احتمال برپایی کشور علوی‌ها در سوریه
سه شنبه, 1391-05-31 18:37
فرهمند علیپور
فرهمند علیپور − شاید این روزها بشار اسد، رئیس جمهور سوریه، به جز اندیشیدن به گزینه‌های فرار از کشور و یا استمرار جنگ خانمان سوز، به گزینه دیگری نیز بیندیشد و آن تأسیس کشوری تازه در بخش‌های علوی نشین سوریه است.
چندی پیش عبدالحلیم خدام به روزنامه «ال پائیس» اسپانیا گفته بود که علویان سوریه خود را آماده می‌کنند تا بخش‌هایی از کشور سوریه را جدا و کشوری برای خود برپا کنند. خدام که نزدیک به سی سال معاون اول حافظ اسد و بشار اسد بود، اکنون چند سالی است که از حکومت خاندان اسد رو برگردانده و در پاریس زندگی می‌کند.
علاوه بر این مقام عالی‌رتبه پیشین سوری، ایهود باراک وزیر دفاع اسرائیل و عبدالله پادشاه اردن نیز در اظهاراتی که در طی چند روز گذشته داشته‌اند، به احتمال برپائی کشوری علوی در سوریه پرداختند. شاه اردن نسبت به جدایی بخش‌های از کشور سوریه همچون طرطوس هشدار داده و ایهود باراک از احتمال پناه بردن اسد به مناطق غربی سوریه (مناطق علوی نشین) سخن به میان آورده است.
علاوه بر این‌ها در طی چند روز اخیر برخی خبرنگاران در گفتگو با شبکه‌های خبری و از آن جمله شبکه خبری عرب زبان المیادین که مقر آن در بیروت است، از فرار علویان (شیعیان) سوریه به سمت مناطق غربی این کشورو همچنین فرار سنی‌ها از مناطق شیعه نشین سوریه خبرهایی را منتشر کرده‌اند.
اقلیت علوی‌های ساکن سوریه که تشکیل دهنده حدود ۱۲ درصد از جمعیت ۲۳ میلیون نفری سوریه هستند تا پیش از قدرت گیری خاندان علوی مذهب اسد، اقلیتی محروم محسوب می‌شدند اما با قدرت گرفتن خاندان اسد و کودتایی که حافظ اسد در سال ۱۹۷۱ انجام داد، از مجموعه گسترده‌ای امتیازهای کلیدی اقتصادی، سیاسی و نظامی برخوردار شدند.
اکنون که بحران سوریه ماه‌هاست که از انقلاب مردمی به جنگ داخلی تغییر ماهیت داده است، بیم آن می‌رود که سنی‌ها که تشکیل دهنده اکثریت جمعیت سوریه هستند در دوران پس از پیروزی، از اقلیت‌ها به ویژه اقلیت علوی و مسیحیانی که پشتیبان دولت اسد بوده‌اند انتقام بگیرند و فصل خونینی از جنگهای فرقه‌ای تازه در انتظارسوریه پس از اسد باشد.
قدرت گرفتن گروه‌های اسلامگرای تندرو در میان سنی‌ها از یکسو و تداوم کشتار‌ها در سوریه، نگرانی از این انتقام گیری‌های احتمالی و تکرار پاکسازی‌های قومی نظیر آنچه در بالکان دهه ۹۰ رخ داد را بیشتر کرده است. شاید این موضوع نیز انگیزه‌ای مضاعف برای علویان سوریه شده باشد تا به فکر برپایی کشوری برای خود بیفتند.
کشور علوی‌ها چگونه کشوری خواهد بود؟
کشور احتمالی علویان سوریه دارای جمعیتی در حدود دو و نیم میلیون نفر خواهد بود (بدون احتساب مسیحیانی که احتمالا به این قلمرو سرازیر خواهد شد)، و بخش‌های کوهستانی سوریه، جبال العلوین را شامل خواهد شد. این منطقه دارای زمین‌های کشاورزی مرغوب است و از لحاظ نظامی و دسترسی به آبهای آزاد بین المللی موقعیتی ویژه دارد. مساحت آن کوچک‌تر از لبنان است،، شامل استان‌های لاذقیه، طرطوس و بخش‌هایی از استان‌های حماه، ادلب و حمص می‌شود، از غرب به سواحل دریای مدیترانه، از شمال به ترکیه، از جنوب به لبنان و از شرق با بخش عمدتا سنی سوریه همسایه است.
دو شهر مهم بندری و استراتژیک سوریه یعنی لاذقیه و طرطوس در این کشور احتمالی خواهند بود. طرطوس شهری است که پایگاه نظامی دریایی روس‌ها در آن مستقر است. بر طبق معاهده‌ای میان روسیه و سوریه، پایگاه نظامی روس‌ها در این بندر، تا سال ۲۰۴۲ باقی خواهد ماند. ادامه حضور نظامیان روس در این پایگاه، که تنها پایگاه روس‌ها در دریای مدیترنه است، برای دولت روسیه از اهمیت استراتژیک بالایی برخوردار است. از همین رو و با توجه به حمایت گسترده روس‌ها از دولت بشار اسد و اینکه روسیه در سوریه بدون اسد دارای جای پای مستحکمی نخواهد بود، احتمالا مسکو از حامیان جدی برپایی این کشور علوی حاشیه دریای مدیترانه خواهد بود.
برای دولت ایران نیز که از هم اکنون خود را بازنده بزرگ سوریه بدون اسد می‌داند، تشکیل چنین کشوری فرصت و غنیمتی بزرگ خواهد بود. ایران از طریق این کشور تازه می‌تواند هم جای پایی در خاورمیانه و مدیترانه داشته باشد و هم آنکه می‌تواند راهی برای استمرار حمایت و تامین حزب الله لبنان داشته باشد.
از سوی دیگر با توجه به کوچک بودن کشور تازه و اینکه کشورهای عرب تقریبا به طور یکپارچه به رژیم اسد پشت کرده و مخالفان مسلح این رژیم را تقویت کردند، و احتمال اختلاف عمیق میان کشورهای عربی و این کشور علوی احتمالی، نقش ایران در کشورعلوی‌ها حتی پررنگ‌تر از حضور ایران در سوریه خواهد بود و جای پای بیشتری برای ایران بازخواهد شد، گرچه این کشور برخلاف سوریه پیشین، دارای اهمیت، قدرت و تاثیرگذاری سابق در معادلات خاورمیانه نخواهد بود.
وزارت دفاع ایالات متحده به تازگی اعلام کرده که دولت ایران هم اکنون در تلاش برای تشکیل شاخه‌ای نظامی از میان علویان سوریه است. شبه نظامیانی که این روزها بتوانند در کنار دولت به مبارزه با مخالفان مسلح بپردازند، در صورت پررنگ‌تر شدن موضوع برپایی کشوری مستقل، می‌توانند نیرویی آماده برای اقدام در این راستا باشند.
تداوم ضعف ارتش و دولت سوریه در مهار مخالفان می‌تواند دولت اسد را بیش از پیش متوجه و متمرکز بر مناطق علوی نشین سوریه کند، جایی که می‌تواند قلمرویی برای ادامه حکومت خاندان اسد باشد، در عین حال که بعید است سوری‌های سنی و دیگر کشورهای عرب و حتی کشورهای فرامنطقه‌ای مانند ایالات متحده اجازه شکل گیری کشور علوی‌ها را با مختصات ذکر شده بدهند.
[1]
