سوریه به نوعی حمایت کرده‏اند. مانند بیانیه‏ای که امروز وزیر خارجه بریتانیا صادر کرد و مداخله نظامی در سوریه را دور از ذهن و خارج از قدرت ناتو، سازمان ملل و کشور خودش خواند.

بنابراین نه تنها زدن اتهام به کشورهای خارجی برای کمک به وضع بحرانی سوریه، حرف خنده‏داری است، بلکه عکس آن بیشتر صادق است. یعنی جامعه جهانی تا به‏حال بیشتر از وضع موجود حمایت کرده و فشار لازم را به سوریه وارد نکرده است.

بنابراین بهانه دولت سوریه، حداقل در داخل آن کشور، چیز بی‏رنگی است. تنها جایی که خارج از سوریه، می‏توان شاهد چیزی شبیه این برخورد بود، جمهوری اسلامی ایران و تا حدودی مناطق شیعه‏نشین لبنان است.

در پیوند با اشاره شما به جمهوری اسلامی و لبنان، می‏بینیم که جمهوری اسلامی و رسانه‏های دولتی که مبارزات مردم یمن و لیبی را پوشش می‏دهند، در مورد سوریه سکوت کرده‏اند. فکر می‏کنید این سکوت به‏خاطر هم‏پیمانی و همکاری با رژیم بشار اسد باشد؟

بی‏تردید! جمهوری اسلامی قوی‏ترین حامی و هم‏پیمانی که در منطقه دارد، رژیم بشار اسد در سوریه است. در صورت سقوط رژیم بشار اسد و علوی‏ها در دمشق، وضعیت منطقه‏ای جمهوری اسلامی هم دچار تغییرات اساسی خواهد شد. این شاید یکی از نکاتی است که حالا اسراییل به عنوان نکته مثبت به آن فکر می‏کند و کمتر به حفظ وضع موجود در سوریه علاقه‏مند است.

برخورد جمهوری اسلامی با اوضاع سوریه، درست در نقطه تقابل نوع برخورد او با بحرین است. اگر ایران امکانش را داشت، مداخله حضوری در سوریه را نسبت به اندازه‏های موجود افزایش می‏داد و همان عملی را در سوریه انجام ‏می‏داد که عربستان سعودی را به خاطر انجام آن در بحرین مورد انتقاد شدید قرار داده بود؛ حتی به قیمت تخریب روابط تهران و ریاض.

یعنی در حالی‏که ایران عربستان سعودی را به خاطر مداخله در بحرین محکوم می‏کند، آماده است و تا به‏حال مطابق اظهارات مقامات سیاسی کشورهای مختلف، مداخلات عملی‏‏ در سوریه هم انجام داده است.

رسانه‏های جمهوری اسلامی هم مرتب از پیشرفت گفت‏وگو بین رژیم بشار اسد و مردم و اصلاحاتی که آقای اسد قرار است در آن کشور به مرحله اجرا بگذارد، با دید مثبت صحبت و آن را بزرگ می‏کنند. حال آن‏که در شرایط بحرانی کنونی، آن چیزی که اصلاً قابل تاکید و اجرا نیست، اصلاحاتی است که جمهوری اسلامی مدافع آن است یا آقای بشار اسد آن را بشارت می‏دهد.

حتی در آخرین بیانیه، بشار اسد به جای حمایت از حقوق مردم و یا دادن نوید اصلاحات، به تشکر از کشتار ارتش و اقدام مؤثر آن‏ها برای «خنثی کردن توطئه‏های خارجی» پرداخت و این عمل را تشویق کرد. بنابراین موضع جمهوری اسلامی از این لحاظ هم قابل توجیه نیست.

ولی به‏هرحال، همان‏طور که گفتم، علت حمایت جمهوری اسلامی از حکومت اسد و داشتن رفتار مخالف با آن‏چه در مقابل بحرین پیش گرفته و پیشتر در مقابل لیبی، مصر و تونس در پیش گرفته بود، منافع جمهوری اسلامی و نظام حاکم بر ایران در پیوند با همکاری با دولت اسد و رژیم دمشق است.