فروغ ن. تمیمی – بر اساس داده‌هایی که مرکز دولتی تحقیقات آماری در هلند منتشر کرده است، نیمی از زنانی که در این کشور دارای سطح پایین تحصیلات هستند و اغلب پیشینه مهاجرت هم دارند، به شغل خانه‌داری مشغول‌اند. در میان زنان تحصیل‌کرده در فاصله سنی ۲۵تا۵۰ از هر هشت نفر تنها یک نفر بیکار است.

 

افزون برآن سه درصد از زنان تحصیل‌کرده هم برخلاف خواسته خود شاغل نیستند. تعداد نامعلومی از زنان بیمار و معلول هم خانه‌نشین هستند. درمجموع در این کشور تقریباً صدهزار نفراز زنان تحصیل کرده به دلایل مختلف فاقد شغل هستند. بسیاری از آنان ترجیح می‌دهند برای نگهداری از فرزندان خود کار نکنند یا نیمه‌وقت کار کنند. به همین علت هم از پیشرفت شغلی باز می‌مانند. یکی از دلایل پایین بودن درصد روسای زن درهلند کار نیمه‌وقت و فقدان جاه‌طلبی فردی برای به رسیدن به مدارج بالای شغلی یا پست‌های مدیریتی است.

اروین باومان، یک محقق هلندی می‌گوید که بسیاری از زنان ما در 30 سالگی از کارشان استعفا می‌دهند تا بچه‌دار شوند، اما پس از آن‌که بچه‌ها را روانه مدرسه کردند، خواهان بازگشت به شغل قبلی هستند که اغلب عملی نیست و آنها نمی‌توانند مجدداً کارمناسبی با توجه به سوابق تحصیلی و تجربه کاری خود پیدا کنند. 

در هلند طرح نیمه‌وقت شدن مردان برای نگهداری از بچه‌ها هم چندسالی است که رایج است و مردانی که خواهان نگهداری از نوزادان و فرزندان خردسال خود هستند، حق دارند کمتر کار کنند تا با همسران‌شان در مواظبت و تربیت بچه‌ها شریک باشند.

 

در این شرایط پدر و مادر هفته‌ای سه روز به نوبت به کار مشغول هستند و از بچه‌ها مواظبت می‌کنند. با این‌همه اکثر مردها حاضر نیستند به خاطر نگهداری از فرزندان خود از پیشرفت شغلی و کار تمام وقت برای مدتی دست بردارند. بنابراین وظیفه سنگین نگهداری از کودکان بخشی از کار روزانه مادران خواهد بود. حتی درشرایطی که یک زوج شاغل ازهر جهت باهم برابر و هردو تمام وقت کار می‌کنند، اغلب این مادران هستند که بار سنگین احساس گناه در سپردن بچه‌ها به مهد کودک را بردوش می‌کشند و پس از پایان ساعت کار با عجله تمام برای آوردن بچه‌ها ازمهد کودک به راه می‌افتند.

به این خاطر سازمانی به اسم "مردم قانونی، برای کمک به ایجاد اشتغال مادران متخصص"، شبکه‌ای اینترنتی به نام "زن شاغل از درون اتاق نشیمن" برپا کرده است. این شبکه به زنانی که اغلب حقوقدان و وکیل هستند و از اتاق نشیمن‌شان خدمات خود راعرضه می‌کنند، کمک می‌کند تا خودشان تعیین ‌کنند که به چه میزان و چند ساعت در هفته کار خواهند کرد.

 

با این روش ۳۵۰ نفر از مادران از داخل اتاق نشیمن خانه برای شرکت‌های مختلف کار می‌کنند. ژانین یکی از آنها است. او با مردی پرتغالی ازدواج کرده است و در جزیره‌ای در آن کشور زندگی می‌کند. او از پرتغال برای شرکت‌های هلندی کار می‌کند و از شرایط کاری‌اش بسیارهم راضی است. اتاق نشیمن او رو به آفتاب و ساحلی زیباست. ژانین به این ترتیب می‌تواند ازتخصص‌اش استفاده کند و به قول خودش حسابی پول دربیاورد و هم در جایی که دوست دارد زندگی کند و به راحتی از بچه‌هایش مواظبت کند. البته برای کارفرمایش هم این وضعیت خیلی به صرفه است، چون لزومی ندارد که یک نفر را در دفتر شرکت استخدام کند و امکانات و مزایایی همچون سایر کارمندانش را در اختیار او بگذارد.

 

زنانی که در رشته‌هایی مانند خدمات رسانه‌ای، روابط عمومی و مشاوره تخصص دارند، به خصوص وقتی که بچه‌دارشدند، می‌توانند به‌طور مستقل و از درون اتاق نشیمن کار کنند. آنان به اختیار خود ساعت‌های‌شان کاری را تنظیم و در حالی که بچه در گهواره یا در حال کشیدن نقاشی است، در پشت کامپیوترهای‌شان نشسته‌اند. این نوع اشتغال برای مادرانی که دغدغه و اضطرابی زیاد در سپردن بچه‌های‌شان به مهد کودک‌ دارند، خیلی مناسب است و به عبارتی دیگر ناراحتی یا احساس گناه مادرانه از سپردن بچه‌ها به مهد کودک را کاهش می‌دهد.

از معایب این طرح این است که کارفرمایان به این زنان، درمقایسه با همتایان شغلی‌شان پول کمتری می‌دهند، بسیاری از آنها قرارداد دائمی نیز ندارند، ازمزایایی مانند بیمه یا حقوق بازنشستگی هم محروم می‌مانند و در روزهایی که کار نمی‌کنند حقوقی هم دریافت نمی‌کنند. البته ناگفته نماند که قوانین مربوط به تامین اجتماعی در هلند بسیار پیشرفته است و تمام شهروندان در صورت بیکاری از حمایت‌های مالی دولتی برخوردارند. البته این مستمری‌ها دائمی یا کافی نیستند و بنابراین مردم و در این مورد خاص زنان باید بتوانند با رقبای‌شان در بازار کار رقابت کنند. داشتن قرارداد ثابت و مزایای دیگر اغلب وقتی نصیب زنان می‌شود که بتوانند تمام وقت کار کنند و با ارائه مهارت‌ها و کیفیت شغلی بهتر از رقبای خود جلو بزنند. برای کارفرمایان همیشه مقرون به صرفه است که زنان جوان و بدون بچه را استخدام کنند. به این ترتیب دستمزد کمتری می‌پردازند و از پرداخت حقوق و مزایا در هنگام مرخصی زایمان هم معاف می‌شوند.

 
برخی کارشناسان، صرفه‌جویی وقت در رفت و آمد، کاهش ترافیک و آلودگی کمتر محیط زیست را ازجمله مزایای این نوع اشتغال عنوان می‌کنند و می گویند: کارکردن در خانه، سبب آرامش و انرژی بیشتر در مادرانی می‌شود که فرزندان کوچک دارند. این آرامش، کمیت و کیفیت کار را بالا می‌برد. از دیدگاه آنها از نکات قابل توجه دیگر این طرح، اشغال فضای کمتر در یک شرکت و کاهش میزان مصرف انرژی در اداره‌هاست.

 
 با این‌همه نباید فراموش کرد که این تجزیه و تحلیل‌ها اغلب توسط متخصصان و مدیران مرد شرکت‌ها مطرح می‌شوند و نمی‌توان بدون نظرسنجی مدام از زنان و بررسی نظرات و تجربه عملی زنانی که اغلب ناچار به کار از درون اتاق نشیمن هستند، به نتایج قطعی رسید. مثلاً اگر هزینه گزاف مهد کودک‌ها در هلند کاهش یابد و بر شمار آنها افزوده شود، آیا همچنان زنان ترجیح می‌دهند که وظیفه مراقبت از خردسالان را شخصاً به عهده بگیرند یا آنکه فضای بیشتری برای داشتن شغل تمام وقت و پیشرفت کاری داشته باشند؟

 
از دیگر نکات منفی در این شیوه اشتغال نیز احساس تنهایی، دوری از همکاران و فضای پرتحرک اداری است. به همین علت یکی از بانک‌های بزرگ هلندی در حال برنامه‌ریزی برای استخدام بیشتر زنانی است که در آینده‌ای نزدیک از درون اتاق‌های نشیمن‌شان برای آن موسسه کار خواهند کرد. این بانک یک سالن مجهز به کامپیوتر، مبلمان و قهوه هم تدارک خواهد دید تا هروقت که زنان همکار ساکن اتاق نشیمن هوس کردند، بتوانند چندساعتی درهفته در کنار دیگر همکاران خود بنشیند و کار کنند.