نسخه قابل چاپ

پژمان اکبرزاده - دهمین جشنواره جهانی سینمای تبعید امروز کار خود را گوتنبرگ (سوئد) آغاز می‌کند؛ شهری که میزبان هزاران مهاجر از ایران، عراق، ترکیه و دیگر کشورهایی است که هنرمندان‌شان ناگزیر به ترک کشور شده‌اند.
 

از حسین مهینی، مدیر جشنواره می‌پرسیم که آیا در دهمین دوره از این جشنواره، تغییراتی هم در شکل فعالیت آن پدید آمده یا اینکه همچنان، برنامه‌ها مانند سال‌های پیش دنبال می‌شود. او به «رادیو زمانه» می‌گوید:
 

حسین مهینی- "جشنواره آن خط اصلی‌اش را همواره دنبال می‌کند و آن تکیه روی مسئله‌ تبعید و نمایش کارهای فیلمسازان تبعیدی‌ است. ولی با توجه به مسائلی که حول و حوش ما اتفاق می‌افتد و یا مستقیم یا غیرمستقیم از عوامل ایجاد امر پناهندگی و تبعید هستند، طبیعی است که ما برنامه‌هایی در ارتباط با آن را در جشنواره به‌عنوان برنامه‌های ویژه مطرح می‌کنیم."
 

دهمین جشنواره جهانی سینمای تبعید.

مدیر جشنواره جهانی سینمای تبعید همچنین می‌افزاید: "در این رابطه امسال ما حدود ۱۱ برنامه ویژه داریم که مهم‌ترین برنامه در ارتباط با زنان است، با شعار «زنان می‌توانند.» این یک شعار معروف محوری در دوران جنگ دوم جهانی بوده که بعدها تبدیل شده به شعار فمینیست‌ها، و بعد یک تکه کلام و نقل قول بسیار قشنگی که وصف حال زنان به‌ویژه در شرایط امروز است؛ مناطقی که در آن‌ها این موج دموکراسی شروع شده: شمال آفریقا و خاورمیانه که زنان نیز نقش عمده‌ای در حرکت‌های اخیر دارند.
 

در ارتباط با این مسئله است که ما آن جمله‌ معروف اِما گُلدمن، یکی از فمینیست‌های بسیار معروف را به عنوان شعار این برنامه‌ استفاده کرده‌ایم. او می‌گوید «اگر نگذارید برقصم، به انقلاب شما نمی‌پیوندم». این دقیقاً شرح موقعیت زن در این جنبش‌هاست که درگیر دو موقعیت پاردوکس است. برای مثال، مصر را در نظر بگیرید. نیروی اصلی که در آنجا حرکت می‌کند و می‌خواهد قدرت سیاسی را به دست گیرد، نیروهایی به‌هرحال واپسگرا هستند، مانند اخوان المسلمین؛ نیروهایی مذهبی که در تناقض با موقعیت زنان هستند در صورتی که زنان نیروی محرکه این حرکت‌ها هستند. این‌ها زنان را تا زمانی می‌خواهند که خودشان به قدرت برسند. زمانی که به قدرت می‌رسند، زنان را به حاشیه می‌رانند. چون زنان علاوه بر دموکراسی، خواسته‌های پایه‌ای خودشان را هم دارند، این که سهیم باشند در قدرت سیاسی و سپس برابری را در همه عرصه‌ها پیش ببرند."

در این رابطه آیا فیلم‌هایی نیز در برنامه جشنواره گنجانده شده؟

بله، ما حدود ۲۹ فیلم در ارتباط با مسائل زنان از کشورهای گوناگون نشان می‌دهیم. هفت فیلم از ایران است که موقعیت زنان را به‌ویژه پس از تحولاتی که در چند سال اخیر در ایران رخ داده نشان می‌دهد و همچنین فیلم‌هایی در ارتباط با کشورهای دیگر مانند ترکیه و ...

از زمانی که دور آخر جشنواره در ۲۰۰۹ برگزار شد، هم ایران دچار مسائل گوناگونی بوده و هم اینکه موج آزادی‌خواهی در منطقه‌ خاورمیانه از ایران هم فراتر رفت و در بسیاری از کشورهای عربی و شمال آفریقا ادامه پیدا کرد. با توجه به این که بسیاری از فیلمسازان تبعیدی از خاورمیانه و شمال آفریقا هستند، فکر می‌کنید در این دو سال این رویدادها چه تأثیری در کار فیلمسازان تبعیدی داشته؟

حسین مهینی، مدیر دهمین جشنواره جهانی سینمای تبعید

ببینید، تولیدات پایه‌ای هنوز به آن مرحله نرسیده که به شکل سینمایی عرضه شود. در این رابطه فکر می‌کنم کارهای پایه‌ای بیشتر در ارتباط با ایران شده است. ما الان دو فیلم سینمایی داریم که می‌پردازد به همین جنبش اخیر ایران. البته فیلم‌های مستند زیاد ساخته شده، چه از سوی فیلمسازان ایرانی و چه از سوی فیلمسازان غیرایرانی. مثلاً یک فیلم بسیار زیبا توسط یک فیلمساز نروژی ساخته شده به نام «شیرزنان ایران». ولی در ارتباط با کشورهای دیگر به آن شکل گسترده هنوز ما شاهد آن نیستیم. در ارتباط با فلسطین کار شده، ولی به‌عنوان مثال در ارتباط با مصر یا لیبی هنوز ما کاری اساسی ندیده‌ایم. البته فیلم‌های کوتاه در حد گزارش ساخته شده که ما هم نشان می‌دهیم ولی فیلم‌هایی که بشود روی آن‌ تکیه کرد هنوز نه.

پژمان اکبرزاده- از هلند نیز دو فیلمساز ایرانی در «جشنواره‌ جهانی سینمای تبعید» در سوئد شرکت دارند: رضا آزادی و امید آهنگر با فیلم‌های "خدا هم می‌لرزد" و "انتظار". رضا آزادی که ده سال پیش به هلند مهاجرت کرده به «رادیو زمانه» می‌گوید:

رضا آزادی - مستند من در رابطه با اتفاقات پس از انتخابات سال ۸۸ است و روز ۲۹ خرداد که آیت‌الله خامنه‌ای با مردم ایران اتمام حجت کرد؛ از این بابت که انتخابات تمام شده و به نوعی دستور سرکوب را صادر کرد و سپس روز ۳۰ خرداد که دنیا را تکان داد. من هم با تمرکز بر رویدادهای این دو روز مستند را ساختم.
 

پژمان اکبرزاده- فیلمساز دیگری که از هلند راهی این جشنواره شده، امید آهنگر است. هنرمندی که از سالها پیش با بازی در نقش "علی کوچولو" در ذهن ایرانیان است و چند ماهی است که به هلند پناهنده شده است. او با فیلم کوتاهی به نام "انتظار" در گوتنبرگ حضور دارد؛ فیلمی که با موبایل در کمپ پناهندگی ساخته شده است. امید آهنگر به "رادیو زمانه" می‌گوید:
 

امید آهنگر - گاهی کمبود امکانات باعث خلاقیت می‌شود. ما در شرایط بسیار بدی در کمپ بودیم و دسترسی به امکانات نداشتیم. ناگزیر بودیم به این شکل کاری کرده باشیم. داستان فیلم هم داستان یک دختر پناهنده است که وارد هلند می‌شود؛ خودش را معرفی می‌کند، وارد کمپ می‌شود و اتفاق‌هایی که در ادامه می‌افتد. در واقع چون خودم در کمپ بودم و فشارهای زندگی در کمپ را می‌دیدم، سوژه‌های گوناگونی به ذهنم می‌آمد. یکی از آن‌ها همین موضوع بود که ساخته شد. البته برای ساخت آن برنامه‌ریزی نکرده بودم، شرایط باعث شد که این فیلم را بسازم. فیلمبرداری کردن در کمپ ممنوع بود و از لحاظ بازیگر هم در مضیقه بودم. برای بازی از همسرم، نوشین استفاده کردم و یکی دیگر از دوستان ایرانی که اینجا در کمپ بود.

* ایمیل تهیه کننده:

pejman@radiozamaneh.com