نسخه قابل چاپ

مازیار مهدوی‌فر - وقتی آقای «چارلز آزبورن»، کشاورز ۲۹ ساله آمریکایی در یکی از روزهای سال ۱۹۲۷ خوک ۳۵۰ پوندی را از روی زمین بلند کرد تا قبل از تکه تکه کردن، آن را وزن کند، اساساً به این موضوع نمی‌اندیشید که ممکن است ناگهان بیفتد زمین و از هوش برود.

مهم‌تر از آن اصلاً فکر نمی‌کرد وقتی به هوش بیاید با مشکلی مواجه شود که نام او را سال‌ها بعد در کتاب بزرگ رکوردهای گینس به ثبت برساند. اولین سکسکه آقای آزبورن که پس از به هوش آمدن اتفاق افتاد شروع یک کابوس بزرگ ۶۸ ساله بود؛ سکسکه‌ای که در تمام سال‌های زندگی همراهش بود و تنها مدت کوتاهی قبل از مرگش او را تنها گذاشت. اگرچه وضعیت آقای آزبورن کاملاً غیر طبیعی می‌نمود، اما او یک زندگی کاملا طبیعی و طولانی را پشت سر گذاشت. دوبار ازدواج کرد. صاحب هشت فرزند شد و درحالیکه نزدیک به صد سال سن داشت دنیا را ترک گفت.

تقریباً همه ما در طول زندگی تجربه‌ای ناگوار از سکسکه داریم. البته نه به اندازه آقای آزبورن اما برای بسیاری از ما این تجربه در زمان‌ها و مکان‌هایی رخ داده که علی‌رغم مدت کوتاه برایمان ناگوار یا حداقل آزاردهنده بوده است. اما اساساً چرا سکسکه رخ می‌دهد؟

 

خندیدن زیاد، تغییرات ناگهانی دمای بدن و خوردن غذاهای حاوی فلفل یا ادویه‌های تند دیگر هم می‌توانند به عنوان عوامل تحریک‌کننده بروز سکسکه عمل کنند. همچنین در موارد نادر بعضی از بیماری‌ها مانند تومورهای مغزی درگیرکننده ساقه مغز و بعضی از بیماری‌های مزمن مانند نارسایی‌های کلیوی، ضربه به مغز و بعضی از آسیب‌های عصبی هم می‌توانند سبب ایجاد سکسکه شوند.

عضله تنفسی دیافراگم در حد فاصل میان قفسه سینه و شکم واقع شده است. این عضله هنگام عمل دَم به سمت پایین حرکت می کند و هوای حاوی اکسیژن را به درون ریه‌ها می‌فرستد. در هنگام بازدم نیز شل و باعث می‌شود هوای حاوی ذرات زائد یا دی‌اکسید کربن به سمت دهان و بینی برود و از بدن دفع شود. حال اگر به هر دلیلی این عضله دچار تحریک ناگهانی شود عملکردش را به صورت صحیح انجام نمی‌دهد و دچار انقباض‌های غیر ارادی تکرارشونده‌ای می‌شود که به آن سکسکه می‌گوییم. عوامل مختلفی می‌توانند زمینه‌ساز تحریک و بروز سکسکه شوند که به چند نمونه از آن‌ها می‌پردازیم:

- خوردن غذای زیاد به‌خصوص اگر پرچربی باشد، در کنار نوشیدن نوشابه‌های الکلی یا گازدار 

- خوردن غذا با سرعت زیاد که سبب می‌شود مقدار زیادی هوا همراه با غذا بلعیده شود. 

- آلودگی هوا و مصرف سیگار و تنباکو

- استرس و اضطراب

- بعضی از داروها با مکانیسم بازگشت اسید معده به داخل مری سبب ایجاد سکسکه می‌شوند. داروهایی مانند دیازپام، آلپرازولام و لورازپام از این دسته‌اند.

- هرگونه آسیب یا اختلال در عملکرد اعصاب «فرنیک» و «واگ» که اعصاب کنترل‌کننده حرکت دیافراگم هستند.

در کنار این عوامل، خندیدن زیاد، تغییرات ناگهانی دمای بدن و خوردن غذاهای حاوی فلفل یا دیگر ادویه‌های تند هم می‌توانند به عنوان عوامل تحریک‌کننده بروز سکسکه عمل کنند. همچنین در موارد نادر بعضی از بیماری‌ها مانند تومورهای مغزی درگیرکننده ساقه مغز و بعضی از بیماری‌های مزمن مانند نارسایی‌های کلیوی، ضربه به مغز و بعضی از آسیب‌های عصبی هم می‌توانند سبب ایجاد سکسکه شوند که البته در این حالت‌ها درمان، نیازمند مداخله درمانی پزشک است.

یک فرضیه

واقعیت این است که فرضیه‌های مختلفی در مورد سکسکه بیان شده که هیچکدام از آن‌ها هنوز به صورت قطعی اثبات نشده است، اما در این میان یکی از فرضیه‌ها بسیار جالب توجه است.

بر اساس این فرضیه سکسکه حاصل یک سری از سیگنال‌های الکتریکی است که از ناحیه ساقه مغز صادر می‌شوند. مشابه چنین سیگنال‌هایی از مغز رده آبشش‌داران نیز صادر می‌شوند که به واسطه آن جانداران می‌توانند حرکت طبیعی آبشش‌ها را کنترل کنند. بر اساس این نظریه هرگاه مغز انسان با مکانیسمی مشابه اجداد ماقبل تاریخ خود یعنی آبشش‌داران، این سیگنال‌های خاص را به اشتباه صادر کند سکسکه پیش می‌آید.

درمان

درمان‌های خانگی و تجربی مختلف برای سکسکه پیشنهاد می‌شود که حتماً شما هم یک یا چند تا از آن‌ها را امتحان کرده‌اید.

 

سیاری از درمان‌های خانگی مبنای علمی هم دارند. به عنوان نمونه حبس کردن نفس به مدت چند ثانیه و آزاد کردن آن به آرامی یا نفس کشیدن تند داخل یک پاکت کاغذی که باعث می‌شود در فاصله زمانی کوتاهی میزان دی‌اکسید کربن خون بالا رود و سبب قطع شدن سکسکه شود.

جالب اینجاست که بسیاری از درمان‌های خانگی مبنای علمی هم دارند. به عنوان نمونه حبس کردن نفس به مدت چند ثانیه و آزاد کردن آن به آرامی یا نفس کشیدن تند داخل یک پاکت کاغذی که باعث می‌شود در فاصله زمانی کوتاهی میزان دی‌اکسید کربن خون بالا رود و سبب قطع شدن سکسکه شود. روش دیگر نوشیدن یک لیوان آب سرد است که با تحریک عصب واگ یعنی همان عصب محرک دیافراگم می‌تواند سکسکه را کنترل کند.

خوردن یک یا چند قاشق شکر یا عسل هم یکی دیگر از راه‌های پیشنهادی است. بعضی روش‌ها هم کمی عجیب و غریب هستند. مثلاً بعضی‌ها اعتقاد دارند برای توقف سکسکه باید شخص مبتلا را ملزم کنید که پس از هر بار سکسکه، یک سکه یا اسکناس به عنوان جریمه به اطرافیان بپردازد. اگرچه این روش می‌تواند از طریق تغییر جهت افکار فرد مبتلا سبب درمان او شود، اما امتحانش را توصیه نمی‌کنیم. چون حتماً متوجه شدید که برخلاف سایر روش‌ها این یکی امتحانش اصلاً مجانی نیست!

در موارد نادری که سکسکه به هیچکدام از درمان‌های فوق پاسخ ندهد، می‌توان از درمان‌های دارویی و حتی جراحی هم استفاده کرد. درمان جراحی با هدف غیر فعال‌سازی اعصاب فرنیک و واگ یعنی همان اعصاب کنترل کننده حرکت دیافراگم صورت می‌گیرد. اگرچه این روش بسیار به ندرت و به عنوان آخرین راه درمان استفاده می‌شود.