مجتبا یوسفی‌پور- از روز جمعه ۱۰ اوت ۲۰۱۲ نمایش عمومی فیلم «گذشت از خون» ساخته جاشوا مارستن، فیلمساز آمریکایی در سینماهای انگلستان و ایرلند آغاز شده است. در «اکران» این هفته می‌پردازیم به معرفی این فیلم.

«گذشت از خون» که به فارسی «بخشش خون» نیز ترجمه شده است نخستین‌بار سال گذشته در جشنواره فیلم برلین به نمایش درآمد و رقیب فیلم ایرانی «جدایی نادر از سیمین» برای کسب جایزه شیر طلایی بهترین فیلم این جشنواره بود. این فیلم هرچند موفق نشد تا شیر طلایی را از آن خود کند، اما شیر نقره‌ای این جشنواره را در بخش بهترین فیلمنامه به‌دست آورد.

«گذشت از خون» در چندین جشنواره‌ دیگر چون مسکو، ملبورن، تورنتو و شیکاگو به روی پرده رفت و جایزه بهترین فیلمنامه جشنواره شیکاگو را نیز به‌دست آورد. این فیلم همچنین امسال نخست به عنوان نماینده کشور آلبانی برای شرکت در بخش بهترین فیلم خارجی‌زبان به آکادمی علوم و هنرهای سینمایی آمریکا معرفی شد اما به خاطر اعتراض بوجار آلیمانی، فیلمساز آلبانیایی مبنی بر آمریکایی خواندن این فیلم، توسط اعضای آکادمی پذیرفته نشد.

«گذشت از خون» در کشور آلبانی اتفاق می‌افتد و موضوع خون‌بها و انتقام‌گیری در این کشور را دستمایه خود قرار داده است. نیک و رودینا فرزندان نوجوان یک خانواده آلبانیایی هستند که زندگی آرامی را سپری می‌کنند. پدر خانواده از راه پخش کردن نان در بین خانه‌ها امرار معاش می‌کند و هر روز برای رفتن به مقصد، از میان زمین همسایه‌اش راه میان‌بری را طی می‌کند. همسایه که از این موضوع خرسند نیست با او درگیر می‌شود و در این درگیری مرد همسایه توسط پدر و عموی نیک به قتل می‌رسد. عمو دستگیر شده و به زندان می‌افتد و پدر نیز مخفی می‌گردد. بر اساس یک قانون سنتی و قدیمی، اکنون خانواده مقتول این حق را دارند که یک فرد مذکر از خانواده قاتل را به قتل برسانند. این مسئله باعث می‌شود که نیک مجبور به ترک مدرسه و پشت کردن به رؤیا‌هایش شود و رودینا و مادرش که به علت زن بودن از این قانون در امان هستند مسئولیت گرداندن امور روزمره خانه را به عهده بگیرند.

فیلمنامه «گذشت از خون» را جاشوا مارستن و آندامیون موراتای نوشته شده‌اند. موراتای آلبانیایی بیشتر به عنوان فیلمبردار فعالیت داشته و این نخستین‌ فیلمنامه بلندی‌ست که نوشته، اما مارستن فیلم‌هایش را خودش می‌نویسد و این سومین فیلمنامه بلند اوست که به فیلم تبدیل شده. مارستن در ارتباط با چگونگی رفتنش به سوی این موضوع و نوشتن این فیلمنامه می‌گوید: «من درباره این درگیری‌های خونی و موضوع خون‌بها در آلبانی چیزهایی خواندم و ایده‌هایی هم برای یک فیلم به ذهنم رسید. بعد‌ها کشف کردم که در آلبانی چندین فیلم درباره این موضوع ساخته شده است. وقتی آن فیلم‌ها را دیدم متوجه شدم تقریباً همه آن‌ها نگاهی قضاوت‌گرانه درباره این موضوع دارند، از این دست فیلم‌هایی که با بیان اینکه آدم‌ها چه می‌گویند و کی مقصر است و کی نیست سعی می‌کنند درستی و یا نادرستی این موضوع را مورد پرسش قرار دهند. به نوعی این فیلم‌ها نگاه نزدیک‌تری به موضوع داشتند نسبت به آنچه من به آن علاقمند بودم. علاقه من این بود که به جای قرار گرفتن در این موقعیت خون به جای خون، قدمی عقب‌تر بروم و از بیرون به موضوع نگاه کنم و اینکه آیا هنوز چنین چیزی وجود دارد؟ وقتی به آلبانی وارد شدم تقریباً اسکلت اولیه ساختار فیلم برایم شکل گرفته بود. این ساختار بر این استوار بود که چرا باید داستان از زاویه دید یک پسر هفده ساله گفته شود؟ یکی از دلایلش ویژگی این سن بود که مرحله گذار از نوجوانی به بزرگسالی است و مرحله‌ای‌ست که شخصیت اصلی در آن بزرگ می‌شود و تغییر می‌کند. از سوی دیگر این سن می‌توانست مثل مرحله گذار از سنت به مدرنیته باشد. برای هر موضوع و یا داستان و صحنه‌ای در این فیلم من صد‌ها مورد مشابه را از دیگران شنیدم و می‌توانستم از این خرده‌روایت‌ها استفاده کنم. خانواده‌ای را دیدم که چهار پسر داشتند که بزرگترینشان فقط چهارده سال داشت. این خانواده به خاطر یک موضوع مشابه برای ۱۵ سال در خانه‌ خود محبوس شده بودند و هیچکدام از این بچه‌ها به مدرسه نرفته بودند. خانواده دیگری دیدم که چهار فرزند داشتند و پسرشان در آستانه هجده‌سالگی قرار داشت و از پنج‌سالگی از خانه بیرون نرفته بود. مادر این خانواده نگران بود که فرزندش بعد از آنکه هیجده سالش می‌شود، بخواهد خانه را ترک کند و کشته شود. این چیزی بود که من واقعاً به آن علاقه داشتم، این موقعیت چگونه است؟ در این موقعیت چه می‌کنید؟ و چگونه می‌شود این مشکل را حل کرد؟ در این فیلم می‌خواستم همه این تجربه‌ها را به هم بیامیزم.»
 

مارستن که سال‌ها تجربه ساختن سریال‌های تلویزیونی را دارد در سومین فیلم بلندش مثل دو فیلم پیشین سراغ داستانی در کشوری دیگر و به زبانی غیر از انگلیسی رفته است. در دو فیلم قبلی او، یعنی فیلم تحسین‌شده «ماریا سرشار از متانت» محصول سال ۲۰۰۴ میلادی و «نیویورک، دوستت دارم» محصول سال ۲۰۰۸ نیز همانند این فیلم بخش عمده گفت‌وگو‌ها به زبان‌های دیگری چون اسپانیایی و فرانسه بیان می‌شدند. مارستن در ارتباط با دلیل علاقه‌اش برای ساختن فیلم در کشورهای دیگر و پرداختن به فرهنگ‌های متفاوت می‌گوید: «فکر می‌کنم آن چیزی که باعث می‌شود من جذب این داستان‌ها شوم این است که این شانس را پیدا می‌کنم که از آمریکا خارج شده و جا‌ها و چیزهایی را ببینم که هیچ‌چیزی درباره‌شان نمی‌دانم. می‌توانم بپرسم و چیزهای تازه‌ای یاد بگیرم و آنچه را یاد گرفته‌ام، این اطلاعات روزنامه‌نگارانه را در چالشی دوست‌داشتنی به یک فیلم داستانی تبدیل کنم. به این شکل آدم‌ها با دیدن فیلم من احساس می‌کنند برای دو ساعت در کشور دیگری زندگی می‌کنند که پیش‌تر هیچ چیزی درباره آن نمی‌دانستند و به تجربه شناخت از یک فرهنگ دیگر دست پیدا می‌کنند، آن هم تنها با دیدن یک فیلم. به نظرم این خیلی هیجان‌انگیز است.»
 

علاوه بر این، مارستن پائین بودن بودجه تولید و آسان‌تر بودن فراهم آوردن امکان فیلم ساختن در خارج از آمریکا را از مزایای رفتن به سوی داستانی چون داستان «گذشت از خون» بیان می‌کند، در عین حال اشاره می‌کند که یافتن بازیگر و عوامل فنی مناسب از مهم‌ترین چالش‌هایی بوده که او در هنگام ساختن این فیلم با آن روبرو شده است. او برای یافتن بازیگران فیلمش، به‌ویژه بازیگران نوجوان مجبور شده با صد‌ها نابازیگر نوجوان در طول حدود شش ماه مصاحبه کند و البته به گفته او این مصاحبه‌ها باعث شدند تا او بیشتر با فرهنگ غالب بر جامعه آلبانی آشنا شود و بر اساس این شناخت تازه بار‌ها و بار‌ها فیلمنامه را بازنویسی کند.

منتقدان نظرات متفاوتی نسبت به «گذشت از خون» ابراز کرده‌اند. فیل هود، منتقد «گاردین» با دادن چهار ستاره به آن، فیلم و موضوعش را حساس و ترس‌آور توصیف می‌کند. جیمز موترام، منتقد «توتال فیلم» نیز با دادن چهار ستاره به فیلم آن را اثری متکی به تحقیقات خوب معرفی می‌کند که به‌خوبی از عهده نشان دادن جدال میان مدرنیته و سنت در جامعه آلبانی برمی‌آید. در نقطه مقابل راجر ایبرت، منتقد «شیکاگو سان‌تایمز» با دادن تنها دو و نیم ستاره به فیلم، آن را حوصله‌بر توصیف می‌کند و اعمال شخصیت‌ها را ابلهانه می‌خواند و می‌پرسد: به‌راستی می‌شود یک خانواده برای همیشه در خانه خود زندانی شوند و سیستم پلیس و دادگاه مدرن در این زمینه کاری انجام ندهد؟ جنیفر تیت، منتقد «ویو لندن» نیز با دادن تنها دو ستاره به فیلم با تعریف از برخی بازی‌های فیلم آن را فاقد هرگونه نقطه درخشانی توصیف می‌کند.
«گذشت از خون» با زمان ۱۰۹ دقیقه محصول سال ۲۰۱۱ کشورهای آمریکا، آلبانی، ایتالیا و دانمارک است.
 

مشخصات فیلم
گذشت از خون (بخشش خون)

نویسندگان: جاشوا مارستن، آندامیون موراتای
Joshua Marston, Andamion Murataj
کارگردان: جاشوا مارستن
Joshua Marston
بازیگران: رفت آبازی، تریستان هالیلای، سیندی لاکی، لیره وینکا کلای
Refet Abazi, Tristan Halilaj, Sindi Lacej, Llire Vinca Celaj

در همین زمینه:

برنامه «اکران» در رادیو زمانه

ویدئو: پیش‌پرده «گذشت از خون» ساخته جاشوا مارستن