بن بست اقتصادی در پیش است

سه شنبه, 1390-11-04 22:30

گفت‌وگو با پرویز مینا درباره شدید ترین اقدام اتحادیه اروپا علیه ایران

ایرج ادیب زاده

اتحادیه‏ اروپا در نشست وزیران خارجه‏ ۲۷ کشور عضو خود - دوشنبه۲۳ ژانویه سوم بهمن ۱۳۹۰ خورشیدی - در بروکسل، شدید‌ترین اقدام علیه جمهوری اسلامی ایران را اعلام کرد؛ تحریم خرید نفت ایران و تحریم بانک مرکزی و بانک‏های دیگر ایران، با هدف خشک کردن بودجه‏ی اتمی ایران.

اجرای این تحریم‏های اتحادیه‏ اروپا شش ماه به‏طول می‏انجامد. به دلیل آن‏که چند شرکت نفتی آلمان، فرانسه و ایتالیا نفت ایران را پیش‏خرید کرده‏اند. و نیز برای وابستگی یونان به نفت ایران نیز باید جایگزینی پیدا شود.

اتحادیه‏ اروپا اعلام کرده که از این پس قراردادهای جدید خرید نفت با ایران بسته نخواهد شد. ایران بیست درصد نفت خود را به کشورهای عضو اتحادیه‏ اروپا صادر می‏کند.

سه هفته پس از تحریم صنعت نفت و بانک مرکزی ایران از سوی امریکا، بازار ارز در ایران بحرانی شده، بهای سکه‏ طلا به یک میلیون تومان رسیده، دلار نیز از مرز دوهزار تومان گذشته است. یورو هم به ۲۵۰۰ تومان رسیده است. ریال، پول ملی ایران به پایین‏ترین سطح در تاریخ خود سقوط کرده است.

در آستانه‏ اعلام تحریم نفتی ایران از سوی اتحادیه‏ اروپا، ناوهای جنگی آبراهام لینکلن و پنج کشتی جنگی دیگر از فرانسه و بریتانیا، با عبور از تنگه‏ هرمز، وارد خلیج فارس شده‏اند.

بانک مرکزی ایران اعلام کرده که "هرکس ارز بدون سند داشته باشد، دستگیر می‏شود" جلسه‏ ویژه‏ای که قرار بود در مجلس، با عنوان "نجات اقتصاد ملی" تشکیل شود، لغو شد.

از آقای پرویز مینا، مدیر اجرایی پیشین امور بین‏الملل شرکت ملی نفت ایران و مشاور بین‏المللی در امور نفت در پاریس، می‏پرسم: به‏نظر شما، تحریم‏های تازه‏ اتحادیه‏ اروپا که به تحریم‏های سه هفته‏ پیش امریکا اضافه می‏شود، چه پیامدهای دیگری بر اقتصاد ایران خواهد داشت؟

پرویز مینا: باید توجه کرد که اصولاً چرا دنیای غرب صنعت نفت ایران را هدف قرار داده است. باید به این مسئله توجه داشت که الان بیش از ۸۰ درصد درآمد ارزی سالیانه‏ کشور، ۷۰درصد سرمایه‏گذاری سالانه‏ دولتی و حدود ۵۰ درصد بودجه‏ عمومی دولت، از درآمد حاصل از صادرات نفت و گاز تأمین می‌‏شود.

بنابراین صنایع نفت و گاز کشور به صورت چشم اسفندیار اقتصاد ایران درآمده است و از این رو، شده مؤثر‌ترین حربه در دست دنیای غرب برای اعمال فشار و رویارویی با دولت جمهوری اسلامی، به قصد جلوگیری از ادامه‏ فعالیت‏های هسته‏ای ایران.

تحریمی که کشورهای اروپایی امروز تصویب کرده‏اند، باعث خواهد شد که به‏تدریج در عرض شش ماه آینده، در حدود ۴۵۰هزار بشکه در روز، از صادرات نفت ایران کاسته بشود. بر اساس قیمت امروز، ۴۵۰هزار بشکه در روز، معادل ۱۷میلیارد دلار درآمد برای ایران در سال جاری خواهد بود و با وضع بحران اقتصادی‏ای که امروز در ایران وجود دارد، گرفتاری‏های بسیار زیادی برای ایران به‏وجود خواهد آمد.

آژانس خبری کارگران در ایران، طی دو هفته‏ی گذشته، اعلام کرده‏ است که به علت افزایش قیمت مواد خام و کالاهای مصرفی، حدود ۵۰ درصد فعالیت‏های بازرگانی و تجاری در یک حوزه‏ عمده‏ صنعتی پایتخت، تعطیل شده است. چون با توجه به مواد خام و کالاهایی که از خارج وارد می‏شوند، بالا رفتن قیمت دلار و کاهش ارزش ریال، باعث می‏شود که شرکت‏های تولید کننده‏ی داخلی به‏هیچ‏ عنوان قادر نباشند به فعالیت‏شان ادامه بدهند.

مردم هم به علت این‏که دیگر هیچ اطمینانی به وضع مالی و اقتصادی داخلی ندارند، رو به خرید ارز و طلا برده‏اند. به‏طوری‏که دولت برای جلوگیری از این بحران، هفته‏ گذشته اعلام کرد که بهره‏ سپرده‏ ثابت در بانک‏‌ها را به ۲۰درصد افزایش می‌‏دهد که مردم را وادار کند پول‏شان را در بانک‏‌ها بگذارند، به جای این‏که ارز و طلا بخرند.

علاوه بر کشورهای اتحادیه‏ اروپا، با ازدیاد فشار و تهدید امریکا به کشورهای آسیایی‏ای که بزرگ‏‌ترین خریداران نفت ایران هستند، پیش‏بینی این است که کشورهای ژاپن، کره‏ی جنوبی و هند هم به‏تدریج از حجم واردات نفت‏شان از ایران خواهند کاست

آن‏چه مهم است، این است که علاوه بر کشورهای اتحادیه‏ اروپا، با ازدیاد فشار و تهدید امریکا به کشورهای آسیایی‏ای که بزرگ‏‌ترین خریداران نفت ایران هستند، طی هفته‏ گذشته، یک سری مذاکرات بین کشورهای آن منطقه مثل چین، ژاپن، کره‏ جنوبی و هند با کشورهای تولید‏کننده‏ای مانند عربستان سعودی، امارات متحده‏ی عربی و قطر، به منظور کسب اطمینان از جایگزینی نفت ایران با تولیدات آن کشور‌ها، آغاز شده و پیش‏بینی این است که کشورهای ژاپن، کره‏ی جنوبی و هند هم به‏تدریج از حجم واردات نفت‏شان از ایران خواهند کاست.

بنابراین جمع نفتی که اتحادیه‏ اروپا، ژاپن، کره و هند از ایران می‌‏برند، در حدود۴۲ درصد کل صادرات نفت ایران است و کاهش برداشت کشورهای آسیایی، ضربه‏ بسیار مهلکی به اقتصاد ایران خواهد زد.

به نظر شما، با تحریم‏های تازه‏ اتحادیه‏ اروپا و توضیحاتی که در ارتباط با کاهش خرید نفت کشورهای آسیایی از ایران دادید، بهای نفت بالا‌تر نخواهد رفت؟

علت این‏که کشورهای اتحادیه‏ اروپا اعلام کردند که این تحریم را در عرض شش ماه اعمال خواهند کرد، همین است که از جهش ناگهانی قیمت جلوگیری کنند. بدین منظور که به‏تدریج که از برداشت‏شان کاسته می‌‏شود، بتوانند آن مقدار نفت را از کشورهای عربستان، قطر و امارات متحده تأمین و جایگزین کنند که این تحریم‏‌ها در بازار اثر منفی نداشته باشد.

البته از نظر روان‏‌شناسی، در پی همین اعلامیه‏ امروز، من مطمئن‏ام که قیمت نفت فردا حدود دو دلار افزایش پیدا خواهد کرد. ولی این موقتی خواهد بود. افزایش شدید قیمت، موقعی است که برداشت از ایران را نتوانند از جای دیگری تأمین کنند و به همین علت، این شش ماه وقت را گذاشته‏اند که این کاهش تدریجی بتواند نفت‏های تولیدی کشورهای دیگر را به‏تدریج جایگزین نفت ایران کند.

ایران می‌‏تواند نفت خود را با دور زدن تحریم‏‌ها، به نوعی صادر کند؟

دو مشکل برای ایران وجود خواهد داشت؛ اولاً تحریم بانک مرکزی، بزرگ‏‌ترین گرفتاری را برای ایران ایجاد می‌‏کند. چون بانک مرکزی راه وصول پول قیمت نفت از شرکت‏های نفتی است و با جلوگیری کردن از معاملات با بانک مرکزی ایران، ایران مجبور می‌‏شود از طریق واسطه‏های مختلف بانکی این‏کار را انجام بدهد و این هزینه‏ی بسیار سنگینی برای ایران خواهد داشت.

البته مهم‏‌تر از آن، این است که وقتی کشورهایی مثل کشورهای اتحادیه‏ اروپا و بعضی کشورهای آسیایی مانند هند، چین و کره‏ جنوبی، از برداشت‏شان کاسته بشود، ایران مجبور می‌‏شود برای پیدا کردن مشتریان جدید، نفت‏اش را در بازار به تخفیف بفروشد، ولی مسلماً نخواهد توانست تمام آن کاهش برداشت را پر کند.

ایران ۴۰درصد بنزین خود را از خارج وارد می‌‏کند. با وضعیت کنونی اقتصادی ایران، فکر می‌‏کنید واردات بنزین برای مصرف داخلی هم با مشکل روبه‌رو شود؟

خرید بنزین از خارج، مدتی است که از طرف امریکا، جزو این تحریم‏‌ها گنجانده شده و شرکت‏هایی که به ایران بنزین بفروشند، از طرف امریکا، مورد تنبیه قرار خواهند گرفت و در کارشان در امریکا، گرفتاری پیدا خواهند کرد.

بنابراین ایران هم‏اکنون برای خرید بنزین از خارج مشکل دارد و به همین علت است که در ایران شروع کرده‏اند به تهیه‏ی بنزین‏های مصنوعی. یعنی مواد خام پتروشیمی‏ای که برای ساختن محصولات پتروشیمی است را با هم، برای ساخت بنزین قاطی می‌‏کنند و همین باعث شده که آلودگی شدید هوا در ایران پیدا شده است.

چون موادی که با هم مخلوط می‌‏کنند و به صورت بنزین می‌‏فروشند، دارای آن خواصی نیستند که در موتورهای بنزینی، به‏طور کامل سوخته شود و مقدار زیادی موادی که سوخته نشده‏اند، از اتومبیل‏‌ها خارج می‌‏شود و هوا را آلوده می‌‏کند.

اما به‏هرحال هم‏اکنون خرید بنزین خارجی ۴۰درصد نیست، کاهش پیدا کرده است و همان‏طور که گفتم، به تهیه‏ی بنزین‏های مصنوعی از واحدهای پتروشیمی روی آورده‏اند.

چشم‏انداز خود شما به آینده‏ی این وضعیت و مشکلاتی که بیشتر برای مردم ایران پیش می‌‏آید، چگونه خواهد بود؟

متأسفانه روز به‏روز تورم افزایش پیدا خواهد کرد. قیمت همه‏ی کالا‌ها، به‏خصوص کالاهای وارداتی، افزایش پیدا خواهد کرد. الان ایران به مقدار زیادی به کالاهای وارداتی از خیلی از کشور‌ها، به‏خصوص چین، متکی است. طبیعتاً قیمت مواد خامی که برای شرکت‏های داخلی باید خریده بشود نیز بالا خواهد رفت.

ایران هم‏اکنون برای خرید بنزین از خارج مشکل دارد. در ایران شروع کرده‏اند به تهیه‏ی بنزین‏های مصنوعی؛ مواد خام پتروشیمی‏ای که برای ساختن محصولات پتروشیمی است را با هم، برای ساخت بنزین قاطی می‌‏کنند و همین باعث شده که آلودگی شدید هوا در ایران پیدا شده است

این بالا رفتن قیمت‏‌ها، خیلی از مؤسسات اقتصادی و صنعتی ایران را فلج خواهد کرد. مردم گرفتار تورم شدید خواهند شد، بیکاری زیاد خواهد شد و از همه مهم‏‌تر، صنعت نفت و گاز ایران بیش از همه صدمه خواهد دید.

چون احتیاج به سرمایه‏گذاری کلان و کاربرد تکنولوژی دارد که با این تحریم‏‌ها و گرفتاری‏های اقتصادی، این راه هم بسته خواهد شد و بنابراین صنعت نفت و گاز ایران به‏حالت رکود درخواهد آمد و تمام برنامه‏های توسعه‏ی منابع نفتی و گاز، یا متوقف خواهد شد، یا به تأخیر خواهد افتاد.

فکر می‌‏کنید جمهوری اسلامی بالاخره به خواسته‏های جامعه‏ بین‏المللی تسلیم بشود؟

امیدوارم این‏قدر عقل داشته باشند که برای رسیدن به هدفی که معلوم نیست نتیجه‏اش چه خواهد بود، مردم ایران را این‏قدر گرفتار فقر و بدبختی و مشکلات اقتصادی و مالی نکنند.