سال ۹۰، وعده‌های بی‌پایان حکومت به کارگران
یکشنبه, 1390-12-28 16:33
بابک مینا
بابک مینا - "هیچکس محتاج نان شب خود نیست و گرسنه نمی‌خوابد." این جمله محمود احمدی‌نژاد در آخرین روزهای سال ۱۳۸۹ بود. او در همان سخنرانی اعلام کرد ایران در آستانه جهشی اقتصادی قرار دارد، اما در زندگی روزمره جز نشانه‌های سقوط نیست.
شرایط سال ۱۳۹۰ برای کارگران از جهات مختلف ادامه وضعیتی بود که در چندسال گذشته با آن مواجه بودند: از یکسو تعویق دستمزد‌ها، قراردادهای موقت و ادامه اعتصاب‌ها، از سوی دیگر وعده‌های بی‌پایان و کلمات و جملات مبهم مسئولان حکومتی؛ و در میان این دو سو خبر‌هایی دلخراش از آسیب‌‌های روحی و جسمی کارگران. در اینجا مهم‌ترین رویداد‌های کارگری سال۹۰ را مرور می‌افکنیم.
فروردین، اردیبهشت، خرداد
"کارگر ۶۵ ساله‌ای در بعد از فروریختن ایستگاه متروی در حال ساخت مترو مشهد جان خود را از دست می‌دهد."
این یکی از نخستین خبر‌های کارگری در سال ۱۳۹۰ خورشیدی بود. "خبرآنلاین" درباره این حادثه می‌نویسد: "در این حادثه که ظهر جمعه در بلوار طبرسی مشهد رخ داد ، شش کارگر در عمق سه متری زمین در زیر آوار مدفون شدند. با تلاش ماموران آتش‌نشانی پنج نفر از کارگران از زیرآوار نجات یافتند، اما یک کارگر ۶۵ ساله در این حادثه جان باخت."
۱۸ فروردین ماه صدها تن از کارکنان حراست طرح‌های ساختمانی منطقه ویژه اقتصادی ماهشهر در محل فرمانداری این شهرستان دست به تجمع و اعتراض زدند. این تجمع با دخالت ماموران انتظامی به خشونت کشیده شد.
کارگران مجتمع پتروشیمی بندر امام در اعتراض به اجرا نشدن مصوبه دولت مبنی بر انعقاد قرارداد مستقیم با کارگران دست به اعتراض زدند. کارگران در مقابل ساختمان مرکزی مجتمع تجمع کردند و سپس دست به اعتصاب زدند. این اعتراض در ادامه اعتراض‌هایی بود که از اسفندماه آغاز شده بود. کارگران به عقد قرارداد توسط واسطه‌ها اعتراض داشتند. این اعتراض‌ها اما محدود به فروردین ماه نشد و ادامه یافت. کارگران سرانجام پس از یازده روز اعتصاب، روز اول اردیبهشت‌ماه با توافق با مدیریت شرکت پتروشیمی به اعتصاب خود پایان دادند.
مسئله لغو واسطه‌های پیمانکاری و و ایجاد قراردادهای کاری مستقیم موضوع اکثر اعتراض‌های کارگری در مناطق مختلف ایران در سال ۱۳۹۰بوده است.
تقریباً همزمان با این رویداد، کارگران کارخانه کاغذ‌سازی پارس خوزستان نیز در اعتراض به اخراج شصت نفر از کارگران دارای قرارداد موقت دست از کار کشیدند.
پیمانکاران و قراردادهای کاری مستقیم
مسئله لغو واسطه‌های پیمانکاری و و ایجاد قراردادهای کاری مستقیم موضوع اکثر اعتراض‌های کارگری در مناطق مختلف ایران در سال ۱۳۹۰بوده است.
وب‌سایت خبری "دویچه وله" در پایان فروردین‌ماه نوشت: "کارخانه نوشابه‌‌‌‌سازی خرمشهر بر اثر سوء مدیریت و بدهی هنگفت به بانک‌های ملی و صادرات، ورشکسته شده و دست به اخراج کارگران خود زده است. این کارخانه در حالی تعطیل می‌شود که آب‌میوه‌ها و نوشابه‌های تولید عربستان، کویت و امارات، بازار جنوب ایران را اشباع کرده‌اند. به گفته منابع محلی، قرار بوده با وام صد میلیون تومانی بانک ملی، خط تولید جدیدی به این کارخانه افزوده شود، اما تعلل در ترخیص ماشین‌آلات خریداری شده از آلمان، موجب خوابیدن کار، تراکم بهره وام بانکی و در نهایت سقوط مالی کارخانه شده است."
در ادامه این خبر آمده بود: شرکت لوله‌سازی اهواز در تعطیلات نوروزی، اقدام به اخراج ۵۰ کارگر قراردادی به بهانه تعدیل نیرو و کمبود بودجه کرده است. مدیران این واحد تولیدی در شب عید سال گذشته هم صدها کارگر را با بهانه‌ای مشابه جواب کرده بودند.
"دویچه‌وله" در این گزارش خبری از قول یک فعال کارگری نوشت:"برای کارفرما صرف نمی‌کند که در تعطیلات نوروز به کارگر دستمزد بدهد. شب عید تعدیل نیرو می‌کنند که هم پول ندهند و هم سنوات تکمیل نشود. پس از فروردین اما ممکن است همین کارگران را به کار برگردانند. این غیرانسانی است. برخی شرکت‌ها، قراردادهای ۸۹ روزه با کارگر می‌بندند، چون کارفرما برای قراردادهای سه ماهه‌‌به بالا باید حق بیمه پرداخت کند. این ظالمانه است. اینگونه است که قانون را دور می‌زنند و کارگر به دلیل بی‌‌‌پناه بودن و نیاز به کار مجبور است زیر بار چنین ستمی برود."
در چهارم اردیبهشت ماه کارگران کارخانه ذوب آهن اصفهان نیز در اعتراض به پرداخت نشدن دستمزد خود طی چندماه در مقابل ساختمان مجلس در تهران دست به تجمع زدند. در همین ماه کارگران کارخانه لاستیک البرز در اعتراض به به دلایل تعویق پرداخت نه ماهه حقوق‌شان در برابر ساختمان ریاست‌جمهوری تجمع کردند. "رادیو فردا" نوشت:"کارخانه لاستيک البرز پس از واگذاری به بخش خصوصی با مشکلات اقتصادی مواجه شد و از واحدی سود‌ده به واحدی زيان‌ده تبديل شد و از آن پس حقوق حدود ۱۳۰۰ کارگر اين واحد صنعتی با تاخيرهای فراوان پرداخت شده است."
حداقل دستمزد سال ۹۱ که باید از سوی بنگاه‌ها و واحدهای تولیدی مختلف کشور اجرا شود، به میزان ٣٨۹ هزار و ۷۵۴ تعیین و تصویب شد.
"رادیو فردا"همچنین از قول یکی از کارگران شرکت‌کننده در تجمع اعتراضی یاد شده نوشت: "پس از پايان تعطيلات نوروزی به کارگران لاستيک البرز گفته شده بود اين کارخانه در اين مدت تعطيل است تا بودجه لازم برای راه‌اندازی مجدد آن و خريد مواد اوليه فراهم شود و يا واگذاری‌اش به بانک سپه به سرانجام برسد." در ادامه خبر نیز تاکید شد: "اگر وعده مسولان تحقق نیابد کارگران دوباره دست به اعتصاب می‌زنند."
نهم اردیبهشت‌ماه سندیکای کارگران شرکت نیشکر هفت‌تپه با انتشار بیانیه‌ای به‌مناسبت روز جهانی کارگر، اول ماه مه، سیاست‌های دولت را علیه منافع کارگران ایران دانست و اعلام کرد: "اگر دولت مدعی عدالت است، این عدالت را باید در عمل نشان دهد."
به گزارش وب‌سایت "رادیو فردا"، "این تشکل کارگری در بیانیه خود خواسته‌هایی را مطرح کرده است که ممنوعیت کامل و فوری کار کودکان، لغو فوری و بدون قید و شرط همه قراردادهای موقت و سفید امضا و تبدیل آنها به قراردادهای ثابت و برابری کامل بین زن و مرد در مناسبات کار از جمله آنها هستند.
آزادی کامل حق ایجاد تشکل‌های مستقل کارگری، آزادی حق اعتصاب برای کارگران، آزادی بیان و اجتماعات و آزادی زندانیان عقیدتی و فعالان کارگری، افزایش سطح حداقل حقوق کارگران با توجه به میزان واقعی تورم و اعلام رسمی تعطیلی اول ماه مه به‌عنوان روز جهانی کارگران از دیگر خواست‌های مطرح شده از سوی سندیکای کارگران نیشکر هفت‌تپه هستند."
منصور اسانلو رهبر سندیکای کارگران شرکت واحد اتوبوس‌رانی تهران و حومه هم از زندان گوهردشت برای روز جهانی کارگر بیانیه داد:"امسال همبسته با دیگر مردم مخالف دیکتاتوری برای رسیدن به آزادی ودمکراسی خیال خود را به میدان‌ها و خیابان‌ها می‌فرستم." او همچنین از رفقایی که در این مدت به یاداو بودند و با ارسال هدایا و کارت پستال‌هایی دل او و خانواده‌اش را گرم نگه داشتند قدردانی کرد. آقای اسانلو اولین بار در سال ۱۳۸۵ در پی اعتراض‌های کارگری دستگیر شد و هشت‌ماه بازداشت بود و پس از آنها بارها به زندان افتاد.
چشم‌انداز روشنی در سال جدید برای کارگران وجود ندارد. دستمزدهای معوقه، قراردادهای موقت و با واسطه، فقدان امنیت کاری از مهم‌ترین مشکلات کارگران است و به نظر نمی‌رسد اراده سیاسی برای حل این مشکلات وجود داشته باشد.
این فعال جنبش کارگری در نهایت با گذارندن بیش از چهارسال و نیم زندان در خردادماه آزاد شد. او در این مدت بارها مورد آزار و اذیت مقامات زندان قرار گرفت و علیه این وضعیت دست به اعتصاب غذا و حرکت‌های اعتراضی زد.
تیر، مرداد، شهریور
معدن کروم صوغان در استان کرمان فروریخت و یک کارگر معدن کشته و یک کارگر دیگر زخمی شد. این یکی از اولین خبر‌های کارگری در آغاز تابستان بود.
محمد برآوردی، فرماندار ارزوئيه در مورد اين حادثه گفت: "عصر چهارشنبه تونل معدن کروم صوغان دچار ريزش شد و بر اثر اين حادثه دو نفر از کارگان اين معدن دچار جراحت شدند که به بيمارستان منتقل شدند"، اما یکی از کارگران به دلیل شدت جراحت جان سپرد. وب‌سایت "رادیو زمانه"نوشت: "سید مهدی قویدل، دادستان شهرستان راور شرکت ذغالسنگ کرمان را مقصر بروز اين سانحه اعلام کرد و گفت در نهايت برای سرپرست وقت اين شرکت قرار وثيقه سه ميليارد ريالی صادر شد."
شاهرخ زمانی، ۴۷ ساله و نقاش، عضو "شورای نمایندگان کمیته پیگیری ایجاد تشکل‌های کارگری" و عضو سندیکای نقاشان، در تاریخ ۱۷ خردادماهدر تبریز دستگیر و نخست به وزارت اطلاعات منتقل شد. این فعال کارگری دو روز پس از دستگیری دست به اعتصاب غذای تر زد و در روز ۲۱ تیرماه به زندان تبریز منتقل شد. آقای زمانی در این زندان نیز دست به اعتصاب غدا زد.
در اواخر شهریور کارگران شرکت توربین شهریار در اعتراض به حقوق معوقه خود دست به اعتراض و اعتصاب زدند. کارگران اعتصابی جلوی مسجد کارخانه تجمع کردند و خواهان گفتوگو با مدیر شرکت شدند، اما وی از گفتوگو با کارگران خودداری کرد. وب‌سایت "اخبار روز" در این زمینه نوشت: "این چندمین بار است که کارگران این شرکت که حدود سیصد نفرند، برای مطالبات خود اعتصاب و تجمع می‌کنند. اعتراض کارگران ریشه در مسائلی دارد که عمیق‌تر از مسئله تعویق دستمزدهاست."
شرایط سال ۱۳۹۰ برای کارگران از جهات مختلف ادامه وضعیتی بود که در چندسال گذشته با آن مواجه بودند: از یکسو تعویق دستمزد‌ها، قراردادهای موقت و ادامه اعتصاب‌ها، از سوی دیگر وعده‌های بی‌پایان و کلمات و جملات مبهم مسئولان حکومتی.
به گزارش این سایت مدت‌ها بوده است که "کارانه" کارگران را قطع کرده بودند. "کارانه" بخشی از دستمزد کارگران است که مدیران آن را از بدنه دستمزد جدا می‌کنند تا هر وقت خواستند بتوانند آن را قطع کنند و بدین وسیله کارگران راتحت فشار قراردهند. بنابراین، قطع کارانه کارگران قطعات توربین شهریار به معنی کاهش دستمزد آنان است.
مهر، آبان، آذر
در ابتدای مهرماه ۵۶ نفر از کارگران رسمی و قراردادی کارخانه آجرپزی شیل از اخراج شدند. ۴۰ نفر از این کارگران با قرارداد موقت و ۱۶ نفر از آنها با قرارداد رسمی استخدام شده بودند. وب‌سایت "اخبار روز" به نقل از اتحادیه آزاد کارگران ایران نوشت:"این کارخانه زیر نظارت استانداری کردستان قرار دارد. به همین دلیل کارگران اخراجی شیل بارها به استانداری کردستان مراجعه کرده‌اند، اما تاکنون هیچ جواب قانع کننده‌ای به این کارگران داده نشده است. شکایت این کارگران به اداره کار سنندج نیز تا به حال نتیجه‌ای در بر نداشته است."
"اخبار امروز" نیز به نقل از اتحادیه آزاد کارگران نوشت:"با شکست مذاکرات، کارگران شرکت پیمانکاری پتروسینا در پتروشیمی آبادان به اعتصاب خود ادامه دادند. بنا بر گزارش‌های رسیده به اتحادیه آزاد کارگران ایران، جلسه روز دوشنبه ۱٨ مهرماه نماینده‌های کارگران اعتصابی شرکت پیمانکاری پتروسینا با مدیریت کارخانه و نماینده‌های اداره کار به نتیجه‌ای نرسید."
در ادامه خبر آمده بود: "روز سه‌شنبه و پس از شکست مذاکرات، مدیریت پتروشیمی به کارگران اعلام کرد چنانچه به اعتصاب خود پایان ندهند از روز چهارشنبه ۲۰ مهرماه، آنان را به کارخانه راه نخواهد داد و دست به اخراج همگی کارگران خواهد زد."
مسئله لغو واسطه‌های پیمانکاری و و ایجاد قراردادهای کاری مستقیم موضوع اکثر اعتراض‌های کارگری در مناطق مختلف ایران در سال ۱۳۹۰بوده است.
کارگران مجتمع پتروشیمی ماهشهر از سوم مهرماه دست به اعتصاب زدند. کارگران اعتراض‌های خود را از فروردین‌ماه آغاز کرده بودند به امید که تغییری در شکل کار آنها ایجاد شود، اما وعده مسولان به هیچ جایی نرسید. در اعتصاب مهرماه حدود شش هزار و ۵۰۰ کارگر شرکت کردند.
۱۲ آبان‌ماه "اخبار روز" نوشت: "حدود ۴۰۰ کارگر نی بر کشت و صنعت کارون در پنجمین روز حضور خود در تهران، صبح امروز در محوطه وزارت کار دست به تجمع زدند." این کارگران از هفتم آبان‌ماه طی چهار روز در برابر مجلس شورای اسلامی و نهاد ریاست‌جمهوری دست به تجمع زده بودند.
۲۱ آذرماه باز هم حادثه‌ای وحشتناک رخ داد: انفجار در کارخانه فولاد غدیر یزد سبب مرگ هفت نفر و مجروح شدن ۱۲ نفر دیگر شد. در روزهای بعدی بر شمار کشته‌شدگان افزوده شد. سایت بی‌بی‌سی فارسی درباره این خبر نوشت:"در پی این انفجار، حسین رسولی، دبیر اجرایی خانه کارگر مشهد با انتقاد از وضعیت ایمنی کارگران در محیط کار گفت: "سپردن بازرسی کار به بخش خصوصی می‌تواند باعث مشکلات زیادی، مشابه حادثه انفجار در کوره کارخانه فولاد غدیر یزد شود. این فعال کارگری در گفتوگو با خبرگزاری کار ایران (ایلنا)، از وزارت کار خواست تا به جای خصوصی کردن بازرسی کار، به استخدام عده‌ای افراد تحصیل‌کرده دلسوز و حقوقدان اقدام کند تا به وضعیت ایمنی کارگران نظارت کنند."
رضا شهابی عضو هیئت مدیره سندیکای شرکت اتوبوس‌رانی تهران و حومه در آذرماه در زندان دست به اعتصاب زد. وی در خرداد سال ۱۳۸۹ بازداشت شده بود.
دی، بهمن، اسفند
خبرگزاری "ایلنا" از قول محمدرضا عمادی،یک "کارشناس مسائل کارگری" نوشت: بیش از هشتاد درصد کارگران زیر خط فقر زندگی می‌کنند.
محمدرضا عمادی در گفتوگو با خبرنگار"ایلنا" ضمن اشاره به افزایش بی‌رویه نرخ خط فقر در کلانشهرهای کشور تصریح کرد: "با توجه به این که نرخ خط فقر در کلانشهرهای کشور یک میلیون و ۲۰۰ هزار تومان برآورد شده است، بیش از ٨۰ درصد از کارگران فعال در واحدهای تولیدی حداقل دستمزد مصوب شورای عالی کار را دریافت می‌کنند."
در بهمن‌ماه علیرضا محجوب، دبيرکل خانه کارگر گفت با تصويب قانون جديد انتخابات حتی به اندازه انگشتان يک دست نيز نامزد کارگر برای انتخابات مجلس يافت نمی‌شود.
او در گفتوگو با "ایلنا" گفت: "امروز با تغيير شرط مدرک به فوق ليسانس تنها يک درصد مردم حق کانديدا شدن برای انتخابات مجلس را دارند که اين مسئله ناعادلانه است."
در نهایت در آخرین روزهای سال ۹۰ شورای عالی کار حداقل دستمزد را در سال ۹۱ تعیین کرد. "خبرگزاری مهر" نوشت: "شورای عالی کار متشکل از نمایندگان کارگری، کارفرمایی و دولت در نشست امروز بعدازظهر چهارشنبه خود حداقل دستمزد سال آینده میلیون‌ها کارگر و مشمول قانون کار را تعیین و تصویب کرد.
بر پایه این گزارش، حداقل دستمزد سال ۹۱ که باید از سوی بنگاه‌ها و واحدهای تولیدی مختلف کشور اجرا شود، به میزان ٣٨۹ هزار و ۷۵۴ تعیین و تصویب شد.»
سال نود به پایان می‌رسد، اما به نظر می‌رسد چشم‌انداز روشنی در سال جدید برای کارگران وجود ندارد. دستمزدهای معوقه، قراردادهای موقت و با واسطه، فقدان امنیت کاری از مهم‌ترین مشکلات کارگران است و به نظر نمی‌رسد اراده سیاسی برای حل این مشکلات وجود داشته باشد.
[1]
