کمیته حمایت از روزنامه‏‌نگاران در نیویورک، ایران را در فهرست ده کشور نخست سرکوبگر مطبوعات و آزادی بیان در رده چهارم، بعد از اریتره، کره شمالی و سوریه قرار داده است.

 

سازمان گزارشگران بدون مرز که مرکز آن در پاریس است، با چاپ عکس رهبران کشورهایی که در آنها آزادی مطبوعات وجود ندارد، ازجمله علی خامنه‌‏ای، به امنیت روزنامه‏‌نگاران در جهان اشاره کرده است.

 

به همین بهانه با رضا معینی، مسئول بخش فارسی سازمان گزارشگران بدون مرز گفت‌وگویی کرده‌ایم.

 

 

رضا معینی: این روز برای من به شکل مشخص چند خاطره را یادآوری می‏‌کند: اول اینکه سازمان گزارشگران بدون مرز تنها سازمانی بود که در اوایل دهه ۹۰ میلادی اختصاص چنین روزی را به عنوان روز جهانی آزادی مطبوعات و آزادی بیان پیشنهاد کرد و بعد از سوی یونسکو و سازمان ملل این پیشنهاد پذیرفته شد. بنابراین به نوعی روز ماست.

 

از سوی دیگر، متأسفانه باید بگویم روزی است که مجموعه‏ خاطرات ما از کشته‏‌شده‏‌ها و همه‏ کسانی را که در راه آزادی بیان و اطلاع‏‌رسانی جان باخته‏‌اند تجدید می‏‌کند. روز ارجگذاری ماست به مجموعه‏‌ی قلم به‏‌دستانی که با تباهی و درد در سراسر جهان مبارزه می‏‌کنند.

 

از این رو، مجموعه کار ما نشان دادن اهمیت این روز است. ما برای سوم ماه مه سال ۲۰۱۲ به مسائلی که اخیراً در جهان، در این رابطه گذشته است، پرداخته‌‏ایم. آنچه برای ما مهم است، مسئله امنیت روزنامه‌‏نگاران است. این امنیت باید حفظ بشود. زندگی روزنامه‏‌نگار یک زندگی عادی نیست و از جان باختن روزنامه‏‌نگار هم باید ممانعت به عمل بیاید و به نوعی ممنوع شود.

 

 

از اول سال میلادی جدید تا امروز، یعنی آغاز پنجمین ماه سال، در هر پنج روز، یک خبرنگار یا یک فعال اطلاع‌‏رسانی به قتل رسیده است. بیشترین این قتل‏‌ها در مناطقی که درگیری‏‌های نظامی در جریان بوده، مثلاً در سومالی و سوریه اتفاق افتاده است. در عمل مسئله امنیت روزنامه‌نگاران از این زاویه اهمیت می‌یابد که اگر بخواهیم تعداد تهاجم به روزنامه‏‌نگاران و تعداد روزنامه‏‌نگاران زندانی را که به نوعی مورد خشونت قرار گرفته‌اند مبنا قرار دهیم، متوجه می‌شویم که این موضوع دارد به یک مسئله اصلی تبدیل می‏‌شود؛ این‏که آیا جهان بدون اطلاع‏‌رسانی می‏‌تواند ادامه یابد، مسئله اصلی جهان است و در این رابطه، حفظ جان روزنامه‏‌نگاران و در اصل فعالان اطلاع‏‌رسانی که شامل وب‏‌نگاران و شهروند- روزنامه‌‏نگاران هم می‏‌شود یک نکته بسیار مهم است.

 

 

در این رابطه، مسئله اصلی ما ارائه گزارش درباره وضعیت مشخص این روزنامه‌‏نگاران در زندان‏‌ها بوده است. امروز همانگونه که در این اطلاعیه تاکید کرده‏‌ایم، در ایران ۳۰ روزنامه‏‌نگار زندانی وجود دارد که این مجموعه بین شش تا ۱۵ سال محکوم به زندان شده‏‌اند. مجموعه‌‏ای که ما از آن صحبت می‏‌کنیم، بیش از ۳۰۰ روزنامه‏‌نگار و وب‏‌نگار را در بر می‏‌گیرد که بعد از انتخابات مورد مناقشه آقای محمود احمدی‌‏نژاد، یعنی از ۲۲ خرداد ۱۳۸۸ تا پایان سال ۱۳۹۰ (آغاز سال ۲۰۱۲) زندانی شده‌‏اند. تعدادی از آن‏ها محکومیت‏‌های سنگین گرفته‏‌اند و به قید وثیقه آزاد شده‏‌اند.

 

 

این محکومیت‏‌های سنگین به عنوان تهدید همیشگی علیه روزنامه‏‌نگاران، برای امنیت شغلی و امنیت حتی جانی آن‏ها عمل می‏کند. چون بخشی از آن‏ها همواره آماده‌‏اند که به زندان برگردند. در همین یک ماه گذشته حدود پنج روزنامه‏‌نگار که قبلاً محکوم شده بودند، به زندان بازگشتند.

 

بنابراین کار ما ارائه‏ این مجموعه‏ گزارش‏‌هاست. در کنار گزارش‌‏دهی به نهادهای بین‌‏المللی، ساختن افکار عمومی و گفتن اینکه این وضعیت نمی‏‌تواند تداوم بیابد، کار دیگر ماست.

 

 

بدون شک. در اساسنامه‏ ما بند یا ماده‌‏ای برای این‏ کار نیست، اما به هر صورت وظیفه‌‏ای است که ما انجام می‏‌دهیم. به‏‌ویژه در رابطه با کشورهایی که مشکلات خاصی برای آن‏ها به‏‌وجود می‏‌آید. به روزنامه‏‌نگاران ایرانی که از سال ۱۳۸۸ به بعد هم‏چنان به خارج از ایران مهاجرت می‏‌کنند و هم‏چنین به روزنامه‌نگاران خارج شده از سوریه و یا روزنامه‏‌نگاران سومالیایی یا اریتره‏‌ای که مشکلات خاصی دارند، کمک می‌کنیم.

 

از همین فرصت استفاده می‏‌کنم و چون در فرانسه هستیم، سئوالی را در پیوند با مناظره یا مشاجره‏ تلویزیونی بین دو نامزد ریاست جمهوری فرانسه، نیکلای سارکوزی و فرانسو هولاند در روز چهارشنبه دوم ماه مه مطرح می‏‌کنم. این مناظره به مدت دو و نیم ساعت جریان داشت. بعد هم واکنش‏‌های طرفداران آنها را به دنبال داشت که راست‏‌ها سارکوزی را برنده اعلام کردند و چپ‏‌ها هولاند را. شما وضعیت انتخابات این دوره ریاست جمهوری فرانسه را چطور دیدید؟

 

علی‌رغم درخواست سازمان گزارشگران بدون مرز از همه نامزدهای این انتخابات مبنی بر اینکه به مسئله‏ آزادی بیان و آزادی رسانه‏‌ها توجه کنند و آن را به یک بحث تبدیل کنند، متأسفانه مسئله‏ آزادی مطبوعات و وضعیت مطبوعات به شکل کلی، نه تنها مورد بحث زیادی قرار نگرفت، بلکه یکی از کمرنگ‏‌ترین مباحثی بود که به آن پرداخته شد و موضوعی بود که درواقع کنار گذاشته شد.

 

ما بدون اینکه بخواهیم وارد مسئله‏ سیاسی بشویم که کدام نامزد یا کدام نماینده چه‏‌کار خواهند کرد (چون کار ما هم نیست)، آنچه برای‏مان مهم بود و روی آنهم تاکید داشتیم، این شعار سازمان گزارشگران بدون مرز بود که «بدون دانستن، انتخاب ناممکن است». یعنی ما نمی‏‌توانیم بدون دانستن انتخاب کنیم، در هیچ‏ کجای جهان، انتخابات بدون آزادی مطبوعات، بدون آزادی بیان و آزادی کامل، انتخابات نیست.

 

در این رابطه، در فرانسه مشکلات زیادی نداشتیم. ما دوتا اطلاعیه منتشر کردیم و مثل هر کشور دیگری حالت مونیتورینگ خودمان را داریم، نگاه می‏‌کنیم، ضایعات را می‏‌شماریم و طرح می‏‌کنیم. به‏‌جز چند موردی که پیش آمده بود، اقدام خاص دیگری نکردیم، اما طیف گسترده‏ مطبوعات با گرایش‌های مختلف، آزاد بودند و در این رابطه فعالیت کردند.

 

جالب است که یکی از همکاران ما از ایران از من سئوال می‌کرد که طی این مدت چند روزنامه تعطیل شده‌‏اند، که من پاسخ دادم خوشبختانه هنوز به آنجا نرسیده‏‌ایم و امیدوارم این کشورها هیچ‌وقت هم به آنجا نرسند که علی‌رغم آن‏که دمکراسی‏‌ها متأسفانه در حال عقب‏‌نشینی هستند، روزنامه‏‌ای برای این کار تعطیل بشود.

 

ما در عمل اقدامات برخی از نامزدها را در حملات‏‌شان به روزنامه‏‌ها و مطبوعات محکوم کردیم؛ چه در یک اطلاعیه و چه طی نامه‏‌های خصوصی‏‌ای که برای‏شان فرستاده‏‌ایم.

 

 

ما در همین اطلاعیه‏‌ای هم که منتشر کرده‌‏ایم، به‏‌طور مشخص در این زمینه صحبت کرده‌ایم. نه تنها در فرانسه، بلکه در خیلی از جاهای دیگر، حتی در کشورهایی مثل پاکستان، علی‌رغم اینکه یکی از کشورهای پرمرگ برای روزنامه‏‌نگاران به شمار می‌آید و یا در افغانستان و در کردستان عراق که نزدیک ما و دولت‏‌های جوانی هم هستند، آزادی مطبوعات به مراتب بیشتر و بهتر از ایران است. یعنی قابل مقایسه نیست. حتی نمی‌‏توان شرایط ازبکستان را با وضعیت کردستان عراق یکی دانست. بدون شک قابل مقایسه نیست.

 

همانطور که گفتم، برای یک انتخاب، نخستین چیز دانستن است. بدون دانستن، یعنی با نابینا بودن و نادیدن، نمی‏توان کسی و چیزی را انتخاب کرد. هر انتخابی که بخواهد صورت بگیرد، ضامنش، آزادی بیان و مطبوعات است.