نسخه قابل چاپ

مجتبا یوسفی‌پور- از این هفته نمایش عمومی فیلم «پرواز» تازه‌ترین ساخته رابرت زمکیس، فیلمساز آمریکایی در سینماهای کشورهای اروپایی آغاز شده است. موضوع این فیلم ساز و کار قهرمان‌سازی در اجتماعی‌ست که به قهرمان نیاز دارد و همچنین پیامدهای الکلیسم و اعتیاد به مواد مخدر، آزادی و اسارت انسان.

«پرواز» نخستین‌ بار در جشنواره فیلم نیویورک به نمایش درآمد. از نوامبر سال ۲۰۱۲  در سینماهای آمریکا به نمایش درآمد و از این هفته (ژانویه ۲۰۱۳) در بیشتر کشورهای اروپایی روی پرده رفته است. این فیلم در بخش بهترین بازیگر نقش اول مرد نامزد جایزه گلدن‌گلوب بود و در دو رشته بهترین بازیگر نقش اول مرد و بهترین فیلمنامه غیر اقتباسی نیز نامزد جایزه اسکار در سال ۲۰۱۳ شده است.

«پرواز» داستان ویلیام ویتاکر ملقب به «ویپ»، خلبانی است که پس از آنکه شبی را با یکی از مهمانداران به نوشیدن و خوشگذرانی می‌گذراند، صبح با وجود کمبود خواب و به جا ماندن اثرات مصرف الکل، پس از مصرف کوکائین سر کارش می‌رود و هدایت هواپیمایی را به عهده می‌گیرد. او در هنگام پرواز نیز مخفیانه الکل مصرف می‌کند و می‌خوابد و هدایت هواپیما را به کمک‌خلبانش می‌سپارد. هواپیما اما دچار مشکل می‌شود و در آستانه سقوط قرار می‌گیرد.

ویتاکر از خواب پریده و هدایت هواپیما را خودش بر عهده می‌گیرد. هواپیما سقوط می‌کند و هنگامی که ویتاکر چشم می‌گشاید خود را در بیمارستان می‌یابد. یکی از دوستانش به دیدار او می‌آید و به او خبر می‌دهد فرود قهرمانانه او باعث شده که جان ۹۶ نفر از ۱۰۲ مسافر هواپیما نجات یابد. ویلیام به یک قهرمان تبدیل می‌شود، اما از سوی دیگر در بررسی علت حادثه و انجام آزمایش بر روی ویتاکر، مشخص می‌شود که او در هنگام هدایت هواپیما مست بوده و مواد مخدر مصرف کرده بوده است. در همین زمان ویتاکر در بیمارستان با نیکول، زنی که بر اثر مصرف بیش از حد هروئین بستری است، آشنا می‌شود و رابطه‌ای بین آن‌ها شکل می‌گیرد.

فیلمنامه این فیلم را جان گاتینس، بازیگر و فیلمنامه‌نویس آمریکایی نوشته است. گاتینس پیش از این فیلمنامه‌ فیلم‌هایی چون «مربی کار‌تر» و «پولاد واقعی» را نوشته بود، اما این نخستین فیلمنامه اوست که مورد توجه قرار گرفته و نامزدی چند جایزه را برایش به ارمغان آورده است. او برای نوشتن این فیلمنامه تحقیقات زیادی انجام داده و با خلبان‌های مختلف حرف زده و حتی متن‌های نوشته‌شده بر اساس جعبه سیاه برخی از هواپیماهایی که سقوط کرده بودند را مطالعه کرده است. گاتینس درباره اینکه چگونه توجه‌اش به چنین موضوعی جلب شد، می‌گوید: «من خودم ترس از پرواز دارم و فکر می‌کنم این ترس یکی از انگیزه‌هایم در نوشتن این فیلمنامه بوده. در حال برگشتن از اروپا بودم، در هواپیما یک خلبان با‌‌ همان لباس و یونیفرمش کنار من نشسته بود که البته آن زمان سر کار نبود. او سر صحبت را باز کرد و در آن لحظه من فقط می‌خواستم او ساکت شود. اول نمی‌دانستم برای چی چنین احساسی دارم اما بعد‌تر به این نتیجه رسیدم که دلم نمی‌خواهد بدانم که یک خلبان در هنگام کار درگیر مشکلات شخصی است و برای مثال در حال طلاق گرفتن است و یا بچه‌هایش از او متنفر هستند و یا الکلی‌ست. اینجا بود که یاد عبارت "چی می‌شد اگر...؟" افتادم و با خودم گفتم چی می‌شد اگر ما یک خلبان داشتیم که در زندگی شخصی‌اش دچار مشکلات زیادی است و به الکل پناه برده؟ اینطور بود که این شخصیت در ذهن من شکل گرفت و بعد تصمیم گرفتم او را در یک موقعیت ویژه قرار دهم که مجبور شود در هنگام پرواز یک عمل قهرمانانه انجام دهد و بعد مشخص شود که واقعاً چه اتفاقی افتاده است.»

کارگردانی «پرواز» را رابرت زمکیس، کارگردان آمریکایی برنده جایزه اسکار به عهده داشته است. علاقمندان سینما زمکیس را با فیلم‌هایی چون «فارست گامپ» با بازی تام هنکس، فیلمی که در سال ۱۹۹۴ میلادی اسکار بهترین کارگردانی را برای او به ارمغان آورد، فیلم تحسین‌شده «کنتاکت» با بازی جودی فاستر و یا مجموعه فیلم‌های پرطرفدار «بازگشت به آینده» به یاد می‌آورند. او از فیلمسازانی است که کار فیلمسازی را با استیون اسپیلبرگ آغاز کرد و تحت تأثیر او قرار دارد و بسیاری از فیلم‌های او را اسپیلبرگ تهیه کرده است. از ویژگی‌های کار زمکیس تسلط او بر تکنیک و استفاده از جلوه‌های ویژه است. به اعتقاد برخی او یکی از معدود کارگردان‌هایی است که از جلوه‌های ویژه در جهت درست و به منظور کمک برای خلق موقعیت‌های نمایشی و پیش‌بردن داستان استفاده می‌کند و برخلاف روال غالب در فیلم‌های هالیوودی، فیلم‌های زمکیس تنها بهانه‌ای برای نشان دادن جلوه‌های ویژه و مسحور کردن تماشاگر نیست.

رابرت زمکیس یک دهه گذشته را صرف ساختن آثار انیمیشن کرده بود و حال بعد از ۱۲ سال بار دیگر در پشت دوربین قرار گرفته که فیلمی را با بازیگران و به شکل زنده فیلمبرداری کند. او درباره دلیلش برای ساختن این فیلم و انتخاب این فیلمنامه می‌گوید: «فیلمنامه عالی بود. اینقدر مهیج بود که وقتی داشتم می‌خواندمش نتوانستم حتی برای لحظه‌ای آن را کنار بگذارم. نکته جذاب در مورد فیلمنامه این بود که تعلیق آن از شخصیت‌ها و اینکه چه کاری می‌خواهند انجام دهند و چه اتفاقی برای آن‌ها می‌افتد ناشی می‌شد. از این دسته تعلیق‌ها نبود که مثلاً بمبی قرار است منفجر شود و یا موجودات بیگانه برای از بین بردن زمین آمده‌اند. تعلیقی از این دست به این شکل کار می‌کند که شما صحنه به صحنه نمی‌دانید که شخصیت‌ها چه می‌خواهند انجام دهند و یا چه اتفاقی برای آن‌ها می‌افتد. این روز‌ها سخت می‌شود فیلمنامه‌ای پیدا کرد که چنین عمق و پیچیدگی‌ای داشته باشد.» 

نقش اصلی فیلم را دنزل واشنگتن بازی کرده است. این بازیگر برنده دو جایزه اسکار امسال علاوه بر نامزدی برای جایزه گلدن گلوب، برای بازی در این فیلم ششمین نامزدی اسکار بازیگری خود را تجربه می‌کند. در کنار او دون چیدل، کلی ریلی و جان گودمن از دیگر بازیگرانی هستند که در این فیلم بازی کرده‌اند.

منتقدان نیز تا اینجا «پرواز» را نسبتاً پسندیده‌اند و نقدهای مثبتی بر آن نوشته‌اند. پیتر تراورس، منتقد «رولینگ استونز» با دادن سه‌و نیم ستاره به فیلم آن را اثری موفق عنوان می‌کند که از سطح یک فیلم حادثه‌ای فرا‌تر می‌رود و می‌تواند تماشاگرش را با شخصیت و مشکلاتش درگیر کند. او همچنین تأکید می‌کند که «پرواز» از معدود فیلم‌های سال‌های اخیر دنزل واشنگتن است که توانسته قدرت بازیگری‌اش را در آن به نمایش بگذارد. راجر ایبرت، منتقد «شیکاگو سان‌تایمز» نیز چهار ستاره کامل نثار فیلم کرده و بازی واشنگتن را یکی از بهترین بازی‌های کارنامه بازیگری او عنوان می‌کند و فیلم را اثری تقریباً بی‌عیب می‌خواند. این منتقد باسابقه صحنه سقوط هواپیما در فیلم را یکی از وحشتناک‌ترین صحنه‌های که تاکنون دیده‌ است توصیف می‌کند.

«پرواز» با زمان ۱۳۸ دقیقه محصول سال ۲۰۱۲ کشور آمریکا است.