نسخه قابل چاپ

نعیمه دوستدار- سومین وزیر زن در تاریخ ایران، نخستین وزیر زن در جمهوری اسلامی ایران بود. هرچند فرخ‌رو پارسا و مهناز افخمی، انحصار وزارت را در دست مردان در تاریخ ایران شکستند، اما وزارت مرضیه وحید دستجردی از نوعی دیگر بود. او با جنجال‌آفرینی‌های محمود احمدی‌نژاد برای معرفی وزیر زن در کابینه و مخالفت برخی نمایندگان که با بهانه‌های شرعی و عرفی می‌خواستند مانع ورود او به کابینه شوند، رویای وزارت یک زن را در ایران بعد از انقلاب، به واقعیت تبدیل کرد.

وزارت وحید دستجردی هرچند در تمام این سال‌ها زیر ذره‌بین منتقدان قرار داشت تا به نوعی ضعف‌های او را به زن بودنش نسبت دهند، اما سرانجام وحید دستجردی نه به خاطر زن بودن، که به دلیل ویژگی‌های محمود احمدی‌نژاد در برخورد با منتقدان و معترضانش، از کار برکنار شد. سابقه احمدی‌نژاد در برکنار کردن 15 وزیر کابینه که هرکدام به نوعی به دلیل مخالفت با تصمیم‌های او یا نزدیکی به مخالفانش وزارت را از دست داده بودند باعث شده بود وحید دستجردی هم این احتمال را چندان دور از ذهن نداند. او مدتی پیش درباره شایعه بركناری‌اش گفته بود: «هر آمدنی یک رفتنی دارد و همه ما دیر یا زود باید برویم.»

پنجشنبه، هفتم دی‌ماه ۱۳۹۱، محمود احمدی‌نژاد، در حکمی بدون اشاره به نام وحید دستجردی و بدون تشکر از او که معمولاً در نامه‌های عزل و انتصاب مرسوم است٬ محمدحسن طریقت منفرد را به عنوان سرپرست وزارت بهداشت منصوب کرد.

وزارت در وزارت

باقر لاریجانی، برادر رئیس مجلس ایران، چند ساعت پس از برکناری وزیر بهداشتی که او را وزیر نزدیک به علی لاریجانی می‌نامیدند، از ریاست دانشگاه علوم پزشکی تهران استعفا کرد. باقر لاریجانی در دوران وزارت وحید دستجردی، رئیس دانشگاه علوم پزشکی ایران بود و کم نبودند کسانی که او را وزیر در سایه می‌دانستند.

اصرار وزیر بهداشت ایران برای حفظ روابط با خاندان لاریجانی و ایستادن در برابر تصمیم مدیر اجرایی کشور اما به قیمت از دست دادن وزارت تمام شد. رویارویی برادران لاریجانی در دو قوه مقننه و قضائیه با محمود احمدی‌نژاد در قوه مجریه، دامن برادر سوم را هم گرفت. شاید این احتمال وجود داشت که خانم وزیر با بر‌کنار کردن محمدباقر لاریجانی از سمت خود همچنان بر مسند وزارت تکیه کند، اما این تمام ماجرا نبود.

این استعفا اما ادامه ماجرایی است که پیشتر آغاز شده بود. روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی تهران، ۲۱ آذر ماه، متن و تصویر نامه‌ای از باقر لاریجانی به وزیر بهداشت سابق را منتشر کرده بود که در آن، خواسته بود فرد دیگری به جایش منصوب شود. باقر لاریجانی در نامه خود نوشته بود: «از آنجا كه علی‌رغم تمامی تلاشی كه جنابعالی برای ثبات مدیریتی این مجموعه به عمل آوردید، تدبیر دیگری برای اداره این نهاد علمی ارزشمند در نظر گرفته شده است {...}، با توجه به شرایط، مسئولیت اداره دانشگاه علوم پزشكی تهران و شورای سیاستگذاری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكی را به همكاران محترم دیگری كه مجموعه را اداره خواهند كرد می‌سپارم.»

در این نامه لاریجانی به صراحت از تصمیم دیگری که برای اداره دانشگاه علوم پزشکی تهران گرفته شده است سخن می‌گوید، اما وزیر بهداشت سابق از او می‌خواهد که تا پایان مسئولیت او در سمت خود باقی بماند: «بنده اصرار دارم كه این مجموعه مدیران بالاخص حضرتعالی تا پایان مسئولیت اینجانب با وزارت بهداشت همكاری نمایید. اینجانب فشارهای وارده از جانب مدیریت اجرایی كشور برای تغییر ریاست دانشگاه علوم پزشكی تهران را كه به تعبیر مقام معظم رهبری نماد آموزش عالی كشور است به مصلحت نظام سلامت نمی‌دانم و بر اساس شناخت بیش از سه دهه از جنابعالی، اطمینان دارم كه سكان كشتی علم و دانش به دست شخصیتی مدیر، دانشمند و امین سپرده شده است.»

اصرار وزیر بهداشت ایران برای حفظ روابط با خاندان لاریجانی و ایستادن در برابر تصمیم مدیر اجرایی کشور اما به قیمت از دست دادن وزارت تمام شد. رویارویی برادران لاریجانی در دو قوه مقننه و قضائیه با محمود احمدی‌نژاد در قوه مجریه، دامن برادر سوم را هم گرفت. شاید این احتمال وجود داشت که خانم وزیر با بر‌کنار کردن محمدباقر لاریجانی از سمت خود همچنان بر مسند وزارت تکیه کند، اما این تمام ماجرا نبود.

نمره بیست: اخراج!

مرضیه وحید دستجردی به خاطر افشاگری‌هایش در مورد «عدم تخصیص ارز» در بخش بهداشت و درمان، حساسیت رئیس جمهور را برانگیخته بود. در ماه‌های گذشته او دولت و بانک مرکزی را مسئول کمبود دارو در ایران معرفی کرده بود و از تخصیص ارز برای لوازم آرایشی، ماشین‌های لوکس و زین اسب و دسته بیل به جای دارو انتقاد کرده بود. او چندین‌بار اشاره کرده بود که مسئله‌ اصلی کمبود دارو در ایران، عدم تخصیص ارزی است که بانک مرکزی و دولت از دادن آن در نیمه‌ اول سال طفره رفته‌اند. دستجردی گفته بود: «ارز دارویی صرف خرید زین اسب و دسته بیل شده است.»

با بالا گرفتن شایعات درباره احتمال برکناری وزیر بهداشت، مجلس ایران هم با حمایت از او به این شایعه قوت بخشید. خبرگزاری مهر گزارش داد که حسینعلی شهریاری، رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس در واكنش به شایعه بركناری وزیر بهداشت به دولت پیشنهاد داده است كه اگر می‌خواهد كسی را عزل كند باید «رئیس بانک مرکزی و معاون نظارت و برنامه‌ریزی خود را برکنار کند که عامل و منشأ مشکلات جدی حوزه سلامت هستند».

با بالا گرفتن شایعات درباره احتمال برکناری وزیر بهداشت، مجلس ایران هم با حمایت از او به این شایعه قوت بخشید. خبرگزاری مهر گزارش داد که حسینعلی شهریاری، رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس در واكنش به شایعه بركناری وزیر بهداشت به دولت پیشنهاد داده است كه اگر می‌خواهد كسی را عزل كند باید «رئیس بانک مرکزی و معاون نظارت و برنامه‌ریزی خود را برکنار کند که عامل و منشأ مشکلات جدی حوزه سلامت هستند».

رئیس کمیسیون بهداشت مجلس همچنین گفته بود: «گلایه‌های وزیر بهداشت درباره عدم تخصیص ارز و بودجه به حق است و رئیس‌جمهوری که شعار مهرورزی می‌دهد قطعاً به خاطر این گله‌ها از وزیر بهداشت انتقام نمی‌گیرد و او را برکنار نمی‌کند.»

حسینعلی شهریاری، بعید دانسته بود رئیس‌جمهور با شعار مهرورزی، تنها وزیر زن کابینه خود را که به تعبیر او از وزرای موفق دولت بود، برکنار کند. او مشکلات در حوزه سلامت به خصوص در زمینه دارو، تجهیزات پزشکی و بیمارستان‌ها را ناشی از بی‌تدبیری بانک مرکزی در اختصاص ارز و تامین بودجه از سوی معاونت نظارت راهبردی ریاست‌جمهوری دانسته بود.

چند ساعت بعد از این جلسه مجلس ایران، معاون اول رئیس‌جمهور گفت: «تا احمدی‌نژاد هست وحید دستجردی هم هست.»  خبرگزاری فارس نوشته بود محمد‌رضا رحیمی با اشاره به اینکه با افزایش قیمت ارز در کشور، قیمت‌ها بالا رفت و گرانی پیش آمد، گفته است: «اما نباید نگران بود؛ چرا که 97 درصد داروها را خودمان تولید می‌کنیم و تنها سه درصد داروهای ویژه و خاص وارداتی است. در این راستا وزیر بهداشت برای تهیه آن با قدری مشکل مواجه شد که من در حضور ایشان قول می‌دهم که در آینده این مشکل را نخواهیم داشت. به تمام بیماران نیازمند و وزیر بهداشت اطمینان می‌دهم که کندی در کار وجود دارد ولی کمبود ارز وجود ندارد.»

او تاكید كرده بود که دولت از وحید دستجردی حمایت ویژه می‌کند، چون اولین وزیر زنی است که وارد وزارتخانه شده و موفق عمل کرده است. او همچنین در صحبت‌هایش اعلام کرد که به او نمره بیست می‌دهد. با وجود حمایت رحیمی از او، به نظر می‌رسد انتقادهای وزیر بهداشت از روند تخصیص بودجه برای دارو، در نهایت صبر احمدی‌نژاد را به سر آورد و به حکم عزلش ختم شد.

وزیر خبرساز

وزیری که سرزده از بیمارستان‌ها بازدید می‌کرد، وزیر کم ‌سرو صدایی هم نبود. بسیاری از فعالیت‌های او در دوران وزارتش پرحاشیه شدند و وزاتخانه او همیشه خبرساز بود.

سال ۹۰ هم ماجرای رها شدن چند بیمار در بزرگراه‌های اطراف تهران خبرساز شد و وزیر بهداشت سابق را به واکنش واداشت. پس از انتقادهای فراوانی که به این وزارتخانه شد، سرانجام مرضیه وحید دستجردی، وزارت اطلاعات را مسئول پیدا کردن کسانی دانست که قصد بی‌آبرو کردن نظام سلامت کشور را داشته‌اند و گفت این کار تعمدی بوده است. وحید دستجردی از دادستان خواست افراد خاطی را به اشد مجازات محکوم کند. او درباره تعداد بیماران رها شده هم ادعا کرد که تنها یک بیمار رها شده است.

مرضیه وحید دستجردی به خاطر ابطال آزمون دستیاری پزشکی، در دوران وزارتش خبرساز شد. آزمون دستیاری پزشکی، در سال‌های دهه ۸۰ همواره پرحاشیه‌ بوده است و حتی در سال ۸۲ هم خبر تقلب در این آزمون به گوش رسید و رسماً تائید شد.

سال ۸۸، وزارت بهداشت اعلام کرد که «در بررسی اعتراضات و شکایات برخی از داوطلبین پس از برگزاری آزمون و وارد دانستن برخی از آنها، به دستور وزیر بهداشت درمان و آموزش پزشکی، سی و هفتمین دوره آزمون پذیرش دستیار تخصصی ابطال شد.»

خبرگزاری‌ها اعلام کردند که تمام دست‌‌اندرکاران مرکز سنجش آموزش پزشکی تا حصول نتیجه نهایی از کار برکنار شدند. تاریخ سیزدهم اسفندماه هم برای آزمون مجدد اعلام شد. آن زمان، هرچند جمعی از دانشگاه‌های علوم پزشکی از این اقدام وزیر بهداشت حمایت کردند و ابطال سی و هفتمین دوره آزمون دستیاری را کار شجاعانه‌ای خواندند، اما انتقادها به این تصمیم هم کم نبود.

کمیسیون بهداشت مجلس از اقدام او تقدیر کرد و آن را شجاعانه دانست، ولی رئیس کمیسیون آموزش مجلس، علی عباسپور تهرانی فرد در گفت‌وگو با خبرنگار مهر گفت: «نمایندگان با وجود حمایت از اقدام وزیر در ابطال آزمون هنوز با ابهاماتی روبه‌رو هستند.» خبرگزاری مهر همچنین مصاحبه‌ای با رئیس بسیج جامعه پزشکی انجام داد که در آن آمده بود: «اعلام ابطال آزمون دستیاری به نوعی شجاعت وزیر بهداشت بود، اما به نوعی دیگر کم کاری وزیر در حراست از آزمون نیز بود؛ چراکه وزیر بهداشت نباید اجازه می‌داد چنین تخلفی در حوزه کاری وی رخ دهد و باید از این موضوع پیشگیری می‌کرد.»

غیر از این اقدام، در آبان ۸۹، با تصمیم ناگهانی وزیر بهداشت سابق، دانشگاه علوم پزشکی ایران، با انتشار اطلاعیه‌ای در سایت وزارت بهداشت و درمان، منحل اعلام شد. به جز عده اندکی از نزدیکان مرضیه وحید دستجردی در وزارت بهداشت و روسای دانشگاه علوم پزشکی تهران و شهید بهشتی، کسی از این تصمیم مطلع نبود. این خبر ناگهانی، در گام نخست برای کارکنان این دانشگاه تکان‌دهنده بود چون مشخص نبود سرنوشت نزدیک به ۱۴ هزار نفر پرسنل این دانشگاه، چه خواهد شد. آن زمان اعلام شد که این تصمیم در راستای ابلاغ معاونت توسعه و مدیریت منابع انسانی ریاست جمهوری صورت گرفته است؛ تصمیمی در ادامه طرح خلوت‌سازی پایتخت برای جلوگیری از مشکلاتی مانند تلفات زلزله احتمالی و برای خدمت‌رسانی بیشتر، عدم تمرکز نظام اداری و....

در مقابل نگرانی‌هایی که در مقابل این تصمیم مطرح شد، عده‌ای هم از پیامدهای مثبت این ادغام  گفتند؛ اینکه این ادغام منجر به افزایش رتبه جامعه آموزش پزشکی ایران در سطح بین‌المللی خواهد شد و مدارک صادره برای همه دانشجویان یکسان و دارای ارزش واحد خواهد بود. همچنین اعلام شد مشکلات ناشی از دوباره کاری رفع می‌شود و در وقت و انرژی استادان، دانشجویان و کارکنان صرفه‌جویی می‌شود.

سال ۹۰ هم ماجرای رها شدن چند بیمار در بزرگراه‌های اطراف تهران خبرساز شد و وزیر بهداشت سابق را به واکنش واداشت. پس از انتقادهای فراوانی که به این وزارتخانه شد، سرانجام مرضیه وحید دستجردی، وزارت اطلاعات را مسئول پیدا کردن کسانی دانست که قصد بی‌آبرو کردن نظام سلامت کشور را داشته‌اند و گفت این کار تعمدی بوده است. وحید دستجردی از دادستان خواست افراد خاطی را به اشد مجازات محکوم کند. او درباره تعداد بیماران رها شده هم ادعا کرد که تنها یک بیمار رها شده است.

کارنامه زرد

کارنامه وزیری که سرانجام مغضوب رئیس دولت شد، چندان هم درخشان نبوده است. منتقدان اختصاص پیدا نکردن سهمیه لازم ارزی برای واردات و تامین مواد اولیه دارو را ناشی از ضعف وزارت بهداشت می‌دانند.

اکنون مرضیه وحید دستجردی با وجود همه کم‌کاری‌هایش، به دلیل مخالفت‌ها و پافشاری‌هایش در مقابل احمدی‌نژاد، چهره قابل قبولی در میان مخالفان اصول‌گرای دولت پیدا کرده است؛ چهره‌ای که او را خلاف بسیاری از تصورها، او را در سایه زن بودنش قرار نداده است.

عده‌ای هم می‌گویند زمانی که دولت احمدی‌نژاد سرکار آمد، کل مصرف داروی وارداتی کشور ۸۰۰ میلیون دلار بود، اما در دولت نهم و به ویژه در دولت دهم، سیاست‌های غلط باعث واردات داروهای مشابه تولید داخل، همچون داروهای مشابه آموکسی سیلین، ژلوفن و ... شد و رقم واردات دارو در دوران وزارت خانم دستجردی، به سالانه دو و نیم میلیارد دلار رسید.

هرچند بسیاری از مشکلات نظام درمان در ایران به ناکارآمدی و ضعف‌های دیرین آن برمی‌گردد، اما وزیر بهداشت دولت دهم نیز نه تنها از مشکلات کم نکرد که بر آن افزود. مرضیه وحید دستجردی خود چندماه قبل اعتراف کرده بود که هر سال بین پنج تا هفت و نیم درصد مردم به علت هزینه‌های بیماری‌های صعب‌العلاج به زیر خط فقر می‌روند و همچنان ۵۴ و شش دهم درصد از هزینه‌های سلامتی از جیب مردم پرداخت می‌شود. ناکارآمدی نظام بهداشت و درمان در ایران باعث شده است که هزینه‌های درمان در ایران افزایش پیدا کند و در عین حال شرکت‌های بیمه‌ای هم قادر نباشند این هزینه‌ها را پوشش دهند.

به علاوه، طرح پزشک خانواده به عنوان یکی از طرح‌های پر سر و صدای دوران وزارت دستجردی، سرانجام به نتیجه نرسید. هرچند منتقدان می‌گفتند برنامه پزشک خانواده با شتابزدگی اجرا می‌شود، اما وزیر سابق بهداشت معتقد بود برنامه پزشک خانواده باید در زمان برنامه چهارم توسعه انجام می‌شد و شتاب‌ها برای جبران این تاخیر بوده است. با وجود مانور فراوان بر طرح پزشک خانواده و تعهد جدی وزیر بهداشت بر اجرای آن در استان‌های مختلف، این طرح ‌در نهایت به شکل ناقص اجرا شد و اکنون تنها در چند استان در حال اجراست.

مجموعه انتقادات از وزیر بهداشت ایران اما به نظر نمی‌رسد تاثیر چندانی در تصمیم رئیس دولت ایران گذاشته باشد و او تنها وزیر زن کابینه خود را هم مانند دیگران قربانی استبدادی کرده است که خودی و غیر خودی نمی‌شناسد. در مقابل، اکنون مرضیه وحید دستجردی با وجود همه کم‌کاری‌هایش، به دلیل مخالفت‌ها و پافشاری‌هایش در مقابل احمدی‌نژاد، چهره قابل قبولی در میان مخالفان اصول‌گرای دولت پیدا کرده است؛ چهره‌ای که او را خلاف بسیاری از تصورها، او را در سایه زن بودنش قرار نداده است.