نسخه قابل چاپ

احسان مهرابی - دیدن شیخ‌علی تهرانی، شوهر خواهر آیت‌الله خامنه ای، درحالی که قصد داشت آثار به جای مانده از خودکشی را به بازدیدکنندگان نشان دهد یکی از تعجب‌آورترین صحنه های بازدید نمایندگان مجلس ششم از زندان اوین بود.

بازدید از زندان‌ها از همان سال‌های ابتدایی انقلاب مناقشه برانگیز بود.آیت‌الله منتظری، در جایگاه قائم مقام رهبری درسال‌های ابتدایی دهه ۶۰ نمایندگانی را برای بازدید از زندان‌ها تعیین کرد و زندانیان سیاسی آن سال‌ها روایت می‌کنند که در برخی موارد این بازدیدها باعث بهبودی وضعیت‌شان شده است.

ورود نمایندگان اصلاح‌طلب به مجلس ششم بار دیگر بازدید از زندان‌ها را کلید زد. انتخابات مجلس ششم در بهمن ماه سال ۱۳۸۸ برگزار شد و در تابستان همان سال و پس از حوادث ۱۸ تیر تعدادی از دانشجویان بازداشت شده بودند.علی‌اکبر موسوی خوئینی، نماینده تهران و عضو سابق دفتر تحکیم وحدت، پیگیر وضعیت این دانشجویان و دیگر زندانیان شد و درنهایت توانست قوه قضائیه را راضی به بازدید هیئت مجلس از بازداشتگاه‌ها کند.

از سازمان مجاهدین خلق تا متهمان قتل‌های زنجیره‌ای

 نمایندگان عضو هیئت مجلس ششم دربازدیدهای خود با تعداد زیادی از زندانیان نیز دیدار کردند؛ از اعضای سازمان مجاهدین خلق گرفته تا متهمان قتل‌های زنجیره‌ای. احمد باطبی،عباس امیرانتظام، حشمت‌الله طبرزدی، ماشاالله شمس الواعظین، عزت‌الله سحابی، عبدالله نوری، محسن کدیور، حسن یوسفی اشکوری، سعید ماسوری از اعضای مجاهدین خلق و متهمان  قتل‌های زنجیره‌ای ازجمله زندانیانی بودند که هیئت مجلس ششم موفق به دیدار با آنان شد.

نمایندگان مجلس ششم در بازدید از بند ۲۰۹ زندان اوین که زیر نظر وزارت اطلاعات اداره می شد شاهد بودند که رئیس وقت زندان اوین به  صورت رسمی برای نخستین بار توانسته بود وارد این بند شود. علی‌اکبر موسوی خوئینی بعد از دوره نمایندگی خود نیز به اوین رفت، اما این بار به عنوان بازداشتی. یکی از موضوعات مطرح در بازجویی‌ها نیز تلاش‌های او برای بازدید از زندان‌ها و انتقاد رودرو از رهبری در دیدار نمایندگان با وی بود.

نمایندگان عضو هیئت مجلس برای بازدید از زندان‌ها چندان عادت به رسانه‌ای کردن اقدامات خود نداشتند، چرا که معتقد بودند قوه قضائیه درمقابل رسانه‌ای شدن این بازدیدها واکنش نشان می‌دهد و بازدیدها را متوقف می‌کند. علی‌اکبر موسوی خوئینی و دیگر نمایندگان مجلس ششم البته اعلام می‌کنند که تعطیلی بازداشتگاه توحید وزارت اطلاعات و تبدیل آن به موزه، تعطیلی بازداشتگاه ۵۹ سپاه پاسداران در میدان عشرت‌آباد و انتقال متهمان این مرکز به زندان اوین، واگذاری زندان حشتمیه و جمشیدیه ارتش به سازمان زندان‌ها، تعطیلی بخش زنان بازداشتگاه نیروی انتظامی در عشرت‌آباد، تعطیلی و واگذاری بازداشتگاه اطلاعات نیروی انتظامی  تهران در مجاورت زندان توحید به وزارت خارجه به عنوان کاربری اداری و آغاز واگذاری زندان قصر به شهرداری از جمله موفقیت نمایندگان مجلس ششم و دولت اصلاحات بود.

 بسیاری از نکات در آن بازدید، برای نمایندگان مجلس ششم عجیب و غریب می‌نمود و شاید به همین دلیل رفته، رفته از تعداد نمایندگان علاقمند به بازدید از زندان‌ها  کاسته می‌شد.آنان در بازدیدهای خود  به شیخ علی تهران، شوهر خواهر آیت‌الله خامنه‌ای، برخوردند که اصرار داشت آثار به جای مانده از اقدام برای خودکشی را به نمایندگان مجلس نشان دهد. نمایندگان مجلس ششم در بازدید از بند ۲۰۹ زندان اوین که زیر نظر وزارت اطلاعات اداره می شد شاهد بودند که رئیس وقت زندان اوین به  صورت رسمی برای نخستین بار توانسته بود وارد این بند شود.

علی‌اکبر موسوی خوئینی بعد از دوره نمایندگی خود نیز به اوین رفت، اما این بار به عنوان بازداشتی. یکی از موضوعات مطرح در بازجویی‌ها نیز تلاش‌های او برای بازدید از زندان‌ها و انتقاد رودرو از رهبری در دیدار نمایندگان با وی بود. موسوی خوئینی پس از گذران ۱۳۰ روز بازداشت در بند۲۰۹ آزاد شد، درحالیکه که پدرش در ایام بازداشت او فوت کرده بود. او بعد از گذشت دو سال  و برگزاری سه دادگاه متفاوت از همه اتهامات تبرئه شد و بعد از گذراندن شش ماه ممنوع الخروجی با فشار کمیته حقوق بشر اتحادیه بین المجالس به مجلس هفتم شورای اسلامی، با دریافت مجدد پاسپورت  جهت ادامه تحصیل به خارج از کشور رفت.

اقلیت مجلس ناکام در بازدید از بند ۲۰۹

تلاش نمایندگان برای بازدید از زندان‌ها در مجلس هفتم نیز ادامه یافت و نمایندگان عضو فراکسیون اقلیت مجلس پس از کش و قوس‌های فراوان در  هشتم مرداد ۱۳۸۵  موفق به بازدید از زندان اوین شدند.

حوادث انتخابات ریاست جمهوری سال ۸۸ باز هم نمایندگان مجلس را به زندان‌ها کشاند. این بار اما روایتی که نمایندگان مجلس هشتم از بازدید خود نقل کردند توسط زندانیان و خانواده آنها تکذیب شد.  مصطفی تاج‌زاده خبر داد که از ضرب و شتم خود به علاء‌الدین بروجردی، رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، گفته اما بروجردی در مصاحبه‌های خود تنها گفت که «تاج‌زاده معتقد بوده در انتخابات تقلب نشده است».

این نمایندگان البته  موفق به بازدید از بند ۲۰۹ زندان اوین نشدند و رایزنی‌های حداد عادل، رئیس مجلس هفتم هم به نتیجه نرسید. نمایندگان عضو فراکسیون اقلیت پس از این ناکامی سئوالی را از وزیر اطلاعات پیرامون وضعیت بند ۲۰۹ و کشته شدن اکبر محمدی مطرح کردند. این سئوال در کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس مطرح شد و براساس آنچه اکبر اعلمی، نماینده تبریز در مجلس هفتم، روایت کرده تعدادی از امضاکنندگان سئوال پس از حضور وزیر اطلاعات و همراهان وی در کمیسیون و مشاجره و مناقشاتی که در کمیسیون بوقوع پیوست، از پیگیری سئوال منصرف شدند.

روایت‌های بروجروی تکذیب شد

حوادث انتخابات ریاست جمهوری سال ۸۸ باز هم نمایندگان مجلس را به زندان‌ها کشاند. این بار اما روایتی که نمایندگان مجلس هشتم از بازدید خود نقل کردند توسط زندانیان و خانواده آنها تکذیب شد.

 مصطفی تاج‌زاده خبر داد که از ضرب و شتم خود به علاء‌الدین بروجردی، رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، گفته اما بروجردی در مصاحبه‌های خود تنها گفت که «تاج‌زاده معتقد بوده در انتخابات تقلب نشده است». حسین کروبی، فرزند مهدی کروبی هم خبر داد که دربازدید بروجردی و هیئت همراه دو نفر از زندانیان کهریزک که به اوین منتقل شده بودند از تجاوز به خود گفته‌اند و پس از مدتی از زندان اوین به مکان نامعلومی منتقل شده‌اند. رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در گفته‌های خود یک جمله را تکرار می کرد و آن هم اینکه «غذای بند ۲۰۹ زندان اوین با غذای وزارت اطلاعات یکی است».

هتل اوین

مجلس نهم نیز در سال ابتدایی فعالیت خود بازدید از زندان اوین را در کارنامه خود ثبت کرده است. از نظر نمایندگان مجلس نهم اما گویا اوضاع زندان خیلی خوب است به گونه ای که صفر نعیمی رز، عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس زندان را هتل توصیف کرده است.

 

کسانی که گذرشان به بندهای ۲۰۹،۲۴۰ و ۳۵۰ زندان اوین افتاده است، می‌دانند که توصیف نمایندگان مجلس از امکاناتی نظیر تخت تنها محدود به بند ۳۵۰ زندان اوین بوده است، نه بندهای ۲۰۹ و ۲۴۰. امکاناتی هم  که نمایندگان درگزارش خود اشاره کرده‌اند، نه به لطف مسئولان زندان بلکه با هزینه خود زندانیان تهیه شده است.

کسانی که گذرشان به بندهای ۲۰۹،۲۴۰ و ۳۵۰ زندان اوین افتاده است، می‌دانند که توصیف نمایندگان مجلس از امکاناتی نظیر تخت تنها محدود به بند ۳۵۰ زندان اوین بوده است، نه بندهای ۲۰۹ و ۲۴۰. امکاناتی هم  که نمایندگان درگزارش خود اشاره کرده‌اند، نه به لطف مسئولان زندان بلکه با هزینه خود زندانیان تهیه شده است.

کسانی که در سه سال گذشته گذرشان به بند ۳۵۰ زندان اوین افتاده است، شاهد بوده‌اند که بخش عمده‌ای از این امکانات با پیگیری‌های حسین مرعشی، پسرعموی همسر هاشمی رفسنجانی و رئیس سازمان میراث فرهنگی در دولت خاتمی فراهم شده است. هزینه تمامی این وسایل نیز با پیگیری مرعشی توسط افراد علاقه‌مند به حمایت از زندانیان سیاسی خارج از زندان پرداخت شده است.

قبرهای ۲۴۰ و ۲۰۹

نمایندگان مجلس اما ترجیح داده‌اند از بندهای ۲۰۹ و ۲۴۰ زندان اوین چیزی نگویند. سلول‌هایی که بسیاری از زندانیان آزاد شده از آن تعبیر به قبر می کنند؛ سلولی به اندازه خوابیدن یک زندانی با دو پتو. اگر زندانیان شانس داشته باشند ممکن است بتوانند پتو یا شیئی دیگری را به صورت متکا دربیاورند و زیر سر خود بگذارند. برخی سلول‌ها دستشویی دارد که بوی آن  حتی امکان  نفس کشیدن را از زندانی می‌گیرد و زندانی برای کمی اکسیژن متوسل به شکاف پایین در می‌شود. بعضی از سلول‌ها نیز فاقد دستشویی است و زندانیان باید برای رفتن به دستشویی از زندانبان بخواهند تا در سلول را باز کند. آنانی که زندان را تجربه کرده‌اند البته می‌دانند تنها دغدغه زندانیان امکانات زندان نیست و حبس شدن حتی در بهترین هتل‌های دنیا هم می‌تواند آزار‌دهنده باشد.

خدا نصیب کند

پس از سخنان نمایندگان مجلس خانواده زندانیان سیاسی و زندانیان سابق به نمایندگان یادآور شده‌اند که تنها مشکل زندانیان وسایل و امکانات نیست. هر چند به لحاظ امکانات زندان نیز نمایندگان همه حقایق را نگفته‌اند. نمایندگان مجلس نگفته‌اند که در یک اتاق ۵۰ متری بند ۳۵۰ زندان اوین بین ۲۰ تا ۳۰ زندانی نگهداری می‌شوند و برای ۱۰۰ زندانی دو دستشویی وجود دارد.

آنان به نمایندگان یادآور شده‌اند که مرخصی حق قانونی زندانیان است، اما ده ها زندانی سیاسی پس از گذشت سه سال از دستگیری‌شان  به مرخصی نیامده‌اند. قطع بودن تلفن زندانیان سیاسی، لغو آزادی مشروط زندانیان و عدم رسیدگی به وضعیت پزشکی زندانیان بیمار ازجمله دیگر حقوق زندانیان است که در این سال‌ها به فراموشی سپرده شده است.

خانواده زندانیان سیاسی و زندانیان سابق نیز به نمایندگان مجلس یادآوری کرده‌اند که زندانیانی نظیر هدی صابر درهمین زندان یا به تعبیر آنان هتل اوین در اثر عدم رسیدگی پزشکی و ضرب و شتم توسط پزشک زندان فوت شده‌اند. فخرالسادات محتشمی پور، همسر مصطفی تاج‌زاده، به نمایندگان مجلس توصیه کرده است که اگر نمی توانند حقایق زندان را بگویند سکوت کنند. تعدادی از زندانیان سابق نیز در پاسخ به سخنان نمایندگان مجلس که زندان را شبیه هتل دانسته اند، تنها دعا کرده‌اند که زندگی دراین هتل نصیب این نمایندگان نیز بشود.