نسخه قابل چاپ

فرهمند علیپور − روز چهارشنبه، سوم اکتبر، شلیک چند خمپاره از درون سوریه به روستایی مرزی در ترکیه موجب شد تا توپخانه ارتش ترکیه اهدافی در خاک سوریه را گلوله باران کند. به فاصله یک روز پارلمان ترکیه مجوزی را به تصویب رساند که بر اساس آن دولت ترکیه مجاز است که وارد عملیات نظامی علیه سوریه شود.

 هرچند مقامات ترک اصرار دارند که تصویب چنین طرحی در پارلمان ترکیه به معنای اعلام جنگ به سوریه نیست و رجب طیب اردوغان نخست وزیر ترکیه ساعاتی پس از اخذ مجوز عملیات نظمی احتمالی در سوریه، طی یک کنفرانس خبری تاکید کرد که قصد  راه‌اندازی جنگ ندارند اما اقدام اخیر دولت و پارلمان ترکیه که در آن اخوان‌المسلمین و جریان‌های مشابه نفوذ فکری بالایی دارند، این کشور را به چند قدمی یک جنگ تمام عیار علیه سوریه نزدیک کرده است.

گرچه هنوز دولت سوریه مسئولیت خمپاره‌اندازی به خاک ترکیه را نپذیرفته، اما وزیر اطلاع‌رسانی دولت سوریه، مناطق بمباران شده را مناطقی زیر کنترل شورشیان و تروریست‌ها خواند. او با ابراز تأسف از کشته شدن پنج شهروند ترکیه در این حادثه، بر حسن همجواری و احترام به حاکمیت سرزمینی ترکیه تاکید کرد.

ترکیه حمایت از مخالفان مسلح دولت اسد را حمایت از انقلاب مردم سوریه و تغییر و تحولات دمکراتیک در این کشور می‌داند. حملات توپخانه‌ای ترکیه به خاک سوریه در سه روز پیاپی و تصویب مجوز مداخله نظامی ارتش ترکیه در سوریه توسط پارلمان این کشور نشان از این واقعیت دارد که تحولات و ناآرامی‌های داخلی سوریه می‌تواند به سرعت منطقه پیرامونی خود را تحت تاثیر قرار دهد. شراره‌های آتش ناآرامی‌های سوریه می‌تواند به کشورهای دیگر نیز سرایت کند.

اکنون بیش از یک سال و نیم از آغاز خیزش مردم سوریه علیه حکومت بشار اسد می‌گذرد، خیزشی که در ماه‌های اخیر به جنگ داخلی و رویارویی مسلحانه خونین تغییر ماهیت داده است. بزرگ‌ترین گروه مخالفان حکومت بشار اسد در سوریه را گروه‌های اخوان‌المسلمین تشکیل می‌دهند. جریانی که پس از تحولات موسوم به بهار عربی قدرت را در چندین کشور عربی از جمله در مصر، تونس و مراکش از آن خود کرده‌ و پیش از این نیز قدرت را در ترکیه در دست گرفته بود.

ترکیه ماه‌هاست که خواهان سرنگونی دولت علوی مذهب بشار اسد در دمشق است. علاوه بر آن‌که این کشور میزبان ده‌ها هزار آواره سوری است، هم‌زمان پایگاه‌هایی برای آموزش نیروهای نظامی «ارتش آزاد سوریه» و مسلح کردن آنان تدارک دیده است. دولت ترکیه همچنین با سازماندهی مخالفان حکومت اسد در استانبول، تلاش کرد تا این گروه‌ها را به یکدیگر نزدیک‌تر و فعالیت‌های آن‌ها در جهت سرنگونی حکومت اسد را موثرتر کند. از همین رو مقامات دولت اسد، ترکیه را صادر کننده تروریسم به خاک سوریه معرفی می‌کنند.

ترکیه اما حمایت از مخالفان مسلح دولت اسد را حمایت از انقلاب مردم سوریه و تغییر و تحولات دمکراتیک در این کشور می‌داند. حملات توپخانه‌ای ترکیه به خاک سوریه در سه روز پیاپی و تصویب مجوز مداخله نظامی ارتش ترکیه در سوریه توسط پارلمان این کشور نشان از این واقعیت دارد که تحولات و ناآرامی‌های داخلی سوریه می‌تواند به سرعت منطقه پیرامونی خود را تحت تاثیر قرار دهد. شراره‌های آتش ناآرامی‌های سوریه می‌تواند به کشورهای دیگر نیز سرایت کند.

مخالفان جنگ در میدان تقسیم

نگرانی‌ها از احتمال مواجهه نظامی ترکیه با همسایه جنوبی‌اش موجب شد تا هزاران تن ازشهروندان ترکیه‌ای مخالف جنگ در میدان معروف «تقسیم» استانبول تجمع کنند.

نگرانی‌ها از احتمال مواجهه نظامی ترکیه با همسایه جنوبی‌اش موجب شد تا هزاران تن ازشهروندان ترکیه‌ای مخالف جنگ در میدان معروف «تقسیم» استانبول تجمع کنند. مخالفان که در روز پنج شنبه (۴ اکتبر) و هم‌زمان با مذاکرات پارلمان ترکیه در استانبول تجمع کرده بودند، شعار می‌دادند: «نه به جنگ»، «صلح اکنون» و «ما سربازان امپریالیسم نخواهیم بود».

مخالفان که در روز پنج شنبه و هم‌زمان با مذاکرات پارلمان ترکیه در استانبول تجمع کرده بودند، شعار می‌دادند: «نه به جنگ»، «صلح اکنون» و «ما سربازان امپریالیسم نخواهیم بود». آن‌گونه که «بی‌بی‌سی» گزارش داده است، تظاهرکنندگان بنرهایی در دست داشتند که در آن رجب طیب اردوغان نخست وزیر و حزب عدالت و توسعه را دست نشانده آمریکا می‌دانستند.

از سوی دیگر روزنامه "السفیر" در مقاله‌ای به قلم محمد نور‌الدین به انتقاد شدید مواضع ترکیه در قبال سوریه پرداخته است. این روزنامه نگار لبنانی می‌نویسد: اردوغان در حالی در برابر سوریه چنین ژستی به خود گرفته است که سال ۲۰۱۰ نیروهای اسرائیلی با یورش به کشتی مرمره، ۹ تن از کنشگران حقوق بشر ترکیه را کشتند، اما اردوغان به جای اعلان جنگ علیه اسراییل یا قطع رابطه با این کشور، مناسبات با آن را سال به سال گسترش داد. به گونه‌ای که حجم مبادلات تجاری ترکیه با این رژیم ۳۵ درصد افزایش یافت. محمد نورالدین تاکید کرده است که در شرایط آن روز، پارلمان ترکیه برای عملیات نظامی یا هرگونه تهدید نظامی دولت ترکیه علیه اسرائیل هیچ گونه مجوزی صادر نکرد.

آتش سوریه در بیرون مرزها

نگرانی از گسترش شراره‌های جنگ داخلی سوریه به کشورهای همسایه، از ماه‌ها قبل مطرح بوده است. درگیری‌های درونی سوریه وارد مرحله فرقه‌ای شده و به دلیل ترکیب جمعیتی مشابه عراق و لبنان، نشانه‌هایی از افزایش تنش و تضاد بین شهروندان سنی و شیعه این دو کشور نیز دیده می‌شود.

 سنی‌های عراق و لبنان آشکارا از مخالفان رژیم اسد حمایت می‌کنند تا آنجا که پاره‌ای عراقی‌های سنی مذهب، اکنون در کنار ارتش آزاد سوریه علیه دولت دمشق می‌جنگند.

 حزب‌الله لبنان و دولت عراق نیز  که در کنترل شیعیان هستند، از حامیان رژیم اسد

به‌شمار می‌روند. گزارش‌هایی از رد پای حزب‌الله در درگیری‌های سوریه منشر شده، هرچند این گروه همواره آن‌را تکذیب کرده است.

اختلاف نظر شیعیان و سنی‌ها در خصوص حوادث سوریه موجب شده است تا تنش‌ها و درگیری‌های قومی و مذهبی در لبنان و عراق نیز شدت گیرد. برای هفته‌ها شهر «طرابلس» در شمال لبنان صحنه درگیری‌های مسلحانه هواداران و مخالفان دولت بشار اسد بود.

 از سوی دیگر گرچه اختلافی عمیق میان شیعیان و سنی‌های ترکیه به چشم نمی‌خورد، اما خودمختاری کرد‌ها در شمال سوریه و در نوار مرزهای جنوبی ترکیه موجب بی‌ثبات‌تر شدن مرزهای ترکیه، افزایش تحرکات مسلحانه کردهای مخالف ترکیه و نگرانی‌ شدید رهبران آنکارا شده است.

دولت ترکیه درگیری ۴۰ ساله‌ای با مخالفان مسلح کرد دارد که تاکنون ده‌ها هزار قربانی برجای نهاده است.  

دولت ایران به‌عنوان مهم‌ترین حامی منطقه‌ای حکومت سوریه، از ترکیه و سوریه خواسته تا خویشتن‌دار باشند.  گرچه سخنگوی وزارت امورخارجه ایران گفتگوی‌های سیاسی را تنها راه برون‌رفت بحران سوریه دانسته،  اما بر اساس آنچه سایت "عرب پرس" منتشر کرده است، دولت ایران پیام هشدار آمیزی نیز برای ترکیه فرستاده و نسبت به هرگونه اقدام نظامی ارتش ترکیه علیه دولت سوریه اخطار داده است.

"عرب پرس" به نقل از منابع مطلع خود در تهران گزارش داد که علی خامنه‌ای رهبر ایران، دبیر شورای‌عالی امنیت ملی را مامور کرده تا به طرف‌ترک پیام شدیداللحنی ابلاغ کند.

بر اساس این گزارش، سعید جلیلی ماموریت یافته تا به مقامات ترکیه اعلام کند که هر گونه تعرض به خاک سوریه عملی خرابکارانه است. عملی که منافع کشورهای عضو ناتو و به خصوص ترکیه را به خطر خواهد انداخت که در بازی آمریکا گرفتار شده‌اند.