نسخه قابل چاپ

مازیار مهدوی‌فر - یک اعتقاد بسیار قدیمی و البته همه‌گیر می‌گوید که هوای سرد عامل اصلی بروز بیماری سرماخوردگی است. تا جایی که تقریباً تمامی زبان‌ها و فرهنگ‌ها اسم این بیماری را بر اساس همین عقیده انتخاب کرده‌اند.

 همه ما هم دلایل و خاطره‌هایی از ابتلا به این بیماری پس از مواجهه با هوای سرد داریم، اما شاید تعجب کنید اگر بگویم تاکنون هیچ دلیل علمی به دست نیامده است که ثابت کند سرمای هوا نقش مستقیمی در ایجاد بیماری سرماخوردگی دارد. اگرچه شیوع این بیماری مربوط به فصل‌های سرد سال یعنی پاییز و زمستان است، اما تأثیر سرد شدن هوا بر این موضوع تأثیری مستقیم نیست. در واقع در این فصول به علت سرمای هوا آدم‌ها تمایل بیشتری به جمع شدن در محیط‌های سربسته و داخلی دارند که باعث افزایش تراکم و در نتیجه افزایش احتمال انتقال ویروس بیماری‌زا می‌شود. مورد دیگر اینکه ویروس سرماخوردگی در هوای خشک نسبت به هوای مرطوب راحت‌تر منتقل می‌شود. بنابرین در محیط‌هایی که از وسایل گرمایشی مانند بخاری استفاده می‌شود احتمال انتقال ویروس و ابتلا به بیماری به علت کم شدن رطوبت محیط افزایش پیدا می‌کند.

سرماخوردگی یک بیماری ویروسی است که توسط انواع مختلف و بسیار متنوعی از ویروس‌ها ایجاد می‌شود. بیماری بخش فوقانی دستگاه تنفسی را مبتلا می‌کند و سبب بروز علائمی مانند سرفه، عطسه، گلودرد، گرفتگی و آبریزش بینی می‌شود. حدود ۲۰۰ نوع مختلف ویروس شناخته شده است که می‌توانند باعث بروز این بیماری شوند. به علت این تنوع بالا و به این دلیل که هرساله ویروس‌های جدیدی به این گروه اضافه می‌شوند بدن انسان هیچ‌وقت نمی‌تواند نسبت به بیماری سرماخوردگی مقاومت کامل به دست بیاورد. بچه‌ها در سنین مدرسه معمولاً پنج تا گاهی ده بار در سال سرما می‌خورند. مسئله‌ای که در بزرگسالی و با آشنا شدن تدریجی بدن آدم‌ها به تعدادی از ویروس‌های این فهرست بلندبالا، تقلیل پیدا کرده است و به یک تا سه بار در سال می‌رسد.

انتقال بیماری

سرماخوردگی یک بیماری ویروسی است که توسط انواع مختلف و بسیار متنوعی از ویروس‌ها ایجاد می‌شود. بیماری بخش فوقانی دستگاه تنفسی را مبتلا می‌کند و سبب بروز علائمی مانند سرفه، عطسه، گلودرد، گرفتگی و آبریزش بینی می‌شود.

راه انتقال، قرار گرفتن در معرض ترشحات آلوده به ویروس فرد مبتلا است که به دو روش اتفاق می‌افتد. روش اول انتقال مستقیم است. یعنی شما در مجاورت فرد مبتلا قرار می‌گیرید.

او عطسه یا سرفه می‌کند و شما ترشحات خارج شده از دستگاه تنفسی او را استنشاق می‌کنید، اما روش دوم انتقال غیر مستقیم است. فرض کنید وارد محیطی شده‌اید که قبل از شما فردی مبتلا به سرماخوردگی در آن حضور داشته است و وسایل موجود در محیط به ترشحات تنفسی او آلوده شده‌اند. این وسایل ممکن است هر چیزی باشند. از خودکار، مداد و کتاب گرفته تا میز، صندلی، بشقاب و قاشق. در صورتی که به این وسایل دست بزنید دست شما آلوده به ویروس سرماخوردگی می‌شود. حالا کافی است دستان آلوده را به بینی یا چشمان خود بمالید تا به ویروس آلوده شوید.

پیشگیری

با این اوصاف شاید به نظر برسد فرار از دست بیماری سرماخوردگی کار چندان آسانی نباشد، اما رعایت بعضی نکات تا حد زیادی می‌تواند در این راه کمک کننده باشد. مرحله اول اجتناب از تماس مستقیم با فرد مبتلا البته تا حد ممکن است.

شاید به نظر برسد فرار از دست بیماری سرماخوردگی کار چندان آسانی نباشد، اما رعایت بعضی نکات تا حد زیادی می‌تواند در این راه کمک کننده باشد. مرحله اول اجتناب از تماس مستقیم با فرد مبتلا البته تا حد ممکن است. در مرحله بعد هم باید سعی کنیم به خصوص وقتی با وسایل و مکان‌های ناشناس سروکار داریم به صورت مرتب دست‌های خود را بشوییم.

در مرحله بعد هم باید سعی کنیم به خصوص وقتی با وسایل و مکان‌های ناشناس سروکار داریم به صورت مرتب دست‌های خود را بشوییم. شستن دست با آب و صابون کاری بسیار راحت، اما موثر برای از بین بردن ویروس سرماخوردگی است. 

دقت کنید بیماری سرماخوردگی با یک بیماری ویروسی دیگر با نام آنفلوانزا تفاوت دارد. انواع بیماری آنفلوانزا توسط گروهی ویژه از ویروس‌ها با همین نام ایجاد می‌شوند. اگرچه تقریباً تمامی علائم این دو بیماری شبیه به هم هستند، اما یک تفاوت مهم بین آن دو وجود دارد و آن شدت دو بیماری است. در مبتلایان به سرماخوردگی معمولاً علائم ملایم‌تر هستند و در حالت عادی و به خصوص در بزرگسالان مانع انجام فعالیت‌های روزانه نمی‌شوند، اما در آنفلوانزا علائم بیماری شدیدتر است و با تب شدید، سردرد، درد عضلانی، سرفه‌های خشک و ضعف شدید همراه است.

آنفلوانزا در بسیاری از موارد فرد مبتلا را حداقل به مدت یک یا دو روز خانه‌نشین می‌کند. البته خیلی وقت‌ها لازم نیست تشخیص بدهید که به کدامیک از این دو نوع بیماری مبتلا شده‌اید. چون در اغلب موارد هر دوی این بیماری‌ها خودکنترل بوده و نیاز به درمان خاصی ندارند. سرماخوردگی معمولاً بعد از گذشت سه تا هفت روز بهبود پیدا می‌کند. در حقیقت می‌توان گفت داروی اصلی سرماخوردگی گذشت زمان هست. هرچند داروهایی مثل ضد دردها و ضدسرفه‌ها می‌توانند باعث کم‌شدن علائم شده و طی دوره بیماری را برای فرد مبتلا آسان کنند. بعضی از درمان‌های خانگی مثل نوشیدن مایعات داغ، استراحت، قرقره کردن آب نمک و استفاده از بخور هم کمک زیادی به راحت‌تر طی شدن دوره بیماری می‌کنند. 

آنتی‌بیوتیک‌ها و سرماخوردگی

بد نیست بدانید آنتی‌بیوتیک هیچ تأثیری در درمان بیماری سرماخوردگی ندارد. رده دارویی آنتی‌بیوتیک‌ها فقط روی باکتری‌ها موثرند درحالی‌که همانطور که گفتیم عامل بروز بیماری سرماخوردگی انواع ویروس‌ها هستند. البته بیماری‌های مانند عفونت گوش میانی، سینوزیت و فارنژیت که علائمی شبیه سرماخوردگی دارند عامل باکتریایی دارند که طبعاً پزشک در صورت تشخیص آن‌ها برای درمان از آنتی‌بیوتیک استفاده می‌کند.

خیلی از ما به محض احساس درد در ناحیه گلو به صورت خودسرانه شروع می‌کنیم به خوردن آنتی‌بیوتیک. بعضی از ما اگر در میان داروهای تجویزی پزشکمان اثری از کپسول آموکسی‌سیلین یا آمپول پنی‌سیلین نبینیم نسخه او را پاره می‌کنیم و می‌رویم سراغ یک پزشک دیگر.

تازه به محض ورود به مطب پزشک دوم چنان داد و بیدادی راه می‌اندازیم و پزشک قبلی را به بی‌سوادی متهم می‌کنیم که این یکی مجبور می‌شود حتماً یکی دو آنتی‌بیوتیک قوی در لیست داروهای تجویزی خود بگنجاند.

این روزها خیلی از بیماران تحصیل کرده که اسم داروهای مختلف را هم از اینور و آنور شنیده‌اند دیگر به انواع قدیمی آنتی‌بیوتیک‌هایی که نام بردیم راضی نیستند و توقع دارند که جناب دکتر حتماً یکی از انواع جدید آنتی‌بیوتیک‌ها را که البته قیمت بسیار بالایی هم دارند برایشان تجویز کند.

بد نیست بدانید آنتی‌بیوتیک هیچ تأثیری در درمان بیماری سرماخوردگی ندارد. رده دارویی آنتی‌بیوتیک‌ها فقط روی باکتری‌ها موثرند درحالی‌که همانطور که گفتیم عامل بروز بیماری سرماخوردگی انواع ویروس‌ها هستند. البته بیماری‌های مانند عفونت گوش میانی، سینوزیت و فارنژیت که علائمی شبیه سرماخوردگی دارند عامل باکتریایی دارند که طبعاً پزشک در صورت تشخیص آن‌ها برای درمان از آنتی‌بیوتیک استفاده می‌کند. مصرف زیاد و بدون دلیل آنتی‌بیوتیک جدا از بی‌فایده بودن، مضرات دیگری هم دارد که در یکی از برنامه‌های آینده به تفصیل به آن‌ها خواهیم پرداخت.