ایران: روزانه ۹۰ میلیون دلار ضرر

پنجشنبه, 1391-04-08 01:07

مهناز شریف

مهناز شریف - روزهای آغازین این هفته، روز‌های خوبی برای مقامات اقتصادی و مسئولان جمهوری اسلامی نبود. در روز دوشنبه متن بیانیه ۲۷ کشور عضو اتحادیه اروپا منتشر شد که در آن تاکید شده بود تمامی کشورهای عضو اتحادیه، از یکشنبه آینده، اول ژویئه (۱۱ تیرماه ۱۳۹۱) واردات نفت از ایران را متوقف خواهند کرد.

و از سوی دیگر، سعود الفيصل وزير امور خارجه عربستان، در همان روز دوشنبه در نشست مشترک وزرای خارجه کشورهای شورای همکاری‌های خليج فارس و نمایندگانی از اتحاديه اروپا، با اشاره به روند مذاکرات هسته‌ای ایران با گروه ۵+۱ به صراحت گفت که "ایران دارد وقت تلف می‌کند و زمان می‌خرد."

فیصل در بخشی از همین اظهاراتش گفت: "حرف درباره انرژی هسته‌ای و مصارف صلح‌آميز آن نيست، بلکه آن‌ها [ايرانی‌ها] فعاليت‌های زيرزمينی دارند و اين آن چيزی است که اهميت دارد." هرچند رامین مهمان‌پرست سخنگوی وزارت خارجه، دیروز (چهارشنبه ۷ تیر) این سخنان را "تعجب‌برانگیز" خواند، اما به نظر می‌‌رسد نفس این اظهارات و واکنش به نسبت ضعیف حکومت ایران، به روشنی نشان از جایگاه نه چندان قوی ایران در عرصه دیپلماسی دارد.

در پیوند با دامنه تحریم‌های نفتی علیه ایران، در روز سه‌شنبه ۲۶ ژوئن، سه وزارتخانه کره جنوبی با انتشار بیانیه‌ای مشترک اعلام کردند که در همراهی با برنامه تحریمی اتحادیه اروپا، از یکشنبه آینده واردات نفت از ایران را به حال تعلیق در خواهند آورد.

صادرات نفت ایران در حال حاضر به یک میلیون و ۲۰۰هزار بشکه در روز کاهش یافته است. در نظر بگیرید که میانگین صادرات نفت ایران در اوج جنگ و به هنگامی که بسیاری مراکز و تاسیسات نفتی ایران مورد حمله قرار داشت و آسیب دیده بود بیش از این میزان بوده است.

از سویی دیگر، روزنامه وال‌استریت ژورنال، در گزارشی که یکشنبه قبل منتشر شد، خبر از فشارهای مضاعف بر شرکت‌ها و مؤسسه‌هایی ‌داد که کارشان، صدور گواهی‌نامه‌های ایمنی برای نفت‌کش‌ها و کشتی‌های باربری است. بنا بر آنچه در این گزارش آمده است، از این شرکت‌ها خواسته شده تا از بیمه کردن نفت‌کش‌هایی که برای ایران بارگیری می‌کنند خودداری شود.

تحریم‌ بیمه‌ کشتی‌های نفتی، بخش مهمی از تحریم نفتی اتحادیه اروپا علیه ایران است. بخش قابل ملاحظه‌ای از این شرکت‌ها یا خودشان اروپایی هستند یا مبادلات بزرگی با کشورهای اروپایی دارند. بنابراین به نظر می‌‌‌رسد که به‌کارگیری چنین تدابیر و فشارهایی به طور مستقیم بر فعالیت‌های این شرکت‌ها در رابطه با ایران تاثیر خواهد داشت.

دورنمای تاریک

بر خلاف آنچه که پیش‌تر انتظار می‌رفت، در آستانه آغاز تحریم نفتی اتحادیه اروپا علیه ایران، بهای نفت در بازارهای جهانی نه تنها افزایش نداشته بلکه در این هفته‌ها روند نزولی نیز پیدا کرده است و هم‌اکنون به زیر ۸۰ دلار در هر بشکه رسیده است.

جدا از شُک‌های روانی انتشار این نوع اخبار در بازار که معمولاً موجب بالا رفتن قیمت ارز در کشور می‌شود، محدود بودن ذخایر ارزی و نیاز مستمر ایران به واردات کالا (دست کم برای مقابه با موج‌های تورمی) خواه ناخواه در دراز مدت به بالارفتن قیمت ارز و سایر کالاهایی خواهد انجامید که به نوعی می‌توانند ارزش مالی سرمایه را حفظ کند. در چنین فضایی، به نظر می‌رسد که سیاست رسمی بانک مرکزی ایران در تثبیت نرخ ارز (به قیمت۱۲۲۶ تومان) به تشدید فساد، سوءاستفاده‌های بیشتر و رانت‌خواری‌های دولتی نیر بینجامد.

پنهان نمی‌توان کرد که دولت ایران، هم‌اکنون و پیش از آغاز تحریم‌های نفتی اتحادیه اروپا نیز تحت فشارهای شدید اقتصادی است. به گزارش خبرگزرای رویترز صادرات نفت ایران در حال حاضر به یک میلیون و ۲۰۰هزار بشکه در روز کاهش یافته است. (در نظر بگیرید که میانگین صادرات نفت ایران در اوج جنگ و به هنگامی که بسیاری مراکز و تاسیسات نفتی ایران مورد حمله قرار داشت و آسیب دیده بود بیش از این میزان بوده است.) برآورد می‌شود که با آغاز تحریم‌های اتحادیه اروپا که از یکشنبه آینده آغاز می‌شود، ایران روزانه ۹۰میلیون دلار متضرر شود.

به گزارش رویترز، هرچند ایتالیا در ماه ژوئن کماکان از ایران نفت خریداری کرده است، اما برخی از شرکت‌های بزرگ اروپایی نظیر توتال و رویال داچ شل و حتی شرکت نفتی یونان (HEPr.AT) پیش از آغاز رسمی تحریم‌ها در هفته آینده، خرید نفت از ایران را متوقف کرده‌اند.

موضع رسمی که معمولاً مقام‌های جمهوری اسلامی اتخاذ می‌کنند این است که تحریم‌ها نه تنها هیچ اثری بر وضعیت اقتصادی و معیشت مردم نداشته است، بلکه زمینه‌ پیشرفت و خودکفایی را نیز در کشور فراهم آورده. اما روشن است که وضعیت عینی وخیم است و مسئولان جمهوری اسلامی نیز به واقع تحت فشارند.

موضع رسمی‌ای که معمولاً مقام‌های جمهوری اسلامی اتخاذ می‌کنند این است که تحریم‌ها نه تنها هیچ اثری بر وضعیت اقتصادی و معیشت مردم نداشته است، بلکه "فرصت" بوده است و زمینه‌ پیشرفت و خودکفایی را در کشور فراهم آورده است. اما روشن است که وضعیت عینی وخیم است و مسئولان جمهوری اسلامی نیز به واقع تحت فشارند.

دو روز پیش (ششم تیرماه۱۳۹۱) علی‌اکبر صالحی وزیر امور خارجه ایران در جریان دیدارش از قبرس به طور آشکاری دلنگرانی ایران را از آغاز تحریم‌های اتحادیه اروپا در هفته آینده نشان داد و خواستار "تجدید‌نظر" اروپایی‌ها در تصمیم اتخاذ شده شد. رامین مهمان‌پرست سنخگوی وزارت خارجه نیز دیروز در نشست هفتگی خود با خبرنگاران، با اشاره به مذاکرات پیش روی استانبول گفت که اجرای تحریم‌ها فضای گفت‌وهای آتی با گروه ۵+۱ را "تحت شعاع" قرار می‌دهد.

مذاکرات هسته‌ای با گروه ۵+۱ در بن‌بست است و بعید به نظر می‌رسد که در آینده‌ای نزدیک هم گشایشی داشته باشد. قدرت‌های غربی نیز ظاهراً در این میان عجله‌ای ندارند و به نظر نمی‌رسد که مایل باشند با توجه به پیامدهای اقتصادی تحریم‌ها و هزینه‌ای که تاکنون متحمل شده‌اند، این حربه کارآمد را کنار بگذارند. اگر دولت ایران نتواند در فرصت مذاکرات استانبول که قرار است در سطح کارشناسی برگزار شود به نوعی نظر مساعد طرف‌های اروپایی را جلب کند، بدون شک باید در انتظار تشدید تحریم‌ها و پیامدهای ویرانگر اقتصادی-اجتماعی آن برای مردم ایران بود.