نسخه قابل چاپ

بیژن روحانی - انگار درس عبرتی در کار نیست. در حالی که سال گذشته آمارهای جهانی از هدر رفتن حدود یک سوم مواد غذایی در جهان خبر می‌دادند، طبق جدیدترین بررسی انجام شده اکنون مشخص شده است میزان هدر رفتن مواد غذایی بیش از این مقدار است.

آمارهای جدید نشان می‌هد سالانه حدود ۲ میلیارد تن مواد غذایی که تقریبا معادل نیمی از غذای تولید شده در جهان است به هدر می رود و نابود می‌شود. رقمی بزرگ که نه تنها در تعیین سرنوشت بسیاری از انسان‌های جهان موثر است، بلکه تاثیری شگرف بر اقتصاد و سیاست جهانی نیز دارد و می‌تواند در شکل دادن بحران‌هایی بزرگ در آینده‌ای نه چندان دور موثر باشد. گرچه همین حالا هم قحطی و گرسنگی روزگار سختی را برای بسیاری از ساکنان زمین رقم زده است.

توجه بیش از حد به ظاهر و زیبایی محصولات غذایی باعث شده تا بسیاری از محصولات کشاورزی با کیفیت خوب که ممکن است ظاهر دلفریبی نداشته باشند، از بین بروند. اما از سوی دیگر این موسسه تحقیقاتی، ضعف در مهندسی صنایع غذایی و کشاورزی را به همراه کمبود در ساختارهای انبارداری و توزیع مواد غذایی را جزو مسببان هدر رفتن غذا در کل جهان دانسته است.

این تحقیقات جدید که توسط IME موسسه مهندسی مکانیک در بریتانیا انجام شده است مسبب اصلی هدر رفتن مواد غذایی را در بسیاری از کشورهای ثروتمند، ساختار نادرست مصرف می‌داند. به عنوان مثال در این گزارش از تعیین تاریخ انقضای سفت و سخت که در بسیاری مواقع نیز پایه درستی ندارد و پس از آن مواد غذایی حتا چند ساعت پس از گذشت تاریخ مصرفشان دور ریخته می شوند انتقاد شده است. همچنین روش‌هایی که در آن مشتریان به خرید هرچه بیشتر و حریصانه مواد غذایی تشویق می‌شوند نیز از مسببان اصلی این فاجعه غذایی است. در بسیاری از کشورها، فروشگاه‌ها برای فروش هر چه بیشتر، گاهی در ازای خرید یک محصول، محصولی دیگر را به طور مجانی به خریدار عرضه می‌کنند، در حالی که ممکن است اصلا مورد نیاز خریدار نباشد. به این ترتیب خریداران ترغیب می‌شوند محصولات بیشتری خریداری کنند تا محصولات مجانی بیشتری به دست آورند. همچنین توجه بیش از حد به ظاهر و زیبایی محصولات غذایی باعث شده تا بسیاری از محصولات کشاورزی با کیفیت خوب که ممکن است ظاهر دلفریبی نداشته باشند، از بین بروند. اما از سوی دیگر این موسسه تحقیقاتی، ضعف در مهندسی صنایع غذایی و کشاورزی را به همراه کمبود در ساختارهای انبارداری و توزیع مواد غذایی را جزو مسببان هدر رفتن غذا در کل جهان دانسته است.

این آمار تکان دهنده در حالی اعلام شده است که هم اکنون در جهان حدود ۸۷۰- میلیون نفر از گرسنگی رنج می‌برند و از هر هشت نفر، یک نفر دچار سوء تغذیه است. این آمار در سال ۲۰۱۲ به طور مشترک توسط سازمان فائو، صندوق بین‌المللی توسعه کشاورزی و همچنین برنامه غذایی سازمان ملل اعلام شد.

از سوی دیگر جمعیت جهان نیز رکورد هفت میلیارد نفر را پشت سر گذاشته است و پیش‌بینی می‌شود تا پایان قرن بیست و یکم، سه میلیارد نفر دیگر به جمعیت جهان اضافه شود. به تمام این‌‌ها باید کمبود جدی منابع حیاتی از جمله آب، زمین مناسب برای کشاورزی و همچنین انرژی را نیز اضافه کرد. تمام این عوامل مساله تولید غذا را برای آینده جهان به یکی از مسائل استراتژیک تبدیل می‌کند.

تحقیق جدید نشان می‌دهد چه طور در مناطق مختلف جهان، بین سی تا پنجاه درصد از مواد غذایی تولید شده، هرگز روی هیچ سفره‌ای قرار نمی‌گیرند. به طور مثال در بریتانیا، حدود سی درصد از سبزیجات تولید شده، هرگز از زمین‌های کشاورزی برداشت نمی‌شود. دلیل این امر اهمیت دادن بیش از حد مشتریان به شکل و شمایل و ظاهر مواد غذایی است. از سوی دیگر حدود نیمی از مواد غذایی خریداری شده توسط مصرف‌کنندگان در اروپا و آمریکا دور ریخته می‌شود.

تحقیق جدید نشان می‌دهد چه طور در مناطق مختلف جهان، بین سی تا پنجاه درصد از مواد غذایی تولید شده، هرگز روی هیچ سفره‌ای قرار نمی‌گیرند. به طور مثال در بریتانیا، حدود سی درصد از سبزیجات تولید شده، هرگز از زمین‌های کشاورزی برداشت نمی‌شود. دلیل این امر اهمیت دادن بیش از حد مشتریان به شکل و شمایل و ظاهر مواد غذایی است. از سوی دیگر حدود نیمی از مواد غذایی خریداری شده توسط مصرف‌کنندگان در اروپا و آمریکا دور ریخته می‌شود.

به این ترتیب سالانه حدود ۵۵۰ میلیارد مترمکعب آب تنها برای تولید محصولاتی مصرف می‌شود که یا دور ریخته می‌شوند و یا هرگز به دست مشتریان نمی‌رسند. مصرف گوشت قرمز نیز فشار مضاعفی بر منابع آبی وارد می‌کند. میزان آب مورد نیاز برای تولید یک کیلوگرم گوشت، حدود ۲۰ تا ۲۵ برابر بیشتر از میزان آب مورد نیاز برای یک کیلوگرم سبزیجات است. برآوردها نشان می‌دهد تا سال ۲۰۵۰ آب مورد نیاز برای تولید مواد غذایی ممکن است به حدود ۱۰ تا ۱۷ تریلیون متر مکعب در سال برسد. این حجم عظیم آب حدود دو تا سه برابر بیشتر از حجم کل آب مصرفی توسط انسان در حال حاضر است. بنابراین افزایش تقاضا برای مصرف آب در بخش غذایی به  بحرانی  عمیق در خصوص کمبود منابع آبی دامن خواهد زد.

گزارش موسسه مهندسی مکانیک تاکید دارد با جلوگیری از هدر رفتن و نابود شدن مواد غدایی، می‌توان بین ۶۰ تا ۱۰۰ درصد مواد غذایی بیشتری را برای جمعیت جهان فراهم کرد. در عین حال باید جلو هدر رفتن بی رویه آب و انرژی نیز گرفته شود. این گزارش پیشنهاد می‌کند دولت‌ها و سازمان‌های جهانی مانند سازمان ملل، باید در تغییر نظام مصرف مواد غذایی پیش‌قدم شوند. در این زمینه باید ذهنیت مردم و مصرف‌کنندگان در مورد هدر دادن مواد غذایی تغییر کند و همچنین تولید‌کنندگان و فروشگاه‌های بزرگ نیز روش‌های خود را تعدیل کنند. در غیر این صورت بحران بزرگ مواد غذایی دامن تمام ساکنان زمین را خواهد گرفت.