آقای احمدی‌نژاد قادر به تأمین خواسته‌هایی نیست که جامعه جهانی از ایران دارد. خواسته‌های اصولی جامعه جهانی که آمریکا نیز به‌هرحال بخشی از آن به‌شمار می‌رود، متوقف کردن برنامه‌های اتمی ایران است که ممکن است در صورت پیشرفت بیشتر تعادل قدرت را در منطقه به‌هم زند. هدف‌های نظامی برنامه‌های مشکوک اتمی ایران نمی‌تواند باعث شروع یک رقابت تسلیحاتی تازه در منطقه باشد. این بخشی از خواسته‌های غرب است. بخش دیگر کمک نکردن به جریان‌های تروریستی و یا کنارکشیدن دولت از اقداماتی است که مناطق متشنج ازجمله عراق و افغانستان را متشنج‌تر از پیش می‌کند.

 

ایران متهم به این است که در امور داخلی عراق و افغانستان مداخله می‌کند و از راه کمک به گروههای مسلح باعث طولانی‌تر شدن جنگ و افزایش تلفات آن شده است. این هم بخش دیگری از خواسته‌های جامعه جهانی‌ است.

 

رعایت حقوق بشر در داخل ایران خواسته دیگری است، ولی وقتی آقای احمدی‌نژاد می‌گوید که قوه قضاییه مستقل است، ما هم در عراق مداخله نمی‌کنیم، بر حق اتمی خودمان هم پافشاری می‌کنیم، معلوم است که آقای احمدی‌نژاد فاقد بضاعت تأمین خواسته‌های جامعه جهانی است و وقتی این بضاعت و قدرت را ندارد، امکان رسیدن به توافق هم با جامعه جهانی بین دولت ایران و آن‌ها در عمل ناممکن به نظر می‌رسد. ولی حرف‌هایی که آقای احمدی‌نژاد در حاشیه جلسات مجمع عمومی شورای امنیت به زبان می‌آورد، تقریباً شبیه حرف‌های گذشته است. یعنی حرف‌های خوشایندی می‌زند که بیشتر برد تبلیغاتی دارد و مصرف داخلی. حتی دیگر رسانه‌های خارجی هم با اشتیاق گذشته به حرف‌های تکراری آقای احمدی‌نژاد گوش نمی‌دهند و وقتی برای این کار کنار نمی‌گذارند. بنابراین این تنها یک ساز یکجانبه است که از طرف تهران کوک می‌شود، بدون داشتن گوش شنوایی خارج از ایران.

 

می‌شود این تعبیر را داشت، ولی این تغییر موضع بیشتر ناشی از مشکلاتی است که نظام سیاسی ایران با آن روبه‌رو است و نمی‌خواهند به نوعی اختلاف‌های داخلی را شدیدتر از آن‌چه هست کنند. درعین حال هنوز گروه‌های افراطی‌تر در داخل گروه‌های اصولگرا با آزادی این دو کوهنورد روی موافق نشان نمی‌دادند و تا آخرین لحظه می‌دیدیم که گزارش‌های مطبوعاتی به صورت ناموافق نگهداری بیشتر آن‌ها را تشویق می‌کردند.

 

از طرفی می‌بینیم که قوه قضاییه ایران واقعاً به آن صورتی که مدعی است، قوه مستقلی نیست و از طرف مقامات سیاسی بالاتر دستورالعمل می‌گیرد و همین تغییر ماهیت اتهامی که به آن‌ها وارد شده بود و تبدیل جرمی که بایستی بابت آن جریمه پرداخت می‌شد، نشان می‌دهد که چقدر قوه قضاییه ایران در مقابل دستورات و تصمیم‌های سیاسی بالاتر انعطاف‌پذیر است.

 

ولی این تصمیم‌گیری بی‌تردید تنها در اختیار آقای احمدی‌نژاد نیست و رهبری جمهوری اسلامی به یقین در اتخاذ آن دست مستقیم داشته و این هماهنگی در داخل صورت گرفته است. ولی بازهم من می‌گویم که این توافق‌های ابتدایی در داخل مابین گروه‌های قدرت در ایران نشانه تغییر موضع جدی سیاسی ایران در مناسبات خارجی نیست. تبلیغات ساده‌ای است که نباید در قبال آن انتظار مزد زیادی هم داشته باشند.

 

یعنی آقای احمدی‌نژاد نباید فردا تصور کند که در جامعه جهانی و حتی در منطقه از او استقبالی به‌عمل خواهد آمد که از آقای اردوغان در روزهای گذشته در کشورهای شمال آفریقا به عمل آمد. ایران همانطور که گفتم قافیه را در منطقه باخته است. در داخل با فشارهای جدی روبه‌رو است و به یقین با رسیدن به آرامش نسبی منطقه توجه جامعه جهانی بیشتر از گذشته متوجه ایران خواهد شد و ایران فشارهای زیادی را در آینده نسبت به گذشته تحمل خواهد کرد. حال شاید به دلیلی برای آرام کردن فشارهای آینده و به نوعی برای گرفتن امتیازات کوچک تبلیغاتی این هماهنگی در داخل به‌وجود آمده است. بعد از برگشت آقای احمدی‌نژاد به تهران از این سفری که به نظر نمی‌رسد به‌هیچ‌وجه سفر موفقی باشد، می‌توان ارزیابی بهتری از اتخاذ این تصمیم و دلایل پشت پرده آن داشت.

 

در گذشته همیشه این مبادله صورت گرفته است، ولی بیشتر کشورهای اروپایی در این معاوضات و به‌خصوص فرانسه و آلمان ذی‌‌مدخل بوده‌اند. آمریکا کمتر چنین انعطاف‌پذیری را از خود نشان داده است، به جز یک مورد استثنایی. آقای اوباما به علت نزدیک بودن به وضعیت انتخابات و قرارداشتن زیر فشار دست راستی‌ها، در وضعیتی نیست که با دولت تهران به هیچ توافق بزرگی دست پیدا کند و بی‌تردید اگر این آزادی به صورت آزادی متقابل گروه‌هایی از ایرانیان دستگیرشده و یا زندانی در آمریکا صورت بگیرد، به یقین با عکس‌العمل مطبوعاتی روبه‌رو می‌شود و نمی‌تواند وجه خوبی برای دولت اوباما به‌وجود آورد. بنابراین شانس آن بسیار کم است، ولی امکان معاوضات در زمینه‌های دیگر وجود دارد.