ردپای دین و نیازهای هسته‌ای در بودجه آموزش عالی

یکشنبه, 1391-02-10 17:59

حمید مافی

حمید مافی - لایحه بودجه پیشنهادی دولت برای سال ۹۱، هنوز به صحن علنی مجلس نیامده و بحث درباره آن ادامه دارد. از جمله فصل‌های بودجه که همواره بحث برانگیز بوده، اعتبار اختصاص یافته به آموزش عالی و پژوهش است.

موازی‌کاری دستگاه‌های دولتی در امر آموزش عالی، وجود مراکز آموزش عالی خارج از نظارت وزارت علوم و نهادهای تصمیم‌گیر چندگانه در باره آموزش و پژوهش کشور، همواره سبب بروز نارضایتی موسسات آموزشی و پژوهشی در هنگام تخصیص اعتبار سالانه آموزش و پژوهش می‌شود.

امسال نیز همچون همه سال‌های گذشته نمایندگان مجلس و دست‌اندرکاران آموزش عالی و پژوهش نسبت به اعتبار اختصاص‌یافته به این حوزه اما و اگرهای فراوان دارند.

در حالی است که معاون پژوهشی وزیر علوم گفته است که اعتبار پژوهشی دانشگاه‌ها ۲۰ تا ۱۰۰ درصد افزایش یافته است، مرکز پژوهش‌های مجلس در بررسی اعتبارات فصل آموزش عالی و تحقیقات افزایش این اعتبارها را با توجه به افزایش قیمت حامل‌های انرژی ناچیز دانسته است.

عباس پور، رئیس کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس، گفته است: "با این که دولت اعتبار آموزش عالی و پژوهش را افزایش داده است اما مشخص نیست که بتواند این اعتبار‌ها را تامین کند." به گفته او، دانشگاه‌ها همچنان منتظر اعتبار پژوهشی سال گذشته خود هستند.

معاون فرهنگی وزیر علوم نیز گفته است: ۳۴" درصد از بودجه فرهنگی دانشگاه‌ها در سال ۹۰ تحقق پیدا نکرده است." به گفته او؛ از ۶ میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان بودجه فرهنگی دانشگاه‌های کشور فقط ۴ میلیارد و ۱۰۰ میلیون تومان محقق شده است.

با این حال دولت اعلام کرده است که در لایحه بودجه امسال، سهم اعتبارات آموزش عالی و تحقیقات را افزایش می‌دهد. اما بررسی سهم مراکز آموزشی و پژوهشی نشان دهنده "توزیع نابرابر اعتبار‌ها" و "توجه ویژه به حوزه‌های خاص" همچون "اسلامی کردن دانشگاه‌ها"، "پژوهش‌های نظامی" و دانشگاه "پیام نور" است.

بررسی اعتبار اختصاص یافته به مراکز آموزشی و پژوهشی وابسته به شخصیت‌های حقوقی و حقیقی مذهبی، سمت‌گیری ویژه بودجه سال 91 کشور به سوی اسلامی شدن دانشگاه‌ها را پررنگ‌تر نشان می‌دهد.

دولت در لایحه بودجه امسال ۱۰۳۵۸ میلیارد و ۲۱۸ میلیون و ۴۰۰ هزار تومان اعتبار برای بخش آموزش عالی و تحقیقات در نظر گرفته که نشان دهنده افزایش ۳۲ درصدی اعتبار این بخش به نسبت سال گذشته است. "وزارت علوم، تحقیقات و فناوری" و دانشگاه‌های وابسته به آن ۶۰۶۷ میلیارد و ۳۰۱ میلیون و ۷۰۰ هزار تومان از اعتبار بخش آموزش عالی و تحقیقات را به خود اختصاص داده است که بیانگر رشد ۱. ۴۸ اعتبار آن هاست.

دولت همچنین ۲۴۳۸ میلیارد و ۴۷۸ میلیون و ۳۰۰ هزار تومان هم اعتبار برای سایر دانشگاه‌ها و "موسسات آموزش عالی وابسته به سازمان‌های دولتی" در نظر گرفته که به نسبت سال گذشته نشان دهنده رشد ۲. ۹ درصدی اعتبار این موسسات است.

اعتبار آموزش و تحقیقات "وزارت بهداشت و درمان" هم ۱۸۵۲ میلیارد و ۴۲۹ میلیون و ۴۰۰ هزار تومان اعلام شده که در مقایسه با سال قبل ۹. ۲۰ درصد رشد را نشان می‌دهد.

حمایت ویژه از پیام نور

دانشگاه پیام نور که در سال‌های پس از دولت احمدی‌نژاد، تلاش کرد تا نقش رقیب دانشگاه آزاد را عهده‌دار شود، امسال هم بیشترین سهم را از اعتبارات فصل آموزش و پژوهش کشور برده است. دولت ۷۹۴ میلیارد تومان اعتبار به دانشگاه پیام نور اختصاص داده در حالی که اعتبار دانشگاه تهران ۳۲۵ میلیارد تومان و تربیت مدرس ۱۶۵ میلیارد تومان پیش‌بینی شده است.

دانشگاه شریف و امیرکبیر نیز به ترتیب از سهم ۱۱۵ و ۱۰۵ میلیارد تومانی در بودجه سال ۹۱ برخوردارند. نکته جالب توجه اینکه مجموع اعتبار این دانشگاه‌ها کمتر از اعتبار اختصاص یافته به دانشگاه پیام نور است.

همچنین اعتبار اختصاص یافته به "دانشگاه الزهرا"۴۲ میلیارد تومان اعلام شده است. "دانشگاه تبریز" نیز ۹۷ میلیارد تومان اعتبار دارد.

سهم دانشگاه "بوعلی سینا همدان" و "دانشگاه اصفهان" از اعتبار مراکز آموزش عالی وابسته به وزارت علوم نیز به ترتیب؛ ۶۰ و ۷۸ میلیارد تومان پیش بینی شده است. "دانشگاه بین المللی امام خمینی قزوین" هم که پذیرای دانشجویان خارجی است از اعتبار ۹. ۴۱ میلیارد تومانی بهره برده است.

قائم مقام صندوق رفاه دانشجویان وزارت علوم نیز گفته است که وزارت‌خانه به دانشجویانی که در رشته‌های نانو و هسته‌ای تحصیل کنند تا سقف شهریه وام می‌دهد.

آنچه که در تخصیص اعتبار دانشگاه‌های وابسته به وزارت علوم نمایان است، کم‌توجهی به دانشگاه‌های دور از مرکز و مناطق مرزی است.

اعتبار پیش‌بینی شده برای دانشگاه "علوم پزشکی تهران" نیز ۲۵۶ میلیارد تومان است که کمتر از یک سوم اعتبارات اختصاص یافته به دانشگاه پیام نور است. دانشگاه "علوم پزشکی شهید بهشتی" با ۱۱۹ میلیارد تومان و "علوم پزشکی شیراز" با ۱۰۲ میلیارد تومان پس از دانشگاه علوم پزشکی تهران از بیشترین میزان اعتبار در میان دانشگاه‌های تحت پوشش وزارت بهداشت و درمان برخوردار بوده‌اند.

همچنین دولت هیچ‌گونه اعتبار ویژه‌ای را برای کمک به دانشگاه‌های بر‌تر علوم پزشکی، پیش‌بینی نکرده است در حالی که ۳۰ میلیارد تومان اعتبار به ده دانشگاه بر‌تر تحت پوشش وزارت علوم اختصاص داده است.

سهم هر یک از این دانشگاه‌ها، سه میلیارد تومان خواهد بود که به منظور کمک به ارتقای رتبه بین‌المللی این دانشگاه‌ها هزینه می‌شود.

کم توجهی به دانشگاه‌های علوم پزشکی دور از مرکز در تخصیص اعتبار دانشگاه‌های وابسته به وزارت بهداشت و درمان هم نمایان است. به گونه‌ای که دانشگاه علوم پزشکی همدان، گناباد و بجنورد شش میلیارد تومان اعتبار دارند.

دانشگاه‌های وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فن‌آوری، در مجموع ۶۰۶۷ میلیارد تومان از بودجه آموزش و تحقیقات کشور را به خود اختصاص داده‌اند در حالی که اعتبار دانشگاه‌های وابسته به وزارت بهداشت و درمان ۱۸۵۲ میلیارد تومان پیش‌بینی شده است.

دانشگاه‌های وابسته به سایر نهاد‌ها و دستگاه‌های دولتی و حکومتی نیز ۲۴۳۸ میلیارد تومان از بودجه آموزش و پژوهش کشور را به خود اختصاص داده‌اند. ۱۶۲ میلیارد تومان اعتبار نیز به "دانشگاه‌های نظامی و انتظامی" اختصاص یافته است. این دانشگاه‌ها از اعتبار اختصاص یافته به نهادهای نظامی و انتظامی کشور نیز سهم می‌برند.

سمت‌گیری بودجه پژوهشی مشخص نیست

مجموع اعتبار پیش‌بینی شده دولت برای امور پژوهشی کشور در سال جاری ۵۸۸۹ میلیارد تومان اعلام شده که ۴۴۰۰ میلیارد تومان آن، سهم دو وزارت خانه "علوم و تحقیقات و فناوری" و "بهداشت و درمان" است و ۱۴۸۸ میلیارد و ۹۰۰ میلیون تومان آن هم به سایر موسسات و نهادهای دولتی اختصاص دارد.

بر اساس لایحه بودجه امسال، دولت نیم درصد از سقف بودجه مصوب هر یک از دستگاه‌های استانی و ملی کشور را کسر و برای آموزش و پژوهش فرهنگ قرآنی و اهل بیت و فرهنگ عفاف و حجاب و توسعه فعالیت‌های قرآنی، هزینه می‌کند.

مرکز پژوهش‌های مجلس، سهم بوجه پژوهشی کشور به نسبت کل بودجه را ۷۲ صدم درصد اعلام کرده و یادآور شده است: "بر اساس برنامه پنجم توسعه، اعتبار پژوهشی کشور در سال ۹۱ باید به ۰۶. ۱ درصد از تولید ناخالص داخلی برسد. در حالی که هم اکنون تنها شش دهم درصد از تولید ناخالص داخلی به امر پژوهش اختصاص یافته است".

مجموع اعتبار اختصاص یافته به ۳۶ پژوهشگاه وابسته به دانشگاه‌های وزارت علوم ۲۳۰ میلیارد تومان اعلام شده است. در دانشگاه‌های وابسته به وزارت بهداشت و درمان نیز ۸۱ میلیارد تومان اعتبار برای امر پژوهش در نظر گرفته شده است.

همچنین وزادت دفاع ۸۳ میلیارد تومان، دانشگاه علوم انتظامی ۸ میلیارد تومان، دانشگاه مالک اشتر ۳۸ میلیارد تومان، دانشگاه ارتش سه میلیارد تومان، دانشگاه جامع امام حسین ۵. ۶ میلیارد تومان، دانشگاه عالی دفاع ۱۰ میلیارد تومان و دانشکده افسری امام حسین ۲. ۶ میلیارد تومان اعتبار پژوهشی کشور را به خود اختصاص داده‌اند.

مجموع اعتبار پژوهشی دانشگاه‌های نظامی و انتظامی کشور ۱۶۲ میلیارد تومان و دو برابر بودجه پژوهشی دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور است.

علاوه بر این ۶. ۶۵ میلیارد تومان از بودجه پژوهشی کشور در اختیار سازمان انرژی اتمی و شش میلیارد آن هم به مرکز تخقیقات مخابراتی کشور اختصاص یافته است.

معاون پژوهشی وزیر علوم چندی پیش از افزایش ۲۰ تا ۱۰۰ درصدی بودجه پژوهشی کشور خبر داده و گفته بود: "وزارت علوم صندوق نوآوری و شکوفایی را به منظور حمایت از طرح‌های پژوهشی با سه هزار میلیارد تومان اعتبار تاسیس خواهد کرد."

۶. ۶۵ میلیارد تومان از بودجه پژوهشی کشور در اختیار سازمان انرژی اتمی و شش میلیارد آن هم به مرکز تخقیقات مخابراتی کشور اختصاص یافته است.

او همچنین از ۴۰ طرح کلان پژوهشی در کشور خبر داده و گفته بود: "برخی از این طرح‌ها کاربرد چندگانه در صنایع نظامی دارند و سه طرح نیز به صورت مستقیم به صنایع هسته‌ای کشور ارتباط دارد." در همین رابطه قائم مقام صندوق رفاه دانشجویان وزارت علوم نیز گفته است که وزارت‌خانه به دانشجویانی که در رشته‌های نانو و هسته‌ای تحصیل کنند تا سقف شهریه وام می‌دهد.

این در حالی‌ست که اعتبار وام شهریه دانشجویان در سال جاری تنها ۲. ۶ درصد افزایش یافته و به ۱۷۰ میلیارد تومان رسیده است. همین سبب شده است تا مرکز پژوهش‌های مجلس نسبت به این مساله اعتراض کند و آن را کمتر از میزان اعتبار مورد نیاز عنوان کند.

برخلاف اظهارات معاون پژوهشی وزیر علوم، هیچ گونه نشانه‌ای از چهل طرح پژوهشی کشور در لایحه بودجه وجود ندارد و دولت ردیف مشخصی را برای حمایت از این طرح‌های پژوهشی در نظر نگرفته است.

مرکز پژوهش‌های مجلس در بررسی اعتبار فصل آموزش و پژوهش، از عدم تخصیص اعتبار برای کمک به نشریات و انجمن‌های پژوهشی انتقاد کرده و خواستار یک‌پارچه شدن اعتبار پژوهشی دستگاه‌های دولتی در مجلس شده است.

به گفته معاون فرهنگی وزیر علوم، هم اکنون ۴۰۳۳ انجمن علمی و پژوهشی در دانشگاه‌های کشور فعالیت دارند که دولت هیچ گونه اعتبار مشخصی را برای کمک به این انجمن‌ها در نظر نگرفته است.

اعتبار ویژه برای اسلامی کردن دانشگاه‌ها

خواجه سروی در اظهار نظر دیگری، گفته است:"همه تلاش ما این است که بودجه قرآنی در دانشگاه‌ها افزایش یابد". همچنین نایب رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس نیز، مهم‌ترین ویژگی لایحه دولت را "توجه به علوم و معارف قرآنی" دانسته است.

بر اساس لایحه بودجه امسال، دولت نیم درصد از سقف بودجه مصوب هر یک از دستگاه‌های استانی و ملی کشور را کسر و برای آموزش و پژوهش فرهنگ قرآنی و اهل بیت و فرهنگ عفاف و حجاب و توسعه فعالیت‌های قرآنی، هزینه می‌کند. در همین راستا معاون فرهنگی وزیر علوم نیز گفته است : "این وزارت خانه با همکاری نهادهای دین پژوهی از پایان‌نامه‌های دانشجویی با موضوع قرآنی حمایت می‌کند."

کنار هم قرار دان این اظهارات و بررسی اعتبار اختصاص یافته به مراکز آموزشی و پژوهشی وابسته به شخصیت‌های حقوقی و حقیقی مذهبی، سمت‌گیری ویژه بودجه سال 91 کشور به سوی اسلامی شدن دانشگاه‌ها را پررنگ‌تر نشان می‌دهد.

موسسات آموزش وابسته به نهادهای دینی و یا اشخاص حقیقی و حقوقی در مجموع نزدیک به ۴۹۷ میلیارد تومان از اعتبار فصل آموزش و پژوهش کشور را به خود اختصاص داده‌اند. این اعتبار جدای از اعتبار ویژه نهادهای دینی و حوزه‌های علمیه در لایحه بودجه دولت است.

دانشگاه "جامعه المصطفی" به‌تنهایی ۱۴۷ میلیارد تومان اعتبار دارد. "موسسه پژوهشی امام خمینی" که تحت مدیریت مصباح یزدی است نیز ۱۱۰ میلیارد تومان از اعتبار آموزشی کشور را به خود اختصاص داده است برای "مرکز نشر آثار امام" نیز ۱۲۴ میلیارد تومان اعتبار در نظر گرفته شده است. همچنین ۲ میلیارد و ۴۱۸ میلیون تومان نیز به "پژوهشکده مرکز نشر آثار امام" اختصاص یافته است.

به گفته معاون فرهنگی وزیر علوم، هم اکنون ۴۰۳۳ انجمن علمی و پژوهشی در دانشگاه‌های کشور فعالیت دارند که دولت هیچ گونه اعتبار مشخصی را برای کمک به این انجمن‌ها در نظر نگرفته است.

"نهاد نمایندگی رهبری" نیز ۱۰ میلیارد تومان از اعتبار بخش آموزش و پژوهش کشور را به خود اختصاص داده در حالی که "دانشگاه معارف" تحت پوشش این نهاد نیز ۴ میلیارد و ۳۵۴ میلیون تومان اعتبار دارد. همچنین "حوزه علوم اسلامی دانشگاهیان" نیز برای نخستین‌بار دارای ردیف بودجه مشخص شده و شش میلیارد تومان اعتبار را به خود اختصاص داده است.

"دانشگاه علوم و معارف قرآنی" تحت مدیریت سازمان اوقاف و امور خیریه کشور هم ۱۲ میلیارد تومان از بودجه سال ۹۱ سهم می‌برد. اعتبار "دانشگاه مذاهب اسلامی" هم پنج میلیارد و ۷۸۲ میلیون تومان اعلام شده است. "دانشگاه مفید"، "پژوهشکده مهدویت"، "مرکز مطالعات بین رشته‌ای علوم انسانی باقرالعلوم" و "دانشگاه باقر العلوم" نیز به ترتیب ۲، ۷. ۱، ۲. ۱ و ۲ میلیارد تومان از اعتبار آموزش و پژوهش کشور را به خود اختصاص داده‌اند.

"دانشکده علم و فرهنگ"، وابسته به جهاد دانشگاهی و "دانشگاه اخلاق و تربیت" هم از اعتبار ۸۰۰ و ۳۰۰ میلیون تومانی در لایحه بودجه برخوردار شده‌اند. "مرکز پژوهش تاریخ اسلام"، "دانشکده اهل بیت قم"، "موسسه تعالی قم" و "دانشکده اصول دین علامه عسگری" نیز به ترتیب، ۲، ۲، ۳ و ۵. ۱ میلیارد تومان اعتبار را به خود اختصاص داده‌اند.

برای موسسه پژوهشی "فرهنگ و اندیشه اسلامی"، "مرکز تحقیقات کامپیوتری اسلامی" و "دانشگاه عالی شهید مطهری" نیز به ترتیب ۹، ۹ و ۵. ۸ میلیارد تومان اعتبار پیش بینی شده است.

همچنین "مجمع اسلامی رشد و ارتقاء" و "دانشگاه ثامن الحجج" نیز هر یک از یک میلیارد تومان از بودجه دولتی سهم می‌برند. دولت پنج میلیارد تومان نیز برای "کمک به بسیج استادان" اختصاص داده است در حالی که در بودجه ستادی وزارت علوم نیز ۱۲ میلیارد تومان اعتبار برای "کانون فرهنگی بسیج استادان" در نظر گرفته شده است.