نسخه قابل چاپ

بیژن روحانی - پرواز یک سطح مواج و طلایی روی نسیمی که از رودخانه سن می‌وزد. شاید هم از بالا مانند چرخش روسری زنان در باد یا حتی پست و بلند تپه‌های شنی باشد. حجم بزرگی از شیشه و فولاد برای مسقف کردن یکی از حیاط‌های داخلی ساختمان موزه لوور به کار گرفته شده است تا بخش جدید هنرهای اسلامی را در زیر خود جای دهد.

پس از هفت سال طراحی  و انجام عملیات ساختمانی و مرمتی، سرانجام روز شنبه ۲۲ سپتامبر بخش جدید هنرهای اسلامی به روی عموم گشوده شد. این بخش فضایی به وسعت ۲۸۰۰ متر مربع را می‌پوشاند و  حدود سه هزار قطعه از اشیاء هنری مربوط به فرهنگ و تمدن دوران پس از اسلام را به نمایش می‌گذارد. بخش هنرهای اسلامی موزه لوور در کل دارای ۱۸ هزار اثر فرهنگی و هنری است، که تنها بخشی از آن می‌تواند در فضای نمایشگاه قرار بگیرد.

طراحی امروزی در قلب قصری تاریخی

طراحی کردن در ساختمان موزه لوور یکی از سخت‌ترین کارهایی است که می‌توان به یک معمار سفارش داد. اهمیت جهانی لوور، تاریخی بودن ساختمان آن و این‌که زیر نگاه میلیون‌ها نفر از سراسر جهان قرار دارد، کار را برای هر معماری دشوار می‌کند. اما ماریو بلینی و رودی ریچوتی، معماران بخش جدید موزه لوور، به استقبال این چالش دشوار رفته‌اند، و اکنون خود را در مرکز توجه جهانی می‌بینند.

این دومین طراحی مدرن و پر سر وصدا در لوور است. پیش‌تر و در سال ۱۹۸۹ نیز طراحی هرم‌های شیشه‌ای در محوطه‌ مقابل لوور به بحث‌های گسترده‌ای دامن زده بود. گرچه در آن زمان مخالفت‌هایی با هرم‌های شیشه‌ای لوور صورت گرفت، اما به‌نظر می‌رسد طرح بخش جدید اسلامی تا اینجا نظرهای نسبتاً مثبتی را به خود جلب کرده است.

برای طراحی و ساخت این قسمت جدید حدود ۹۸ میلیون یورو سرمایه‌گذاری شده که ۳۰ درصد آن از سوی دولت فرانسه، ۳۰ درصد از سوی بخش خصوصی و بقیه آن از سوی شاهزادگان و حاکمان عرب تأمین شده است. شاهزاده بن طلال از عربستان سعودی بیش از ۱۷ میلیون یورو به این پروژه کمک کرده است. همچنین مراکش، کویت، عمان و جمهوری آذربایجان نیز در حمایت از این پروژه جدید سهم داشته‌اند. کمک خیره‌کننده این شاهزاده سعودی بخشی از برنامه‌ای است که به گفته‌ خود او جهت نشان دادن چهره درخشان هنر و فرهنگ دوران اسلامی به دنیای غرب صورت می‌گیرد.

چادری رقصان در باد

طرح جدید بخش اسلامی در یکی از حیاط‌های لوور به نام «حیاط ویسکونتی» اجرا شده است. این بخش در میانه‌ سده نوزدهم توسط لویی ویسکونتی، معمار ایتالیایی‌الاصل فرانسوی، به ساختمان لوور اضافه شده بود. طراحان جدید بخش اسلامی تصمیم گرفتند این بخش را اندکی زیر زمین طراحی کنند، اما در عین حال از نور طبیعی نیز برای روشن کردن فضای اصلی نمایشگاه بهره ببرند. طراحی سقف مواج این بخش، گرچه طراحی جسورانه و مدرنی است، اما از بیرون ساختمان لوور به چشم نمی‌آید و درون حیاط‌های داخلی آن محصور شده است.

برای ایجاد بخش جدید، سطح زمین در حدود ۱۲ متر حفر شده است و نقشه آن یک پلان آزاد یا باز است. بتن‌های سیاه و براق، تضاد جالبی با سقف نیمه‌شفاف و طلایی شیشه‌ای ایجاد کرده‌‌اند. مهم‌ترین چالش معماران، طراحی کردن در داخل این ساختمان تاریخی بوده است، به طوری که بتوانند اثری معاصر پدید آورند که در عین حال بتواند ضمن احترام گذاشتن به فضای تاریخی لوور در کنار آن قرار گیرد.

بلینی، معمار ایتالیایی این طرح گفته است که بهترین راه حل یک شال یا روسری رقصان در هوا بود، که تقریباً در یک نقطه با سطح حیاط نیز تماس برقرار می‌کند، اما به هیچ‌وجه به نماهای ساختمان اصلی خدشه‌ای وارد نمی‌کند و خود را به آن تحمیل نمی‌کند. با این حال او تأکید کرده است این طرح به هیچ عنوان ربطی به قالیچه پرنده یا مثلاً حجاب اسلامی زنان ندارد، بلکه یک راه حل معمارانه برای احترام گذاشتن به مجموعه هنر اسلامی و همچنین موزه لوور است. هشت هزار لوله فولادی و قاب‌های شیشه‌ای دو جداره که با شبکه‌های طلایی و نقره‌ای آلومینیوم پوشانده شده‌‌اند، سقف نمایشگاه را تشکیل می‌دهند؛ سقفی که صخامت آن از ۲۰ سانتیمتر تا یک و نیم متر متغییر است.

مجموعه‌ای گرانبها از هنر دوران اسلامی

اما به‌جز این طراحی جدید در قلب موزه  لوور،  یک دروازه ورودی بسیار تاریخی، مربوط به دوران مملوک‌ها نیز مرمت شده و در مدخل ورودی قرار گرفته است. ۱۸ هزار اثر فرهنگی و هنری اسلامی در مجوعه لوور مربوط به دوران مختلف از سده هشتم  تا نوزدهم میلادی است و از نظر جغرافیایی سرزمین‌هایی از اسپانیا تا هند را پوشش می‌دهد.

آثار هنری و فرهنگی ایران نیز بخش بسیار مهمی از این مجموعه را تشکیل می‌دهد. آثار نقاشی و نگارگری، کاشی‌کاری، خطاطی و برخی اشیاء علمی از ایران جزو این مجموعه هستند. یک کره بزرگ آسمان‌نما از جنس برنج متعلق به حدود ۸۰۰ سال پیش که نقشه صور فلکی روی آن حکاکی شده، یکی از اشیاء جالب توجه و مهم این مجموعه است. سردیس گچی یک شاهزاده مربوط به ۷۰۰ سال پیش که از حوالی ری به دست آمده، ظروف لعابدار به شکل پرندگان به قدمت ۷۰۰ سال و کاسه‌هایی بسیار ظریف با نقوش برجسته از صحنه‌های شکار که همگی کار هنرمندان ایرانی در سده‌های اسلامی هستند در گنیجنه اسلامی لوور قرار دارند. آثار نقاشان مشهوری مانند محمد مراد سمرقندی و محمد قاسم نیز جزو آثار گرانبهای نقاشی در این مجموعه هستند. موزه لوور با طراحی و گشایش این بخش جدید اکنون می‌تواند بسیاری از آثار کم‌نظیر هنری را در کنار یکدیگر به نمایش بگذارد و جایگاه خود را در میان مجموعه‌های مهم هنر اسلامی به رخ بکشد.

در همین زمینه:

فتحعلی شاه چگونه آقای لوور شد
چه کسی از لوور عربی ناراضی است؟
لوور: «تعهدی به ایران نداشتیم»
موزه‌ها جولانگاه طراحان مد