نسخه قابل چاپ

بیژن روحانی - بخش‌هایی از دیوار چین پس از یک بارش سنگین فروریخت. به‌جز بارش باران که برای چند روز ادامه داشت، رعایت نکردن برخی اصول ایمنی توسط کارگرانی که در نزدیکی دیوار مشغول حفاری بودند نیز جزو عوامل اصلی آسیب وارد شدن به این دیوار مشهور ذکر شده است. بخش‌های فروریخته دیوار چین در شهر ژانگجیاکو بوده است. پس از مخابره‌ خبر فروریختن دیوار در روز جمعه دهم اوت، این خبر به یکی از مهم‌ترین اخبار حوزه میراث فرهنگی در دنیا تبدیل شد.

به گفته‌ مقامات چینی تحقیقات همه‌جانبه‌ای برای یافتن دلیل یا دلایل اصلی این اتفاق آغاز شده است. در همین حال نیز اعلام شد که عملیات حفاظت و مرمت بخش‌های فروریخته به سرعت شروع خواهد شد. دیوار بزرگ چین از سال ۱۹۸۷ در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است.

قدمت این دیوار باستانی به چند سده پیش از میلاد مسیح باز می‌گردد. حدود ۲۲۰۰ سال پیش با به هم پیوستن چند برج و بارو و حصار دفاعی، نخستین بخش‌های واحد و متشکل دیوار چین به وجود آمد. اما فکر ساختن دیوار و همچنین بخش‌های قدیمی‌تر آن برج و باروی اولیه، مربوط به حدود ۲۷۰۰ سال پیش هستند. ساخت دیوار چین و اضافه کردن به آن بیش از هزار سال ادامه یافت تا این که سرانجام در زمان سلسله‌ مینگ (سده‌های چهاردهم تا هفدهم میلادی) دیوار بزرگ چین به بزرگ‌ترین سازه نظامی جهان تبدیل شد. تاریخ شگفت‌‌انگیز آن به همراه موقعیت استراتژیک و فنون مهندسی و معماری به‌کار رفته در ساخت آن، این دیوار را به یکی از مشهورترین آثار تاریخی در جهان تبدیل کرده است.

طول دیوار چین بیش از ۸۸۵۰ کیلومتر است. با این حال برخی از محققان معتقد هستند اگر طول شاخه‌های فرعی این دیوار نیز به آن افزوده شود آن‌گاه طول این دیوار باستانی به بیش از ۲۲۵۰۰ کیلومتر می‌رسد. بر خلاف باور عمومی، دیوار چین یک دیوار واحد به هم پیوسته نیست، بلکه این ساختار دفاعی عظیم از تعداد زیادی دیوار و برج و باروی دفاعی تشکیل شده است که روی هم یک سیستم بزرگ را تشکیل می‌دهند و برخی از آن‌ها به موازات یکدیگر قرار دارند.

در طول تاریخ در اطراف همین شهر ژانگچیاکو که اکنون دیوار در آن‌جا فروریخته، بیش از ۵۰ جنگ و نبرد مختلف به وقوع پیوسته است. بخش فروریخته دیوار نیز در سال ۱۴۸۴ میلادی تعمیر و بازسازی شده بود. البته در جریان بازسازی‌ها، بخش‌هایی از دیوار چین تغییر یافته است. به طور مثال ارتفاع بعضی قسمت‌های آن تا حد سه متر نیز کاهش یافته است. همچنین بر اثر مرمت‌ها و تعمیرهایی که در طول تاریخ صورت گرفته است بسیاری از برج‌های مربع شکل آن تغییر شکل داده یا به طور کلی محو شده‌اند. در قسمت‌های غربی نیز، دیوار به جای آجر و سنگ با خشت ساخته شده است که به همین دلیل در معرض فرسایش بیشتری قرار دارد.

سال گذشته تعدادی از متخصصان حفاظت از آثار باستانی هشدار دادند که دیوار چین در معرض خطرات جدی ناشی از فرسودگی و همچنین عدم مراقبت کافی قرار دارد. در بعضی بخش‌ها حدود ۸۰ درصد از سازه دیوار تخریب شده یا آسیب دیده است. همچنین فعالیت‌های معدن‌کاوی که در طول دیوار و یا در فواصل نزدیک به آن انجام می‌شود آسیب‌های فراوانی را به آن وارد کرده است. بیشتر این فعالیت‌ها غیر قانونی است و نظارتی بر آنها وجود ندارد.

تنها یک بخش از دیوار چین که در حوالی شهر پکن یا بیجینگ قرار دارد به خوبی حفا‍ظت می‌شود. این همان قسمتی است که اکثر گردشگران به آن سفر می‌کنند و آن‌جا عکس یادگاری می‌گیرند.در حقیقت طول آن بخش‌هایی که به خوبی محافظت می‌شود تنها حدود ۵۰ کیلومتر است در حالی‌که وضعیت در بیشتر قسمت‌های دیوار نامناسب است.

سال گذشته روزنامه بریتانیایی تلگراف گفت‌وگویی با یکی از مسئولان حفاظت از دیوار انجام داد. به گفته‌ نایب رییس «انجمن دیوار بزرگ»، مشکل اصلی دیوار چین عدم وجود برنامه‌های مدون برای نگهداری مدوام است. به گفته‌ این مهندس چینی، زمانی که بخشی از دیوار فرو می‌ریزد اعتباری برای تعمیر و مرمت آن اختصاص می‌یابد، اما برنامه‌ای برای پیشگیری و حفاظت دائم وجود ندارد.

دیوار در طول سده‌ها در برابر عوامل آب و هوایی فرسوده شده است. اما یکی از دلایلی که همچنان پابرجا مانده است ابتکار مهندسان چینی در زمان سلسله‌ مینگ است. در آن زمان در ملات آجرها و سنگ‌های به‌کار رفته در دیوار، خمیر برنج نیز مخلوط کرده بودند که به استحکام و چسبندگی مصالح به یکدیگر کمک فراوانی کرده است.گروهی از محققان چینی که روی ملات‌های باستانی دیوار تحقیق کرده‌اند، در سال ۲۰۱۰ اعلام کردند که ملات معجزه‌آسای دیوار چین، مخلوطی است از مواد ارگانیک و غیر ارگانیک. بخش ارگانیک این ملات از افزودن خمیر برنج حاصل شده است و بخش غیر ارگانیک آن حاصل کربنات کلسیم است. خمیر برنج دارای ماده‌ای به نام آمیلوپکتین است که به تشکیل ساختارهای بسیار مستحکم میکروسکوپی کمک می‌کند.

در سال ۲۰۰۷ نیز تحقیقات جدیدی در مورد دیوار بزرگ آغاز شد. نتیجه این تحقیقات که در ۱۵ استان چین انجام شد نشان داد که این ساختار دفاعی بزرگ‌تر از آن‌چیزی است که تاکنون تصور می‌شده است و عملاً در بسیاری از قسمت‌های کشور پهناور چین، نشانی از آن حضور دارد. بر پایه همین تحقیقات و پیداکردن آثار جدیدی از دیوار، مجموع طول آن به حدود ۲۲۰۰۰ کیلومتر افزایش پیدا کرد.

در همین زمینه:

بیژن روحانی در رادیو زمانه