ترکیه؛ پایان انکار، آغاز صلح
محسن کاکارش - برای نخستین بار نیروهای حزب کارگران کردستان (پ‌ک‌ک) از سوی رجب طیب اردوغان نخست وزیر ترکیه بعنوان «تروریست» تلقی نشدند. عبدالله اوجالان رهبر زندانی این حزب از نیروهای پ‌ک‌ک خواست سلاح‌ها را زمین بگذارند و از خاک ترکیه عقب‌نشینی کنند.
این تحولات سیاسی پس از ۳۰ سال جنگ خونین بین کرد‌ها و دولت ترکیه روی می‌دهد. پیام نوروزی عبدالله اوجالان در جمع صد‌ها هزار نفر در شهر دیاربکر کردستان ترکیه توسط صلاح‌الدین دمیرتاش رهبر حزب آشتی و دموکراسی قرائت شد. پیام رهبر پ‌ک‌ک با استقبال و حمایت گسترده آمریکا، فرانسه، آلمان، اتحادیه اروپا، حکومت اقلیم کردستان عراق و مقامات بلند پایه ترکیه روبرو شد.
با پیام اوجالان، نوروزی تاریخی برای کرد‌ها رقم خورد. آن گونه که اوجالان در این پیام گفت، در ترکیه نیز مرحله تازه‌ای آغاز شده است. مرحله‌ای که به گفته سردار عبدالله رئیس فراکسیون تغییر در مجلس عراق و تحلیلگر مسائل سیاسی ترکیه، به مراتب سخت‌تر از مراحل پیش برای کرد‌ها و ترک‌های این کشور خواهد بود. به باور او همیشه برقراری صلح دشوار‌تر از برپایی جنگ است.
مرحله صلح
از ماه‌ها پیش زندان امرالی، جایی که عبدالله اوجالان در آن به سر می‌برد، مکانی برای گفت‌وگو و مذاکره بین کرد‌ها و دولت ترکیه شده بود.
از روزهای پایانی ماه دسامبر گذشته، «می‌ت»، سازمان اطلاعات و امنیت ترکیه از سوی رجب طیب اردوغان، نخست‌وزیر این کشور مسئولیت مذاکره با اوجالان را به‌منظور پایان بخشیدن به درگیری‌ها بر عهده گرفته بود.
اگر چه ناظران سیاسی دو ماه پیش، از دستیابی دو طرف به یک توافقنامه خبر داده بودند، اما نتیجه این مذاکرات سرانجام در دیاربکر با پیام عبدالله اوجالان بیشتر خود را نشان داد؛ رهبر حزب کارگران کردستان اعلام کرد: «ما به مرحله‌ای رسیده‌ایم که در آن سلاح‌ها باید خاموش باشند... و نیروهای نظامی باید از خاک ترکیه عقب بنشینند.»
اوجالان از پایان مرحله‌ای یاد کرد که ۳۰ سال جنگ خونین بین نیروهای پ‌ک‌ک و دولت را رقم زده بود. در پی این جنگ ۴۰ هزار نفر از طرفین جان خود را از دست دادند. اوجالان تاکید کرد: «البته این نه یک پایان بلکه آغازی برای مبارزات سیاسی- دمکراتیک است.»
اوجالان از پایان مرحله‌ای یاد کرد که ۳۰ سال جنگ خونین بین نیروهای پ‌ک‌ک و دولت را رقم زده بود. در پی این جنگ ۴۰ هزار نفر از طرفین جان خود را از دست دادند. اوجالان گفت: «البته این نه یک پایان بلکه آغازی برای مبارزات سیاسی- دمکراتیک است.»
احمد ترک رهبر «کنگره جامعه دموکراتیک» در توصیف این مرحله در گفت‌وگو با خبرگزاری فرات نزدیک به مواضع پ‌ک‌ک گفته است، «از امروز به بعد بار سنگینی بر دوش سیاستمداران و خلق کرد خواهد بود. اگر از امروز به بعد سیاستی صحیح و مبارزه‌ای مشترک پیش برود، مسلما به مرحله صلح کمکی بسیار عظیم خواهد کرد. اما اگر کرد‌ها اهمال کرده و بگویند اوجالان، خود مرحله را آغاز کرده و ما نظاره‌گر خواهیم بود، بطور قطع بسیاری چیز‌ها را از دست خواهیم داد.»
تا پیش از آغاز مذاکرات و نوروز امسال، بسیاری از ناظران معتقد بودند که دولت ترکیه پ‌ک‌ک را به عنوان طرف اصلی در حل مسئله کرد به رسمیت نخواهد شناخت.
روا حاجی روزنامه‌نگار و تحلیلگر مسائل ترکیه در پیوند با مذاکرات پ‌ک‌ک و دولت ترکیه به زمانه می‌گوید: «ترکیه نمی‌تواند نقش مبارزات پ‌ک‌ک را در تحولات منطقه در نظر نگیرد. اگر دولت ترکیه حقوق کرد‌ها و پ‌ک‌ک را به عنوان طرف اصلی مسئله کرد به رسمیت نشناسد، این حزب قادر است با ضربه‌ای بزرگ، ترکیه‌ای قدرتمند در خاورمیانه را به ترکیه‌ای ضعیف تبدیل کند.»
سردار عبدالله، تحلیلگر مسائل ترکیه نیز پیام اوجالان را در زمان مناسبی می‌داند و می‌گوید: «ترکیه کمالیست به ترکیه‌ای تبدیل شده که وجود یک ملت دیگر را قبول را کند و به رسمیت بشناسد. دولت نزدیک به یک قرن وجود این ملت را انکار می‌کرد و آن را خطری برای اتحاد ترکیه و خاک ترکیه می‌دید. این تحول، دشواری بسیاری طلبید. در داخل ترکیه نیروهای ضد صلح بسیار قوی بودند اما روز به روز ضعیف شدند. اکنون بیشتر ملیت‌های ترکیه خواهان صلح هستند.»
سردار عبدالله اگرچه به پروسه صلح در ترکیه خوش‌بین است، اما آن را بدون چالش هم نمی‌بیند. او می‌گوید: «جنگ آسان‌تر از برقراری صلح است. وارد مرحله‌ای می‌شویم که بدون موانع و چالش نخواهد بود. بسیاری از نیرو‌ها در ترکیه وجود دارند که صلح در راستای منافع آنان نبود. به همین خاطر زمینه‌سازی بسیاری لازم بود تا پروسه صلح را قبول کنند.»
عقب‌نشینی نیروهای پ‌ک‌ک
عبدالله اوجالان در پیام نوروزی خود خواستار عقب‌نشینی نیروهای پ‌ک‌ک از خاک ترکیه شد. به گزارش خبرگزاری فرات، مراد کارایلان فرد شماره دو پ‌ک‌ک در حمایت از پیام اوجالان رسما اعلام آتش‌بس کرده و گفته که نیروهای آنان عملیات نظامی را در داخل مرزهای ترکیه متوقف خواهند کرد.
سردار عبدالله: «ترکیه کمالیست به ترکیه‌ای تبدیل شده که وجود یک ملت دیگر را قبول را کند و و آن را به رسمیت بشناسد. دولت نزدیک به یک قرن وجود این ملت را انکار می‌کرد و آن را خطری برای اتحاد ترکیه و خاک ترکیه می‌دید. این تحول، دشواری بسیاری طلبید. در داخل ترکیه نیروهای ضد صلح بسیاری قوی بودند و روز به روز ضعیف شدند. اکنون بیشتر ملیت‌های ترکیه خواهان صلح هستند
او همچنین گفته است، در صورت هرگونه حمله نظامی ترکیه، نیروهای پ‌ک‌ک از «حق دفاع مشروع که درحقوق بین‌الملل شناخته شده» برخوردار خواهند بود.
از سوی دیگر صلاح‌الدین دمیرتاش پیام اوجالان را «استراتژیک» خوانده و خواستار تشکیل کمیسیونی ویژه برای بررسی عقب‌نشینی نیروهای پ‌ک‌ک به خارج از مرزهای ترکیه شده است. او گفته است، ۹۹ درصد مبارزات مسلحانه که برخاسته از مسئله کرد بوده، به پایان رسیده است.
پیش‌بینی می‌شود نیروهای حزب کارگران کردستان به مناطق کوهستانی قندیل و خاک کردستان عراق عقب بنشینند. برخی از کار‌شناسان احتمال می‌دهند که نیروهای پ‌ک‌ک هنگام عقب‌نشینی مورد حمله قرار گیرند. شاید به همین خاطر هم اردوغان گفته است، در حین عقب‌نشینی از هرگونه درگیری جلوگیری می‌کنیم.
به باور سردار عبدالله، کرد‌ها و دولت ترکیه اگر به پروسه صلح پایبند نباشند، راه دیگری جز خشونت و بازگشت به جنگ ندارند. او می‌گوید: «عقب‌نشینی نیروهای پ‌ک‌ک حسن نیت دولت ترکیه یا عدم آن را نشان می‌دهد. هرچقدر جنگ طول بکشد، به همان اندازه به زیان طرفین خواهد بود، چون سرانجام باید پشت میز مذاکره بنشینند.»
سردارعبدالله اهمیت پیام اوجالان را در واکنش گسترده بین‌المللی به آن می‌بیند. به اعتقاد او صلح در ترکیه بدون رهبر حزب کارگران کردستان امکان پذیر نیست.
استقبال از آتش‌بس
به گزارش خبرگزاری‌ها رجب طیب اردوغان برای نخستین بار بدون این که نیروهای پ‌ک‌ک را «تروریست» بنامد، پیام اوجالان را «موثر و مفید» خواند. پیام اوجالان از سوی احمد داود اوغلو وزیر امور خارجه و معمر گولر، وزیر کشور ترکیه نیز مورد استقبال قرار گرفت.
ایالات متحده آمریکا هم تصمیم آتش‌بس رهبر پ‌ک‌ک را «بسیار مثبت» ارزیابی کرد. ویکتوریا نولند، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا«تلاش‌های شجاعانه» در ترکیه برای برقراری صلح در این کشور را تحسین کرد.
همچنین کا‌ترین اشتون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در بیانیه‌ای مشترک با استفان فول، کمیسر توسعه اروپا از پیام عبدالله اوجالان استقبال کرد و آن را پیشرفتی در پایان بخشیدن به درگیری خونین بین دو طرف دانست. فرانسه هم پیام عبدالله اوجالان را گامی تاریخی برای پایان دادن به جنگ ده‌ها ساله در ترکیه قلمداد کرد.
گیدو وستروله وزیر امور خارجه آلمان اعلام آتش بس رهبر حزب کارگران کردستان را «گامی بزرگ در راستای برقراری اعتماد متقابل» دانست. وستروله به نقل از دویچه وله گفته است، «اکنون وقت آن است که به دنبال این اظهارات گام‌های عملی برداشته شده و تفنگ‌ها واقعا خاموش شوند»
از سوی دیگر حکومت اقلیم کردستان عراق، حزب اتحادیه میهنی کردستان و مسعود بارزانی رئیس اقلیم کردستان در بیانیه‌های مجزا از پروسه صلح و پیام آتش بس عبدالله اوجالان استقبال کرده‌اند.
[1]
