ونداد زمانی ـ ۲۰ سال قبل از آنکه مارک تواین رمان «هاکلبری فین» را در سال ۱۸۸۵ میلادی به رشته‌ی تحریر درآورد، جنگ داخلی اساسی‌ترین تغییرات را برای آمریکا تدارک دیده بود. جنگ داخلی که در طی پنج سال توانست نقشه‌ی اقتصادی و حتی نژادی آمریکا را تغییر دهد. جنگی که در آن اهالی شمال آمریکا به رهبری نیویورک، شیکاگو، بوستون و ماساچوست که صاحبان اقتصادِ بازار و صنایع بزرگ بودند توانستند شورش جنوبی‌ها را سرکوب کنند و برده‌داری را حداقل به شکل «قانونی» از آمریکا برچینند. در‌‌ همان دوران، در کنار تغییرات سیاسی و اجتماعی، در عرصه‌ی ادبیات نیز نشانه‌های پایان سلیقه‌ی رمانتیسیم و شروع ابراز وجود «واقع‌گرایی» در آمریکا کم کم محرز شد. مارک تواین با خلق داستان پسربچه‌ی بی‌سرپرستی که بدون تأثیر مذهب و اخلاق سنتی، شخصیتش شکل گرفته بود پیشگام قهرمان جدیدی شد که «رمان» وعده‌ی معرفی آن را در غرب داده بود. شخصیتی که به زبان بومی حرف ‌می‌زد و در طول داستان توانست همه‌ی لهجه‌های غیر استاندارد طبقات مختلف آمریکایی و از جمله سیاه‌پوستان را به نمایش بگذارد.

گفت‌وگوی چهارقسمتی با داریوش آشوری، با موضوع ورود علوم انسانی به ایران و شکل‌گیری زبان آن آغاز شد. در بخش دوم به گسست میان "قدیم" و "جدید" و پیامدهای این گسست برای پاگیری علوم انسانی در ایران پرداخته شد. داریوش آشوری برای حل مشکل گسست، سنت‌گرایی را چاره‌ساز نمی‌داند و باز بودن به روی جهان را پیشنهاد می‌کند که برانگیزاننده‌ی گفت‌وگویی باز با سنت خودی نیز هست. آشوری در بخش سوم این گفت‌وگو به تشریح پروژه‌ی "زبان باز" خود پرداخت. این موضوع در این بخش که بخش پایانی گفت‌وگوست، پی گرفته می‌شود.