بیژن روحانی - «هفته جهانی آب»، امسال با هدف بررسی نقش آب در توسعه شهرنشینی در روزهای ۲۱ تا ۲۷ آگوست در شهر استکهلم پایتخت سوئد برگزار می‌شود. این برنامه شامل نشست‌ها، کارگاه‌ها و سخنرانی‌های مختلف است.

 

 

 

«موسسه جهانی آب» از سال ۱۹۹۱ تاکنون همه‌ساله برگزارکننده این همایش است که در آن مسائل جهانی مربوط با آب با شرکت پژوهشگران، فعالان محیط زیست، سیاستمداران، اقتصاددانان و شهرداران شهرهای مختلف جهان بررسی می‌شود و هرسال به یک موضوع ویژه اختصاص دارد.

 

رشد سریع شهرنشینی در جهان و تغییراتی که زندگی شهری برای فرد فرد انسان‌ها، محیط زیست، جوامع محلی وارتباطات بین‌المللی به وجود آورده سبب شده است تا موضوع امسال «هفته جهانی آب» به بررسی آب و شهرنشینی اختصاص یابد. طبق برآوردهای انجام شده، تا سال ۲۰۵۰ جمعیت شهرنشین جهان به میزان کل جمعیت فعلی دنیا، یعنی حدود هفت میلیارد نفر خواهد رسید و بیش از ۹۵ درصد از رشد جمعیت مربوط به مناطق شهری خواهد بود. دگرگونی ترکیب جمعیت جهان تاثیرات مختلف اجتماعی، اقتصادی و محیطی برجای خواهد گذاشت و دامنه آن فقط به شهرها محدود نمی‌شود بلکه ابعادی جهانی خواهد داشت.

 

تمرکز انسان‌ها و فعالیت‌های اقتصادی آن‌ها در محیط‌های شهری، فشار بر منابع آبی را نیز به‌شدت افزایش می‌دهد. تحقیقات برنامه توسعه سازمان ملل نشان داده است که توسعه منابع آب شهری و آب بهداشتی نتوانسته مطابق انتظارات «اهداف توسعه هزاره» پیش برود. اهداف توسعه هزاره به هشت هدف مهم و مشترک جامعه جهانی گفته می‌شود که در سازمان ملل برای دسترسی به آن‌‌‌ها توافق بین‌المللی صورت گرفته است و از جمله آن‌ها ‌می‌توان به تضمین پایداری محیط زیست، بهبود بهداشت مادران، کاهش مرگ و میر کودکان و ایجاد مشارکت جهانی برای توسعه اشاره کرد.

 

در بخش اعظم مناطق شهری دنیا، هنوز ساختارهای بازیافت و استفاده مجدد از آب به درستی عمل نمی‌کند و یا اساساً وجود ندارد. به‌جز توسعه نیافتن منابعی که بتواند نیازهای آبی جمعیت شهرنشین را به خوبی تامین کند، واقع شدن بسیاری از شهرهای جهان در کنار پهنه‌‌های بزرگ آبی، آن‌ها را در معرض خطرات و فجایع طبیعی بسیاری قرار داده است. تغییرات آب و هوایی نیز از یک‌سو بحران‌های جدیدی برای منابع آبی تولید کرده و از طرف دیگر احتمال وقوع بلاهای طبیعی به‌خصوص سیل و خشکسالی را افزایش داده است. در این میان مناطق فقیرنشین و توسعه‌نیافته در برابر حوادث طبیعی آسیب‌پذیری بیشتری دارند.

 

بنابراین یکی از مسائلی که مورد تاکید ویژه در نشست «هفته جهانی آب» قرار گرفته، چگونگی آماده کردن مناطق شهری برای مقابله با تغییرات آب و هوایی است. در مناطقی که از نظر شهری به درستی مدیریت می‌شوند، استراتژی‌های طراحی قادر است تا با تغییرات آب و هوایی و مسائل ناشی از آن‌ها به درستی تطبیق پیدا کند، اما در غیاب چنین تمهیداتی مناطق شهری به‌طور فزاینده‌ای در برابر خطرات محیطی مانند سیل آسیب‌پذیر می‌شوند.

 

از آن‌جایی که رشد اقتصادی در مناطق شهری بیشتر و قدرت خرید مردم نیز عموماً بالاتر است، تقاضا برای کالاهای گوناگون در این مناطق بیشتر از دیگر نقاط است. از همین رو آب، غذا و انرژی جزو کالاها و خدماتی هستند که مناطق شهری را به مناطق اطراف و نقاط دورافتاده دیگر مرتبط می‌کند. اگرچه رشد مناطق شهری می‌تواند تاثیرات مهم اقتصادی و اجتماعی در پی داشته باشد، اما نمی‌‌توان از تاثیرات بسیار مخرب آن بر محیط زیست و همچنین فشار فراوانی که بر منابع آبی وارد می‌کند غافل شد. اکنون پرسش مهمی که در برابر بسیاری از کارشناسان توسعه شهری قرار دارد این است که از چه راه‌‌هایی می‌‌توان فشار توسعه شهرنشینی بر منابع آبی را کم کرد. از طرف دیگر هم‌پای رشد بی‌سابقه جمعیت در مناطق شهری طی دهه‌های آینده، اندیشیدن به روش‌های پایدار تامین آب نیز ضروری است. شبکه‌ها و ساختارهای تامین آب، نه تنها باید بتوانند آب لازم و بهداشتی را به میزان مورد نیاز برای همه شهروندان تامین کنند، بلکه باید بیش از گذشته به فکر حفاظت از منابع مختلف آبی باشند. در حال حاضر بیش از یک میلیارد از جمعیت جهان به آب دسترسی کافی و مناسب ندارند و حدود دومیلیارد دیگر نیز از داشتن شبکه مطمئن و بهداشتی فاضلاب محروم هستند. این داده‌ها نیاز فوری برای چاره‌اندیشی در خصوص توسعه شبکه آب شهری و همچنین پایدار بودن و انطباق آن با معیارهای زیست‌محیطی را روشن می‌کند.

 

به اعتقاد کارشناسان و شرکت‌کنندگان در همایش «هفته جهانی آب» آن‌چه بیش از همه ضروری است، تغییر روش زندگی جمعیت‌های بزرگ شهری به نحوی است که تاثیرات مخرب کمتری بر منابع آبی برجای بگذارند.

 

مسائل و چالش‌های فوق در کارگاه‌های هشتگانه‌مورد بحث و بررسی کارشناسان در «هفته جهانی آب» قرار می‌گیرد. همچنین «برنامه جهانی ارزیابی آب» وابسته به سازمان ملل متحد که در برگزاری این نشست بین‌المللی همکاری دارد، برگزارکننده یک نشست جانبی در خصوص چالش‌های پیش رو برای توسعه و مدیریت منابع آبی تا سال ۲۰۱۵ خواهد بود.

 

در همین زمینه: